هفته کتاب؛ از بودجه ۱۰ میلیاردی تا تلنگری به سیاستگذاران

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست خبری سی و سومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی با شعار «بخوانیم برای ایران» سه‌شنبه ۲۰ آبان ماه با حضور ابراهیم حیدری، دبیر هفته کتاب و آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابحانه‌های عمومی کشور در سرای کتاب برگزار شد.

حیدری، دبیر هفته کتاب در این نشست با اشاره به نقش رسانه‌ها در ترویج کتاب و کتابخوانی گفت: برخلاف سایر برنامه‌ها که ممکن است محورشان فروش کتاب یا نمایشگاه کتاب باشد و اقتصاد نشر را در نظر گیرند، هفته کتاب نیازمند کار تبلیغی و ترویجی است که می‌تواند اساس و بنیاد سایر اقدامات و فرآیند‌های حوزه نشر باشد تا این هفته بتواند تلنگری باشد هم به ما سیاست‌گذاران، مدیران و برنامه‌ریزان و هم به بدنه اجتماعی جامعه که کتاب هم باید در لایه‌های پایین جامعه، در خانواده، نهاد مدرسه، دانشگاه و حوزه دیده شود و هم در نهاد‌های سیاست‌گذاری مثل سازمان‌ها، مدیریت نهاد‌های مالی، شرکت‌ها و بخش خصوصی که هر یک می‌توانند به طریقی به کتاب و کتابخانه کمک کنند.

وی افزود: یکی از کلان‌برنامه‌های دولت در راستای عدالت فرهنگی، می‌تواند در هفته کتاب رخ دهد که با همدلی و مشارکت مجموعه‌ای از ۸۰ دستگاه، برنامه‌ها و فعالیت‌های خود را برای دبیرخانه هفته کتاب ارسال کردند. معاونت امور فرهنگی به عنوان نهاد هماهنگ‌کننده و دبیرخانه، نقش هماهنگ‌کننده همه برنامه‌ها را بر عهده دارد؛ اعم از برنامه‌های استانی و شهر‌ها و همچنین برنامه‌های مجموعه کتابخانه‌ها در دورافتاده‌ترین نقاط. هدف این است که دست به دست هم دهیم تا بحث فرهنگی را با مجموعه اقدامات و برنامه‌ها در سراسر کشور پیش ببریم.

حیدری ادامه داد: برنامه‌ی ویژه‌ای به مناسبت آغاز هفته‌ی کتاب، روز جمعه ۲۳ آبان‌ماه در شهر اوز، پایتخت کتاب ایران، با حضور معاون فرهنگی وزیر فرهنگ برگزار خواهد شد. امیدواریم مجموعه اقداماتی که در حوزه‌ی کتاب، به‌ویژه در مناطق دورافتاده و دور از مرکز، طی ده سال گذشته در دولت به‌صورت جدی و مستمر آغاز شده است، تداوم یابد. واقعیت این است که این برنامه‌ها با همراهی مردم، نهادهای مردمی و بخش خصوصی تقویت شده و امید داریم شهر اوز بتواند الگویی برای سایر شهرهای کشور باشد.

ایده‌های برتر در حوزه صنعت نشر

وی تصریح کرد: یکی از برنامه‌های مهم، برگزاری طرحی با همکاری جهاددانشگاهی است که در قالب فراخوانی با عنوان «ایده‌های برتر در حوزه صنعت نشر» اجرا می‌شود و اختتامیه‌ آن نیز برگزار خواهد شد. همچنین «پیاده‌راه کتاب» از دیگر برنامه‌هایی است که با همکاری تعدادی از دستگاه‌ها و سازمان زیباسازی شهر تهران، در منطقه‌ ۶ راه‌اندازی خواهد شد. این پیاده‌راه از میدان انقلاب آغاز می‌شود و تا چهارراه ولیعصر(عج) ادامه دارد و به‌عنوان گذری فرهنگی جدید، می‌تواند میزبان فعالیت‌های فرهنگی و هنری باشد. در این راستا، برای کتاب‌فروشی‌های فعال در این مسیر، یارانه‌ای اختصاص خواهیم داد تا حضور مردم در این راسته افزایش یابد. امیدواریم این طرح در سال‌های آینده به الگویی برای سراسر کشور تبدیل شود.

