قرآن با سمفونی مخصوص نازل شده است/ در مقامات قرآن مداخله نشود + فیلم

طه محمد عبدالوهاب، قاری و داور بین‌المللی کشور مصر در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، با بیان این‌که خدا را شاکرم که سه نوبت برای داوری مسابقات بین‌المللی به ایران آمدم اظهار کرد: ملت ایران مرا از این جهت که داور مسابقات قرآن هستم می‌شناسند. سه سال است که مرا برای داوری مسابقات قرآن دعوت می‌کنند؛ همچنین برای داوری در مسابقات «إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ مَفَازًا» در ماه رمضان گذشته مرا دعوت کردند؛ علاوه بر آن داور مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان بودم. به هر حال برای بنده افتخار است که به‌عنوان داور مسابقات دعوت شوم.

وی درباره نحوه پرداختن به مقامات و درک نغمات و به‌کار‌گیری هر مقام در جای صحیح عنوان کرد: هنگامی‌که این‌بار به تهران آمدم در کنفرانس خاص تلاوت قرآن شرکت کردم و افکار جدیدی را در تغییر اسم‌های مقامات شناختم تا جایی‌که بین موسیقی و بین تلاوت قرآن فاصله‌ای بود. این چنین نغمات را چگونه با روش خاصی بنویسیم که با اسلوب قرآن هماهنگ باشد؟ اسماء مقامات این گونه تغییر داده شدند تا قابل فهم شوند. چگونه قاری باید مقامات را در طول چند سال یابد بگیرد؟

این استاد نغمات و مقامات قرآن مصری افزود: درباره مقامات سال‌های سال بنده روشی را ارائه کردم که یک قاری می‌تواند در مدت 10 روز نغمات را بفهمد و اجرایی کند. آنان از این اسلوب بسیار خوشنود شدند؛ به لطف خداوند بعد از آن که ایده‌ام را بیش از 5 ساعت توضیح دادم. بعد از آن در شورای عالی قرآن از بنده خواستند تا یک دوره را برای اساتید و قاریان ممتاز برگزار کنم که بیش از 21 ساعت در طول چند در مدت 3 روز به‌طول انجامید.

وی در ادامه گفت: بعد از آن دوره سه روزه به مشهد رفتم و یک همایش مشابه صوت و مقامات ویژه خواهران برگزار کردم و برای من خیلی زیبا بود و تعجب کردم که شور و شعف نزد خانم‌ها بیشتر بود. البته این شور و شعف به خاطر علم مقامات نبود بلکه به خاطر عشق به قرآن بود. چگونه در آن‌ها عشق‌ورزیدن به مقامات هدف اصلی یادگرفتن قرآن هست و بعد از آن آموزش برگزار کردم. بعد از آن به مدت دو روز آموزش مقامات برای قاریان داشتم. خداوند در این زمینه خیلی کمکم کرد و همه به فضل خداوند متعال است. 

طه محمد عبدالوهاب در پاسخ به این سؤال که تفاوت غنی و تغنی در تلاوت چیست؟ بیان کرد: قاری در نظرم من کسی است که می‌تواند مستمع را با تلاوت قرآن از حالت شعف(النشوه) و خوشی(اطراب) به حالت تعبد بیاورد. این موضوع، موضوع موسیقی نیست، موضوع خوشی و خوانندگی نیست. حتی پیامبر گرامی اسلام(ص) ما را به تغنی به قرآن امر کرد و فرمود: «لیس منّا من لم یتغنّ بالقرآن»؛ ازما نیست کسی‌که به قرآن تغنی نکند». کلمه «تَغَنّی» با کلمه «یُغَنّی» کاملا متفاوت است. اینجا «تا» تفاوت را ایجاد کرده است. مثلا می‌گوییم «ساعیش فی هذا المکان» یعنی من در این‌جا به قانون خودم زندگی می‌کنم ولی هنگامی که می‌‌گویم «ستعایش هنا» یعنی من اینجا زندگی می‌کنم ولی به قانون اینجا. 

وی بیان کرد: التغنی به معنای اطراب و تحزین کلمات موزون و غیرموزون است مشروط بر حفظ احکام تجوید؛ به معنای اینکه نص قرآن را در جهت نغمات تغییر ندهم، بلکه برعکس می‌خواهم از نغمات برای رساندن معنا به مخاطبان استفاده شود. قرآن از معجزات خداوند متعال است که به نغم و مقامات خود نازل شده است.

این مدرس قرآن با سخنان خود در نشست تخصصی شورای عالی قرآنی اظهار کرد: در آنجا در این باره صحبت کردم که چگونه قرآن یک سمفونی هست. با موسیقی نازل شده است و نباید انسان مداخله کند؛ یعنی باید یک مقام معین بعد از مقام دیگر بیاید که تفاوت دارد و این ترکیب قرآنی است. من اینجا سوالی دارم؟ چرا در هر موسیقی در جهان مقام رست و مقام نهاوند در یک طبقه هستند؟ و چرا مقام بیات، کرد، حجاز و صبا در یک طبقه واحد هستند؟ قسم به خداوند که هیچ وقت نمی‌تونید پاسخ من را بدهید مگر این‌که شما قرآن را به‌خوبی بفهمید.

