کانال‌های ارتباطی، دروازه‌های ارتباطات را به شهر بی‌قاعده متصل می‌کند

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، تلگرام اخیرا قابلیت جدیدی را به سرویس خدماتی‌اش افزوده است که می‌توان به کانال‌های ارتباطی اشاره کرد. کانال‌های ارتباطی این روزها آنقدر توسعه یافته‌اند که گاهی عدم حضور در برخی از کانال‌ها، برای کاربران این تصور ایجاد می‌‌شود که «نکند از موضوعی جا بمانم» و بسیاری از تصورات دیگر و در این هجمه‌ها کاربر می‌ماند با هزاران تردید و دو دلی‌هایش! گاهی کاربران برای آنکه از این قافله عقب نمانند سعی می‌کنند در همه این کانال‌های ارتباطی عضو باشند اما پس از مدتی با انبوه اطلاعات و هزاران سردرگمی روبرو می‌شوند.

کانال‌های ارتباطی؛ رواج بیماری موبایلی

اطلاعاتی که در هر ثانیه وارد کانال‌ها شده و به مرور برای کاربر یک بیماری ایجاد می‌شود به نام بیماری موبایلی. بیماری که در دهه اخیر بسیار شاهد آن هستیم. قطعه‌ای به بدن انسا‌نها الحاق شده که دقیقا نقش عضو جدیدی از بدن را ایفا می‌کند: بعضی اوقاف نقش چشم، گوش و .... و برخی اوقات همدم انسان‌ها.

کانال‌های ارتباطی تلگرام و عاقبت انسان‌ها در مواجهه با این قابلیت موضوع گزارشی است که صحبت‌های چند تن از کارشناسان برجسته ارتباطی را تشکیل می‌دهند. کارشناسانی که با این کانال‌ها موافقند اما به شرط‌ها و شروط‌ها.

تکنولوژی در دستان صاحبان قدرت هستند/ مخاطبان درگیر ولع دریافت اطلاعات

محمدرضا تقوی‌فرد، استاد ارتباطات با اشاره به این موضوع که اساسا مفهوم رسانه وارد یک دنیای نوین شده است، اظهار کرد: باید بپذیریم که با یک دنیای نوین رسانه روبرو هستیم و آن را تجربه می‌کنیم. همچنین با توجه به سرعت تکنولوژی و پیشرفت در حوزه رسانه باید قبول کنیم که در ابتدای این راه هستیم. اطلاعاتی که به سرعت دریافت می‌شود و کاربران با یک نوع ولع دریافت اطلاعات روبرو هستند.

وی افزود: واقعیت این است که سخت‌افزار، نرم‌افزار و طراحی این تکنولوژی دست ما نیست و صاحب آن قدرت‌های بزرگ هستند. علم به کارگیری آن هم در سطح ما نیست و حتی دانش به کارگیری از اینها را هم آنها تضمین می‌کنند.

تقوی‌فرد اظهار کرد: کسانی که طراح سخت‌افزار و نرم‌افزار چنین تکنولوژی هستند از کاربران هم اجازه دریافت اطلاعات‌شان را گرفته‌اند. ما برای آنکه دلایل این برنامه‌ها و طراحی‌ها را بدانیم، نیازمند مطالعات عمیق، دقیق و کار فکری منسجمی هستیم تا متوجه شدیم که فضای رایگان ایجاد شده چه عایداتی می‌تواند برای آنها داشته باشد.

وی بیان کرد: عرصه تکنولوژی امروزه باید از سوی محققان و متخصصان جریان شناسی شود با دقت و رصد، همه ضرایب احتمالات را بسنجند تا بتوانند حرکت مؤثری را در این حوزه انجام شوند.

کانال‌های ارتباطی راهی برای ارتقای رتبه سایت‌ها

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در اکثریت کانال‌های خبری شاهد قرار دادن تیتر خبر و لینک مربوطه هستیم. زمانی که تیتر خبر برای مخاطب جذاب بنظر رسید، روی لینک کلیک می‌خورد و در نهایت وارد سایت مربوطه می‌شود، همین کلیک خوردن سبب افزایش رتبه آن سایت خواهد شد.

