تحریرهای طولانی به سمت آوازخوانی می‌رود/ گذر از تلاوت‌های مسابقه‌ای به مجلسی + فیلم

علی فربین،‌ فعال قرآنی کشورمان در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با حضور در غرفه خبرگزاری ایکنا در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، در تبیین مهم‌ترین دغدغه مقام معظم رهبری در دیدار با جامعه قرآنی اظهار کرد: به نظرم رهبر معظم انقلاب سال جاری بر نکته‌ای بسیار حیاتی و مهم تأکید داشتند؛ ایشان از تمامی قراء خواستند در زمان تلاوت قرآن مجید به معانی بیشتر توجه داشته باشند. بر همین اساس قاریان قرآن کریم باید تاکیدات آیات را مورد توجه قرار دهند و صرفا اجرای مقام‌ها و لحن‌های مقامی مورد نظر نباشد بلکه لحن و مقامی را در نظر بگیرند تا بتوانند بدین وسیله آیات را با یک نغمه موسیقیایی مناسب به شنونده و مخاطب انتقال دهند.

وی افزود:‌ این امر تحقق نمی‌یابد مگر اینکه خود قاری توجه داشته باشد که چه آیه‌ای را تلاوت می‌کند و چه پیامی از آن آیه توسط مخاطب استنباط می‌شود؛ بنابر این ابتدا آیه در وجود شخص قاری تاثیر می‌گذارد سپس شنونده را متأثر می‌کند. به همین منظور و به‌ویژه برای تلقین معنا از لحن و موسیقی‌های متعدد و مناسب که در آیات وجود دارد می‌توان استفاده کرد؛ به عنوان مثال در زمینه وقف و ابتدا می‌شود در جاهای خاص این کار را انجام داد تا جمله معنای حقیقی‌اش را به مخاطب منتقل کند.

برخی از قراء بیشتر به دنبال جذب شنونده هستند

این مدرس قرائت قرآن با اذعان به اینکه پیش از این برخی از قراء بیشتر به دنبال جذب شنونده با زیبایی صوت بودند،‌ تصریح کرد: به عنوان مثال بعضی‌ها روی نفس کار می‌کردند و قرآن را نفس‌های طولانی می‌خواندند و به این وسیله، مردم را متعجب می‌کردند؛ مردم به خاطر تعجبی که به دلیل نفس طولانی به آنها دست می‌داد، قاری را مورد تشویق قرار می‌دادند؛ البته حضرت آقا این را نپسندیدند و فرمودند: این کار زیبایی نیست که برخی قراء انجام می‌دهند؛ تلاوت کلام الله مجید باید مخاطبان را از لحاظ معنا تحت تاثیر قرار دهد.

وی با بیان اینکه چگونه می‌توان با تکیه بر تلاوت، معانی آیات را به شنونده منتقل کرد، عنوان کرد: این مسئله در مورد نغمات، بیشتر مورد توجه است؛ به عنوان مثال در جایی که مربوط به آیات جهنم است و خداوند عذاب را مطرح می‌کند، قاری در جاهایی با صدای بلند و در جاهایی با صدای کوتاه این آیات را تلاوت می‌کند که هرکدام معنای خاص خود را دارند؛ همچنین با صدای متوسط خواندن آیات نیز معنای جداگانه‌ای دارد.

فربین تصریح کرد: برای جلب توجه شنونده اگر بخواهیم بر آیات و معانی آن تأکید کنیم صدا را یا بالا می‌بریم یا پایین می‌آوریم؛ لذا قاری باید دقت داشته باشد کجاها از این الگو و فن استفاده کند. باید در نظر داشت که تحریرهایی که قاریان در تلاوت‌هایشان استفاده می‌کند صرفا جهت اجرایِ پسندیده نیست و می‌توان با بهره‌گیری از همین فن معنا اصلی آیات را به شنونده منتقل کرد. به عنوان مثال در جاهایی که آیه مربوط به بهشت، بهشتیان و رحمت است و قاری باید شادی را نشان دهد، یکی از راه‌های نشان دادن این شادی‌ها بهره‌گیری از تحریرها است و قاری با این ابزار نشان می‌دهد که از معنای آیه به وجد آمده است.

آیات عذاب و جهنم باید با صوت مستقیم خوانده شوند

وی با تأکید بر اینکه آیات عذاب و جهنم باید با صوت مستقیم خوانده شوند، بیان کرد: صوت مستقیم یعنی صوتی که تحریر ندارند. اینکه قاری از صدا و لحنش چگونه استفاده کند، حائز اهمیت است. بحث معنا محوری نیز بسیار مهم است که باید در هنگام تلاوت مورد توجه قرار گیرد. آیاتی که بار معنایی مهمی دارند با تکرار، بالا بردن صدا یا تحریر زدن و با قرائات مختلف که اجرا می‌کنیم، توجه شنوده را جلب می‌کنیم.

