مشکل‌گشایی استاد حائری از فروشندگان نسخ کم‌ارزش و اهدای آنها به کتابخانه
گروه ادب: نسخه‌پژوه و مدیر پیشین گروه فراهم‌آوری مخطوطات سازمان اسناد و کتابخانه ملی با بیان اینکه استاد حائری محافظت از نسخ خطی را در اوایل انقلاب انجام داد، افزود: وی نسخ کم‌ارزش را از فروشندگان نیازمند خریداری و این آثار را به کتابخانه اهدا می‌کرد.
علی صادق‌زاده، نسخه‌پژوه و مدیر پیشین گروه فراهم‌آوری مخطوطات سازمان اسناد و کتابخانه ملی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره استاد عبدالحسین حائری، نسخه‌شناس برجسته کشور که صبح روز گذشته، اول شهریور درگذشت، گفت: من با استاد حائری چندان نشست و برخاست نداشتم، اما به جهت مسئولیتم در گروه فراهم‌آوری مخطوطات در کتابخانه ملی می‌شود گفت که حدود 5 – 6 سال کارم مشابه کار وی در کتابخانه مجلس بود و پس از اینکه بازنشسته شد، کار خرید نسخه‌های خطی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی را برعهده گرفت.
وی افزود: با توجه به اینکه من نیز این مسئولیت را در کتابخانه ملی داشتم، به نوعی با یکدیگر در ارتباط بودیم و به صورت تلفنی، ولو اینکه دستیارش پاسخ می‌داد، ارتباط داشتم و اگر نسخه نفیسی برای کتابخانه ملی می‌خواستیم خرید کنیم، از راهنمایی‌های وی درباره جایگاه نسخه مورد نظر بهره می‌گرفتیم.
صادق‌زاده ادامه داد: تعدادی از اساتید و کارشناسان نسخ خطی کتابخانه مجلس همزمان در کتابخانه ملی نیز کارشناسی و بررسی نسخه‌های خطی را برعهده داشتند که همواره در لابه‌لای صحبت‌های آنها که می‌توان از آن به عنوان تاریخ شفاهی یاد کرد، از برخوردهای استاد حائری تعریف می‌کردند که من آنها را در مقاله‌ای گردآوری کردم و در جشن‌نامه استاد حائری منتشر شد.
از عشق به کار تا کار در زیرزمین نمور
وی در ادامه به برخی از این رفتارها و اخلاقیات اشاره و عنوان کرد: استاد علاقه وافری به کتاب و کتابخانه داشت و به اندازه‌ای عاشق کارش بود که برخی از روزهای تعطیل را نیز به کتابخانه مجلس می‌رفت و نسخه‌های خطی را بررسی می‌کرد و یا در زیرزمینی که حاوی نسخ خطی بسیاری بود و کسی حاضر نشده بود در زیرزمین و مکانی نمور به بررسی این نسخه‌ها بپردازد، اما استاد حاضر به این کار شده و نسخه‌ها را بررسی کرده و کتاب‌های بسیار نفیسی از لابه‌لای این کتاب‌های به ظاهر نمور بیرون کشیده بود.
صادق‌زاده با بیان اینکه مرحوم حائری حدود 60 سال در کتابخانه مجلس به عنوان رئیس کتابخانه مجلس و مدتی را نیز به عنوان مسئول خرید نسخه‌های خطی و کارشناس این حوزه مشغول به فعالیت بود، گفت: آنچه در حوزه‌های نسخ خطی اهمیت دارد، این است که در برخی از مراکز ممکن است افرادی با دیدن نسخ بسیار نفیس خطی وسوسه شوند که کپی از آن را بردارند، در حالی که استاد در مدت فعالیت خود امانتداری را رعایت کرد.
وی سخاوت و بخشندگی مرحوم حائری را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: برخی اوقات افرادی که صاحب نسخه خطی هستند، به زعم‌شان این نسخ نفیس است، در حالی که چندان ارزش نداشتند و یا نسخه چاپ سنگی بودند و زمانی که این افراد آن را برای فروش به کتابخانه مجلس عرضه می‌کردند تا مشکل و گرفتاری خود را حل کنند، مواردی بوده که وی از جیب خود هزینه خرید این نسخ را می‌داد تا مشکلی از این فرد حل کند و سپس آن نسخه را به کتابخانه مجلس اهدا می‌کرد؛ اهدا از این حیث که قوانین کتابخانه اجازه نمی‌داد که این نسخ را خریداری کنند.
محافظت از نسخه‌های خطی
صادق‌زاده تصریح کرد: از اقدامات بازر استاد این است که در اوایل انقلاب که اوضاع کشور بسیار حساس بود، استاد حائری این نگرانی را داشت که نسخه‌های کتابخانه مجلس آسیب ببیند؛ از این رو مانند یک سرباز از نسخه‌های خطی محافظت کرد تا منابع مهم این کتابخانه حفظ شود و این مورد یکی از کارهای مهمی است که استاد حائری انجام داد.
این کارشناس نسخ خطی در ادامه از عفو بخشش استاد حائری یاد کرد و گفت: بسیاری از اساتید عنوان می‌کنند که استاد بدون هیچ منت و با تواضع، تمام تجربیات خود را در اختیار همگان قرار می‌داد و برایش فرقی نمی‌کرد که دانش‌آموز، دانشجو یا یک استاد و یا یک مسئول اجرایی و ... از وی سؤالی پرسیده است، همه در نظرش یکسان بودند و فرقی بین آنها نمی‌گذاشت.
جایگاه کنونی کتابخانه مجلس را مدیون استاد حائری هستیم
وی ادامه داد: با وجود اینکه استاد حائری مدتی بود که از نظر جسمی نحیف و بیمار شده بود، اما اسم و حضورشان برکتی برای حوزه‌های فرهنگ و تمدن بود و بسیاری از کشورهای عربی از وی درخواست‌های مکرر داشتند که با حضور در کتابخانه‌های این کشورها با آنها همکاری کرد، اما وی همه آنها را رد کرد و هر آنچه از دستش برآمد برای ایران انجام داد و اکنون به برکت همین تلاش‌هاست که کتابخانه مجلس از حیث نسخ خطی جزء پنج کتابخانه تراز اول کشور و جزء 50 کتابخانه بزرگ و مهم جهان است و ما این را مدیون استاد حائری هستیم.
صادق‌زاده در ادامه گفت: در دوره پهلوی نسخه‌های خطی فراوانی از کشور خارج می‌شدند، اما استاد حائری یک تنه تلاش و همت وافری کرد تا این نسخ در کشور بمانند و از سوی دیگر در حوزه فهرست‌نویسی می‌توان وی را پدر فهرست‌نویسی ایران نامید؛ هر چند افراد دیگری هم بودند، اما وی سبک خاصی از فهرست‌نویسی تفصیلی را که منحصر به فرد بود، انجام می‌داد.