وی با تلاوت یک آیه به دو شیوه متفاوت گفت: جایز نیست که من هنگامی‌که می خواهم تلاوت کنم مثلا «وَلِلکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ»[تلاوت در فیلم] و با لحن و حرکات موزون انجام دهم. این اطراب و غنا است و مطلوب نیست. کسی که می‌شنود «و للکافرین عذاب الیم»[تلاوت در فیلم] باید بدنش بلرزد و خشیت پیدا کند؛ یعنی باید تلاوت محکم باشد و با حزن نباشد. چرا انسان از عذاب الهی ناراحت باشد؟ حق آن است که به آن‌ها ظلم نشده و لکن آنها ظلم کردند. اگر ناراحت شدی و احساس بدی از عذاب الهی بهت دست داد این صحیح نیست. پس هم باید در قرائت فلسفه به‌کارگیری نغمات را در نظر بگیریم.

عبدالوهاب با بیان اینکه هر انسانی مقامات را بر مبنای صدای خودش استفاده می‌کند اظهار کرد: مثلا من می‌خواهم بیات صحبت کنم و می‌گویم «سلام علیکم» و می‌خواهم با نغمه صبا یا عجم صحبت کنم صدای خسته‌ام را نشان بدهم. اگر انسان در کلام و شیوه گفتار از مقامات استفاده کند و با آهنگ قرآن را تلاوت کند این اشتباه است. من می‌خواهم و دوست دارم کسی‌که قرآن می‌خواند با قرآن زندگی کند و تفکر و تدبر در آن داشته باشد نه این‌که مثل خواننده بخواند تا بدین وسیله قاری جهانی و بین المللی شود!

وی با اشاره به چگونگی به‌کارگیری الحان و ترکیب آنها تصریح کرد: من در شورای عالی قرآن اعلام کردم که چه روش‌هایی برای مقامات استفاده کنیم. به‌نظر من در ده روز قاری روش‌هایی که بنده درباره مقامات بیان کردم را یاد می‌گیرد. اعلام کردم از تقلید بیایید بیرون. قاری باید به صدای خودش تکیه بدهد و آهنگ و نغمه خودش را بیان کند و صدای خودش را انعکاس بدهد، نه اینکه صدای دیگران را تقلید کند. از همه قاریان می‌خواهم که مقلَّد باشند نه مقلِّد وهمین را برای آن‌ها آرزو می‌کنم.

این مدرس قرآن کریم در تعریف قاری خوب بیان کرد: قاری خوب آن است که وقتی تلاوت می‌کند احساس انسان را برانگیزد و وی جذب کند؛ یعنی باید جذابیت قرآن را به مستمع برساند. همان طور که شنیده‌اید: از پیامبر اکرم(ص) سؤال شد: کدام قاری بهتر از قاری دیگر است؟ فرمود: اگر قاری دیدی و هنگام تلاوت قرآن احساس کردی بیشتر خشیت و ترس از خدا دارد و از خدا می‌ترسد آن قاری بهتر است. این سخن پیامبر اکرم(ص) بهترین رهنمود است.

 وی ادامه داد: از مؤلفه‌های تقوی در تلاوت این است که اگر آن قاری هنگامی‌که تلاوت می‌کند مستمع را بگریاند و از خشیت الهی بترساند، آن صدای تلاوت مانند نسیم معطری می‌ماند که از حنجره قاری برمی‌آید. هنگامی که مستمع احساس ترس و گریه قرار می‌کند  آن نسیم معطر در واقع مستمع را به بهشت راهنمایی می‌کند. زیرا این تلاوت قرآن است و آهنگ نیست. من مقامات را می‌شناسم ولی آن‌ها را نمی‌خواهم. مقامی که به خدمت قرآن در نیاید و در تلاوت قرآن به من خدمتی نکند و احساسی در درون من ایجاد نکند آن مقام و آن تلاوت برای قرآن نیست.

طه محمد عبدالوهاب با اشاره به اهمیت اخلاق قرآنی در بین قاریان قرآن بیان کرد: احساس بنده این است که من مسئول هستم که فقط به وعده خودم وفا کنم و امیدوارم که موفق باشم. در این امر هرگز هر دعوتی را ترک نمی‌کنم تا این‌که سطح قاریان در همه جهان به اوج برسد که خدا راضی بشود. هنگامی‌که صدای قاری را می‌شنوم که بد می‌خواند ناراحت می‌شوم و گریه می‌کنم و احساس مسئولیت می‌کنم.

وی پایان در معرفی خود بیان کرد: بنده در کشور مصر در زمینه آموزش و تعلیم قاریان فعالیت دارم. تقریبا 18 ساله بودم که شروع به تعلیم و آموزش قرآن کردم تاکنون 38 سال است که در رشته صوت، لحن و مقامات مشغول به آموزش هستم.

این مدرس قرآن تصریح کرد: شروع آموزش هر کودک در مصر در زمینه حفظ قرآن در مکتب‌خانه‌هاست که به «کتّاب» معروف است و از زمان دور وجود داشته است. شروع کارم آموزش حفظ قرآن در مکتب برای یاد گیری قرآن بود که در آنجا و در 18 سالگی حفظ قرآن را تمام کردم. با اساتیدی مطرح در آن دوران اصوات و مقامات را آموختم. به لطف خدا بسیاری از قاریان مصری، شاگردان و فرزندانم در زمینه قرآن فعالیت دارند. بسیاری از آنان به کشورهای جهان در شرق و غرب می‌روند و جزء بهترین‌ها در عالم هستند. از خداوند می‌خواهم که به من تندرستی بدهد که تا آخر عمرم به قاریان همه کشورها قرآن را یاد دهم. تشکر می‌کنم از شما بابت این دیدار. من دوست دارم تا صبح هم با شما حرف بزنم اما زمان به سر رسیده است.