وی افزود: استفاده از کانال‌های رسمی تلگرام نوعی چشم هم چشمی میان کاربران است یعنی همه تلاش می‌کنند تا عضو این کانال شوند تا از قافله جا نمانند. همچنین ایجاد کانال‌های ارتباطی به نوعی تبلیغات به شمار می‌رود یعنی این تبلیغات می‌تواند در حوزه فعالیتی‌شان باشد.

تقوی‌فرد اظهار کرد: زمانی که کانال‌های ارتباطی ایجاد شد، کاربران نمی‌دانند برنامه بعدی تلگرام چیست و حالا که همه اطلاعات کاربران در دستان آنها قرار گرفته است، خط دفاعی رسانه‌ها چه خواهد بود. یعنی رسانه‌ها به واسطه همین کانال‌های ارتباطی، مخاطبان‌شان را دو دستی تقدیم جریاناتی کرده‌اند که از سخت‌افزار، نرم‌افزار و دانش آن آگاهی ندارند و مسلط نیستند.

وی بیان کرد: ما باید موارد را آسیب‌شناسی کنیم و بدانیم وارد دنیایی شده‌ایم که در این دنیا، ناخواسته یک رقابت کورکورانه‌ای را انجام می‌دهیم که ممکن است در این رقابت هر کس زودتر به مسلخ برسد.

برنامه‌های کاربردی ما از برنامه‌های راهبردی چه کسی منشأ می‌گیرد؟

این استاد ارتباطات تصریح کرد: ما در رسانه‌هایی که به شکل انقلابی، هدفمند و حتی با وابستگی‌های نهادی قصد دارند در این فضا به یک شبیخون فرهنگی و تهاجم فرهنگی برسند هم از این ماجراها خبر ندارند و با ایجاد رقابت در این فضا مخاطبان و اطلاعات‌شان را در اختیار جریان هدفگذار قرار می‌دهند، ما هم به نوعی در کشور، مصرف کنندگان این کانال‌ها و رسانه‌ها هستیم، ما باید در برنامه‌ریزی‌های کاربردی‌مان به این موضوع توجه داشته باشیم که آنها برنامه‌ریزی راهبردی می‌کنند، حرکت‌ها، مدیریت‌ها و رفتارهای ما در حوزه کاربردی تابع بُرداری است که راهبردهای آن تفکر کدخذا منشی برای جهان ایجاد می‌کند.

وی بیان کرد: در آینده نه چندان دور زمینه‌های جدیدتری فراهم خواهد شد، همانطور که هم‌اکنون گروه‌های خبری، سایت‌های خبری و روزنامه‌ها و همه آن کسانی که می‌خواهند اطلاع رسانی کنند در فضایی همچون کانال قصد رقابت دارند و حتی خود کانال ها هم با یکدیگر رقابت می‌کنند و در این رقابت‌ها به ارتقای برنامه‌های‌شان می‌پردازند.

تقوی‌فرد اظهار کرد: اگر ادامه این ماجرا به همین شکل مصرف‌کنندگی ما باشد، حتما ما را در آینده ای نه چندان دور با مشکلات فراوانی روبرو می‌کند، ضمن اینکه اتفاقی که در این ماجرا می‌افتد این است که اساسا وقتی اشخاص برای خود کانال داشته باشد، جریان اطلاع‌رسانی شتاب دار و سریع خواهد بود و بسیاری از فیلترها و صافی‌ها و ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی که اساسا قوانین در کشورها منظور می‌کند، برای حفظ ارزش‌ها و کیان فرهنگی خودشان به نوعی آن دیوارها ریخته می‌شود و این می تواند جزء برنامه ریزی‌های راهبردی کسانی باشد که اساسا سخت‌افزار و نرم‌افزار و دانش را ایجاد کرده است.