این قاری ممتاز قرآن کریم با بیان اینکه باید قرائت مسابقه‌ای کنار گذاشته شود گفت:‌ باید به سمت تلاوت‌های مجلسی برویم؛ تلاوت‌هایی که معنامحور و اثرگذار هستند. در کرسی‌های تلاوت و محفل‌های انس‌های با قرآن قاریان توجه کنند که تلاوت مسابقه‌ای اجرا نکنند و تلاوت مجلسی را در دستور کار قرار دهند که در واقع معنا را به شنونده القا می‌کند.

لزوم هدایت قرائت کشور به سمت معنامحوری

وی با تأکید بر لزوم هدایت قرائت کشور به سمت معنامحوری اظهار کرد: انواع قرائت‌های پیشین تقریبا به یک حالت غنایی رسیده‌اند و از ساختار اصلی خود خارج شده‌اند. از لحاظ تجوید سطح قاریان مطلوب است و صوت و لحن‌های خوبی را نیز در کشور شاهدیم اما مشکل ما معنا است. باید بتوانیم معنا را به شنونده القا کنیم که تحقق این امر نیازمند زمان است.

این قاری قرآن در پاسخ به این پرسش که برای دست‌یابی به معنامحوری چه راه‌کارهایی توصیه می‌کنید؟،‌ اظهار کرد: یکی از راه‌هایی که می‌توان به این امر دست یافت این است که قاریان بکوشند که قرآن را از حفظ تلاوت کنند. کسانی که از حفظ قرائت می‌کنند، تسلط بیشتری دارند. این امر در قرائت صحیح بسیار کمک می‌کند.

حفظ  و فهم معنای آیات و شناخت موسیقی قرائت؛ عوامل اثرگذاری

وی افزود:‌ بحث دیگر معنای آیات و پیام آیات است که قراء باید به آن مسلط شوند. همچنین موسیقی که در قرائت استفاده می‌شود و در واقع حسی که به شنونده می‌دهد با جملات کاملا تطبیق داشته باشد؛ به عنوان مثال جملات خبری، پرسش، امری باید حال و هوای خاص خود را داشته باشند. اگر ما حس و حالت خاص را نداشته باشیم نمی‌توانیم با مخاطب ارتباط برقرار کنیم.

فربین بیان کرد:‌ امروزه بحث تقوای تلاوت مطرح می‌شود و شما از لحن بیانی صحبت کردید؛ طبعا اینجا استفاده نکردن از نغمات ممنوعه در یکسری از تلاوت‌ها مورد نظر است؛ مقام معظم رهبری تأکیدی در این خصوص داشته‌اند یا اینکه خود جامعه قرآن در این خصوص احساس خطر کرده است. حدیثی داریم که در آخر زمان قرائی می‌آیند که قرآن را به حالت غنا تلاوت کرده و در گلو می‌پیچانند. به این امر در فارسی «چه چه زدن» گفته می‌شود.

تفاوت تحریر با آوازخوانی

وی با بیان اینکه تحریر زدن با چه چه زدن فرق دارد تصریح کرد: تحریر یعنی ایجاد موج‌های صدایی کوچک و اگر این موج‌ها طولانی شوند، حالت غنا پیدا می‌کند. قاری باید توجه داشته باشد، زمانی که «اعوذ بالله» می‌گوید، یعنی قرآنی را به خاطر و برای خدا می‌خواند و نمی‌خواهد خود و صدایش را مطرح کند بلکه می‌خواهد کلام و معنای کلام خدا را به شنونده القا کند.

این قاری ممتاز با بیان اینکه تطهیر قلوب قاری باید از ابتدا تا انتهای صورت گیرد،‌ اظهار کرد: نیت قاری نباید در طول تلاوت تغییر کند؛ ممکن است گاهی این نیت عوض شود که در این صورت نوع صوت قاری نیز عوض شده و آن حسی که به شنونده می‌دهد، نیز تغییر می‌کند. این مسئله خود غنا می‌شود که امری مطرود است. در قرای مصری بعضا حالت غنا در حد یک ثانیه دیده می‌شود اما زود از آن رد می‌شوند.

تحریرهای طولانی به سمت آوازخوانی می‌رود

وی در پایان اذعان کرد: اگر ما بخواهیم از این نوع تحریرها زیاد استفاده کنیم و زمان آن را زیاد کنیم قرائت ما به سمت آوازخوانی می‌رود. این یک هشدار برای جامعه قرآنی است که قطعا این تلاوت‌ها مطرود است و جامعه قرآن را نمی‌پذیرد و گه گاهی نیز این تلاوت صورت می‌گیرد که خود جامعه قرآن با آن مقابله می‌کند و بعید است که این جریان بتواند ادامه پیدا کند.