حیدری در ادامه بیان کرد: برنامه‌ دیگری که برای امسال در این حوزه تدارک دیده‌ایم، معرفی برترین فعالان عرصه‌ نشر است. در این برنامه، طی جلسه‌ای با حضور نمایندگان سایر دستگاه‌ها، از فعالان حوزه صنعت نشر شامل نویسندگان، مروجان، مترجمان، مؤلفان و ناشران، براساس شاخص‌های مشخص و با تأکید بر خلاقیت، نوآوری و جوان‌گرایی، تقدیر خواهد شد. اگرچه در سال‌های گذشته بخشی از این برنامه اجرا می‌شد، اما تلاش ما بر این است که امسال بتوانیم از همه‌ی حلقه‌های زنجیره‌ نشر قدردانی کنیم و در قالب میزگردها و نشست‌های تخصصی، به بررسی مسائل و چالش‌های حوزه نشر بپردازیم.

دبیر هفته‌ کتاب از تصویب و اجرای هزار و 471 برنامه در سراسر کشور خبر داد و گفت: این برنامه‌ها شامل فعالیت‌های ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی در استان‌ها، شهرستان‌ها، روستاها و همچنین برخی برنامه‌های ویژه در تهران است. تاکنون ۳۲ استان برنامه‌های خود را ارسال کرده‌اند که به تصویب رسیده است و امیدواریم هفته‌ کتاب امسال، اثربخشی مطلوبی در سراسر کشور داشته باشد.

وی در ادامه درباره‌ عناوین روزهای هفته‌ کتاب گفت: روز 24 آبان‌ماه در تقویم جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان روز «کتاب، کتاب‌خوانی و کتاب‌دار» نام‌گذاری شده است. روز 25 آبان  «قرآن، پیامبر مهربانی‌ها و فرهنگ فاطمی»، روز 26 آبان «کتاب و فناوری‌های نوین نشر» و روز 27 آبان «کتاب، دانش‌آموز و دانشجو» نام گرفته است. روز 28 آبان روز «کتاب، هم‌دلی و هم‌اندیشی» است و روز بیست‌ونهم طبق روال سال‌های گذشته به «کتاب و کتاب‌گردی» اختصاص یافته است. در این روز از همه دعوت می‌کنیم با حضور در کتاب‌فروشی‌ها در این حرکت فرهنگی مشارکت کنند. همچنین روز 30 آبان‌ماه، که مصادف با روز جمعه است، به عنوان روز «کتاب و خانواده» نام‌گذاری شده است.

اجرای ۱۷ هزار برنامه در کتابخانه‌های عمومی

آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های ایران در ادامه گفت: نهاد کتابخانه‌های عمومی با ۴ هزار و ۲۲۹ نقطه خدمت در سراسر کشور گسترده شده است. براساس آخرین اطلاعات، ۱۷ هزار برنامه متنوع در این کتابخانه‌ها برای گروه‌های سنی مختلف از جمله کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها طراحی و برنامه‌ریزی شده است. رویکرد اصلی این برنامه‌ها، توسعه و ترویج کتابخوانی با تأکید بر جریان‌سازی مطالعه، به‌ویژه در میان کودکان و نوجوانان و همچنین خانواده‌ها به عنوان کانون اولیه شکل‌گیری تعاملات اجتماعی است.

وی افزود: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در برنامه‌های هفته کتاب، توجه ویژه‌ای به این مقوله داشته است. همه برنامه‌هایی که از تاریخ ۲۴ تا ۳۰ آبان ماه در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور برگزار می‌شود، گامی در جهت تحقق اهداف کلی هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. امیدواریم این اقدامات به نتایج قابل توجه و اثرگذاری در سطح کشور، به‌ویژه در حوزه کودکان و نوجوانان، بینجامد.