فعالیت کانال‌های ارتباطی، امکان فیلترینگ را از بین می‌برد

وی ادامه داد: با فعالیت کانال‌های ارتباطی، امکان کنترل و فیلتر کردن و ایجاد محدودیت و غیره رفع خواهد شد و جریان اطلاع رسانی طوری خواهد بود که همان جریان راهبردی در میدان کاربردی وارد خواهد شد و با یک حرکت، اطلاعات دروغی را منتشر خواهد کرد و این اطلاعات دروغ در همه دنیا مخابره می‌شود و دیگر قدرتی برای خنثی کردن آن نخواهیم داشت.

صاحب نظریه قرق رسانه‌ای تصریح کرد: با ایجاد کانال‌های ارتباطی، جریان قرق رسانه‌ای جدی توسط کسانی که برنامه‌ریزی راهبردی می‌کنند، پیش بینی شده است و به آن سمت حرکت و در مقاطعی دخالت و ورود می‌کنند و برنامه‌ها را پیش می‌برند. اگر امروزه فضا را باز گذاشتند به این دلیل بوده که نیازمند ذائقه شناسی، مخاطب شناسی، جمعیت شناسی و مردم شناسی هستند تا همه دانش‌های‌شان را بر مبنای جهان بینی و ایدیولوژی پیش ببرند و برنامه‌های‌شان را اجرایی و عملیاتی کنند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا نیازمند تهیه نظریه‌ای برای کانال‌های ارتباطی نداریم، گفت: نظریه اساسا راهکار نمی‌دهد بلکه فضای فکری را باز می‌کند تا جامعه پژوهشگر و دانشگاهیان را به آن سمت سوق دهد.

تقوی‌فرد ادامه داد: اگر مسئولان و دانشگاهیان به موقع از خواب غفلت بیدار نشوند و در حوزه علوم انسانی، رسانه و ارتباطات دانش تولید نکنند و به آسیب‌شناسی نپردازند، در این مقطع حساس دین‌شان را به کشور ادا نکرده‌اند.

کرسی‌های آزاد اندیشی مدنظر مقام معظم رهبری تعطیل است؟

وی بیان کرد: چنین مباحثی نیازمند آسیب‌شناسی، پژوهش‌های قوی، همایش‌ها و سمینارهای تخصصی است. متأسفانه دانشگاه‌های ما در خواب غفلت به سرمی‌برند و آنچه که به عنوان کرسی‌های آزاد اندیشی در فرمایشات مقام معظم رهبری تأکید شده تعطیل است.

این استاد ارتباطات تصریح کرد: دانشجویانی که باید با پویایی و تحرک پیش بروند، مصرف‌کننده مطالب و نسخه‌های ترجمه شده سال‌های قبل غربی‌ها شده‌اند. در حالی که امروزه باید واحد درسی به نام «سناریو پلان» در میان واحدهای درسی دانشگاهیان قرار بگیرد تا دانشجویان به پویایی لازم دست یابند.

پرشدن حافظه، مشکل دیگر کانال‌های ارتباطی

در ادامه حسین امامی، استاد ارتباطات، داشتن کانال‌های ارتباطی تلگرام را فی نفسه بد ندانست و گفت: عضویت در کانال‌های ارتباطی اجباری نیست و هر کسی که تمایل به حضور در آن داشته باشد می‌توان عضو کانال‌ها باشد. به هرحال این کانال‌ها به نوعی جنبه اطلاع‌رسانی دارد.

وی افزود: سازمان‌ها، نهادها، خبرگزاری‌ها، رسانه‌ها و افراد حقیقی پیش از راه‌اندازی کانال‌های ارتباطی باید استراتژی لازم را برای برنامه‌های‌شان داشته باشند.

این استاد ارتباطات تصریح کرد: مدیران کانال‌های ارتباطی باید به اصول و مبانی روزنامه‌نگاری موبایل یعنی نوشتن در آن فضاها آشنا باشند برای مثال اصول نگارش روزنامه نگاری موبایل را یاد بگیرند و به این امر آگاه باشند که مطالب کوتاه و تعداد سطرها مناسب باشد.

وی افزود: در حال حاضر کانال‌های تلگرامی حافظه گوشی‌ها را پر می‌کند و مدیران کانال‌ها باید هر چند وقت یکبار مطالب را حذف کنند.

امامی اظهار کرد: تلگرام به عنوان پیام‌رسان فوری موبایلی است که برای انتشار اخبار بسیار مؤثر واقع می‌شود. همچنین یک ابزار یک سویه است و هیچ بازخوردی نمی‌گیرد و هیچ امکان مشارکتی برای مخاطبان فراهم نمی‌کند.

کانال‌های ارتباطی تنها یک ابزار تکنولوژی هستند
وی یادآور شد: مدیران کانال‌های ارتباطی برای آنکه در بلند مدت اثر گذار و مفید واقع شوند و مخاطبان را در گروه حفظ کنند باید مبتنی بر اصول روزنامه نگاری موبایل حرکت کنند.

این مدرس دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا برای کانال‌‌های ارتباطی نیازمند تهیه یک نظریه هستیم، گفت: نظریه‌ها زمانی به وجود می‌آیند که یک مسأله‌ای مطالعه شود. کانال‌های ارتباطی بدون مطالعه روز به روز گسترده شده‌اند و هم‌اکنون شاهد اتفاق خاصی نیستیم و تنها یک ابزار ویژه بوده که تلگرام در این امر پیشتاز شده است.

توسعه فناوری‌های نوین امری اجتناب‌ناپذیر است

در ادامه محمد پاک آئین، استاد ارتباطات، با اشاره به این موضوع که توسعه فناوری‌های نوین امری اجتناب‌ناپذیر است، گفت: تکنولوژی معمولا ناشی از نیاز نیست بلکه این نیاز پس از پیدایش ایجاد می‌شود. بسیاری از پدیده‌های تکنولوژیک در امتداد نیاز بشر شکل نگرفته‌اند، بلکه حاصل خلاقیت، جسارت، کشف و ابتکار بشری هستند و پس از ظهور و پیدایش، نیازهایی را در وجود ما ایجاد می‌کنند بطوری که به مرور به این ابزارها وابستگی پیدا می‌کنیم و ترک آنها زندگی را برای‌مان دشوار می کند.

وی افزد: ما در عصر فناوری زندگی می‌کنیم و ظهور فناوری‌های جدید یکی از شاخصه‌های تمدنی عصرماست. ما باید نگاه فلسفی و عمیقی به این شاخصه تمدنی داشته باشیم و متناسب با نیاز و راهبرد و اهداف فردی و اجتماعی‌مان از آنها بهره بگیریم.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: اینکه چه میزان این شبکه‌ها در زندگی‌مان تأثیر می‌گذارند، امری نسبی است از یک طرف باعث سرعت جریان اطلاعات می‌شوند و از یک طرف دقت و اطمینان بخشی از اطلاعات در آنها نسبت به رسانه‌های سنتی کمتر است.

وی بیان کرد: ما با ورود به هر کدام از این شبکه‌ها با حجم انبوهی از داده‌ها مواجه می‌شویم که از آن به بهمن اطلاعات تعبیر می‌کنم. وقتی حجم داده‌ها در اطلاعات به مرز انفجار می‌رسد، به قدرت تمایز، گزینش‌گری بشر، کلید دسترسی او به اطلاعات سودمند خواهد بود؛ چرا که دریافت هر داده و اطلاعاتی به معنای دانش‌افزایی نیست، بلکه اگر انواع و اقسام داده‌ها بدون گزینش، پالایش، هدفمندی دریافت شود، می‌تواند به منزله ضدعلم باشد.

پاک‌آئین اظهار کرد: اطلاعات ممکن است گاهی بر ضد خودش تبدیل شوند و آنچه از آنها گرفته می‌شود، علم نباشد ضمن اینکه حتی اگر قائل بر این باشیم که هر نوع اطلاعاتی حتی اطلاعات غیردقیق مولد علم خواهد بود که در این زمان چنین سوال پیش می‌آید که آیا هر علمی نافع است یا خیر و در پاسخ باید گفت قطعا هر علمی نافع نیست زیرا علمی نافع است که یا به ما در کشف حقیقت کمک کند و یا اینکه زندگی بشر را بهتر، کیفی‌تر و آرمانی‌تر شکل بدهد.