دوبرابر شدن بودجه هفته کتاب

حیدری در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگاران با اشاره به برنامه‌ها و اقدامات اجرا شده گفت: دو برنامه اصلی شامل نمایشگاه کتاب با فروش موفق و برنامه ویژه به مناسبت هزار و پانصدمین سال تاریخ پیامبر اجرا شده است. برای کتابفروشان در طول سال یارانه در نظر گرفته می‌شود که هم شامل پوشش هزینه پست و هم یارانه خریدار تا ۲۰ درصد است. همچنین برای اولین بار در نمایشگاه‌های استانی، سهمیه اختصاصی از محل یارانه‌های استانی به کتابفروشان هر استان تعلق گرفته است. برنامه پاییزه کتاب برای فصل پاییز در دست برنامه‌ریزی است.

وی با اشاره به وضعیت پرداخت یارانه افزود: مبلغ قابل توجهی حدود ۳-۴ هزار میلیارد ریال یارانه به کتابفروشی‌ها تعلق گرفته است. فقط در نمایشگاه کتاب، حدود ۷-۸ میلیارد تومان یارانه کتاب پرداخت شده است و با وجود مشکلات اقتصادی و دشواری در تأمین منابع، پرداخت‌ها به کتابفروشان به صورت منظم انجام شده است. همچنین پرداخت‌ها با تأخیر حداکثر یک تا دو ماهه انجام می‌شود که به زودی تسویه خواهد شد.

حیدری ادامه داد: در نمایشگاه کتاب خراسان شمالی ۴۰ هزار نسخه کتاب به فروش رفته که در شرایط کنونی قابل توجه است و یک میلیون و ۸۰۰ هزار نسخه کتاب در نمایشگاه کتاب به فروش رسیده است. همچنین سرانه مطالعه در کشور در حد متوسط جهانی قرار دارد و در یک کشور ۹۰ میلیونی، تولید ۱۲۰ هزار عنوان کتاب رقم قابل توجهی محسوب می‌شود.

وی با اشاره به برنامه‌های آتی تصریح کرد: هدف اصلی، ترویج کتابخوانی به عنوان پایه‌ای برای سایر فعالیت‌های فرهنگی است. از تمامی دستگاه‌ها و نهاد‌های فرهنگی دعوت شده تا در این زمینه همکاری کنند. همچنین برنامه‌های مختلفی از جمله رونمایی از کتاب، برگزاری نشست‌های فرهنگی و جلسات نقد و بررسی در دست اجراست. با کانون مساجد و کتابخانه‌های روستایی به عنوان پایگاه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تفاهم‌نامه‌ای در حال تدوین است و از ظرفیت نیرو‌های باتجربه وزارت ارشاد در حوزه کتاب استفاده خواهد شد.

شاخص سرانه مطالعه

حیدری در ادامه درباره شاخص سرانه مطالعه نیز گفت: شاخص سرانه مطالعه در جهان تعریف واحدی ندارد و روش‌های سنجش آن در کشور‌های مختلف، متنوع و متکثر است. حتی در ایران نیز نهاد‌های مختلف مانند پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و صداوسیما، با روش‌های متفاوت و برمبنای شاخص‌های گوناگون مانند مطالعه کتاب، نشریات، یا استفاده از کتابخانه آمار‌های متفاوتی ارائه داده‌اند که مقایسه‌پذیر نیست. برای نمونه، آمار منتشرشده از پیمایش ارزش‌های ایرانیان (سال ۹۸) با آماری که صداوسیما اعلام کرده (حتی تا ۳۰ دقیقه) تفاوت دارد. بنابراین، نمی‌توان به یک شاخص رسمی و واحد در این زمینه استناد کرد.

وی با اشاره به برنامه‌های ترویج کتابخوانی در هفته کتاب بیان کرد: برنامه‌هایی مانند «هفته کتاب» ماهیتی تبلیغاتی-ترویجی دارند و هدف اصلی آنها ایجاد موج رسانه‌ای برای جلب توجه مردم، رسانه‌ها و مسئولان به موضوع مطالعه، کمک به افزایش سرانه مطالعه و تشویق به نویسندگی بهتر است.  

حیدری درباره تخصیص بودجه به اجرای برنامه‌های هفته کتاب گفت: تخصیص بودجه به استان‌ها براساس گزارش عملکرد آنها و با هدف تحقق عدالت فرهنگی انجام می‌شود و میزان اعتبار اختصاص یافته به هفته کتاب سی و سوم، ۱۰ میلیارد تومان است که نزدیک به ۵۰ درصد اعتبارات فرهنگی به حوزه ترویج کتابخوانی در استان‌ها اختصاص یافته است که پس از اخذ گزارش و تأیید کارشناسی توسط خانه کتاب، بودجه به حساب دبیرخانه‌های استانی واریز می‌شود.

نظربلند، دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در بخش دیگری از این نشست، به سؤال‌های خبرنگاران پاسخ داد و درباره فرآیند اعلام وصول کتاب گفت: در حوزه سیاست‌گذاری، اعلام جزئیات سیاست‌ها منوط به طی شدن فرآیند‌های مربوط و بررسی‌های لازم است. در حوزه فناوری، این فرآیند ممکن است طولانی‌تر باشد. برای کتاب‌های چاپ اول، در سال نخست، «اعلام وصول» انجام می‌شود و بحث فعلی مربوط به کتاب‌های چاپ مجدد است تا از دوباره‌کاری جلوگیری شود. این بررسی هم برای روال داوری کتاب سال ضروری است و هم بخشی از کتاب از این طریق برای تأمین نیاز استان‌ها، شهر‌ها و مراکز مختلف شناسایی می‌شود. در حال حاضر، روال اداری و فنی این فرآیند در پشت صحنه در جریان است و تا یکی دو ماه آینده، به نتیجه خواهد رسید. فرآیند «اعلام وصول» با شرایط جدید اداره کل کتاب ممکن است کمی طول بکشد، اما به طور معمول بیش از دو یا سه روز نخواهد بود. تأخیرات احتمالی فقط در موارد خاص مانند مشکلات اینترنتی یا اختلال در فرآیند‌های اداری رخ می‌دهد. پیگیری‌های لازم با معاونت فرهنگی وزارت ارشاد نیز انجام خواهد شد.

وی با اشاره به برنامه‌های ترویج کتابخوانی ادامه داد: یکی از سیاست‌های ما، حمایت از باشگاه‌های کتابخوانی است. باشگاه‌های فعال در سراسر کشور، برنامه‌های مطلوبی دارند و از آنان حمایت می‌کنیم. همچنین، علاوه بر برگزاری جایزه کتابخوانی، چند رویداد دیگر نیز با مشارکت نهاد‌های فعال مانند انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در حال برگزاری است. برنامه‌های مفید و مفصلی از سوی این نهاد‌ها ارائه شده که مورد حمایت ما قرار گرفته و شامل مراسم رونمایی و اعزام نویسندگان به مراکز مختلف می‌شود. این برنامه‌ها هم خانواده‌ها و هم کودکان را زیر پوشش قرار می‌دهند.

نظربلند تصریح کرد: در استان‌های مختلف کشور، فضا‌هایی طراحی شده‌اند که کتابخانه‌ها را به مراکز فرهنگی پویا و اثرگذار تبدیل می‌کنند و برای برنامه‌های متنوعی تدارک دیده شده‌اند. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به ایجاد بخش‌های ویژه کودکان، تبدیل کتابخانه‌ها به کانون‌های فعال فرهنگی-اجتماعی، تشکیل کانون‌های خانوادگی با محوریت کودک و نوجوان در کتابخانه‌ها و پرورش تصویرگران اشاره کرد. کتابخانه‌های عمومی کشور با دارا بودن حدود ۱۵۰۰ نیروی متخصص در سراسر کشور، به عنوان تسهیلگر، مربی و کتابدار فعالیت می‌کنند که هر یک کنشگرانی اجتماعی در زمینه توسعه فرهنگ کتابخوانی محسوب می‌شوند. برای اولین بار امسال، خدمات خارج از کتابخانه‌ای در مناطق مختلف از جمله نقاط بسیار، کردستان و مناطق عشایری ارائه شده است. در مراسم ۲۴ آبان نیز قرار است جوایز و نشان‌های مرتبط به فعالان این عرصه اهدا شود.

گزارش تصویری نشست خبری را اینجا ببینید.