کانال‌های ارتباطی نیازمند یک قطب‌نما هستند
وی یادآور شد: ما در ورود به این شبکه‌ها که هر کدام آثاری در فضای ارتباطی ما دارند، نیازمند یک قطب‌نما هستیم درست همچون یک کوهنوردی که در دامنه کوه در حال حرکت است و به دنبال رسیدن به قله باید از جهت‌یاب و قطب‌نما استفاده کند. بنابراین بدون قطب‌نما در این فضای گسترده و وسیع گم خواهیم شد و مسیر درست را اشتباه خواهیم رفت.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: ورود تلگرام به عنوان کانال ارتباطی چندان مزیت ویژه‌ای نسبت به کانال‌های مشابه خودش ندارد. ما مدتی است که در حوزه فناوری‌های جدید شاهد نوعی تکرار و تغییر مجاری و مسیرهای ارتباطی بدون مزایای کارکردی خاص هستیم، البته تأسیس کانال‌های تلگرام می‌تواند در موضوع خبررسانی تحولاتی را به همراه داشته باشد. برای مثال با ادامه این روند حذف پیامک‌های خبری کاهش یابد و هزینه‌ای که رسانه‌ها بابت ارسال پیامک‌های خبری متحمل می‌شدند، کمتر شود.

وی بیان کرد: با ظهور این فناوری‌ها، فناوری‌های نوینی که چند گام از آنها عقب هستند، باید عمق یابی کنند و بیشتر به سمت تولید تحلیل، علم و سواد رسانه‌ای پیش بروند، بطوری که با وجود کانال‌های جدید ارتباطی، سایت‌های اطلاع‌رسانی به عنوان رسانه درجه دو محسوب می شود و رسانه‌های درجه دو بیشتر از تولید اطلاعات خبری و تولید پیام باید به تولید دانش، مهارت و اطلاعات پردازش‌ شده و معنادار روی بیاورند.

پاک‌آئین اظهار کرد: کانال‌های ارتباطی به دلیل هجوم اطلاعات، بار روانی منفی را برای کاربران به وجود می‌آورند و کاربران باید این وضعیت را مدیریت کنند یعنی انسان در تمامی صحنه‌های زندگی باید مدریت زمان، انرژی، کار و مدیریت اندیشه‌های خودش باشد. همچنین مراکز فرهنگی و رسانه‌ها به خصوص رسانه‌هایی که مخاطبانی از نسل جوان دارند، باید فرهنگ مدیریت بهره برداری از شبکه‌های مجازی را ترویج دهند.

وی بیان کرد: توسعه کانال‌های ارتباطی امری اجتناب ناپذیر است و به هرحال ارتباطات ما از سمت ارتباطات کالبدی به ارتباطات مجازی تغییر جهت می‌دهد و موضوع مدیریت تغییرات فرهنگی در همه کشورها به عنوان یک دانش میان‌ رشته‌ای است که مطرح می‌شود و آثار تغییرات فرهنگی به خصوص تغییرات ناشی از فناوری‌های جدید را بر روی کیفیت زندگی و بهره‌وری اجتماعی، قانونمندی، اخلاق‌گرایی و جامعه پذیری اشخاص مورد مطالعه قرار می‌دهد.

ضرورت آسیب‌شناسی و مطالعه کانال‌های ارتباطی

با این تفاسیر، کانال‌های ارتباطی به عنوان یک موضوع جدید همچنان در حال گسترش است و غفلت محققان و پژوهشگران ما در حالی ادامه دارد که این کانال‌ها با رشد قارچ‌وار فضای مجازی را تحت تأثیر خود قرار داده است. مطالعات و تحقیق و پژوهش می‌تواند پشتوانه خوبی برای اقدامات تبلیغی، ترویجی و تربیتی باشد تا از این رهگذر بهترین استفاده از امکانات جدید برای کیفیت بخشی به سبک زندگی داشته باشد.