خروج تشویق‌ها از مرز عادی، جریان قرائت قاری را تغییر می‌دهد + صوت
گروه فعالیت‌های قرآنی: پیشکسوت قرآنی گفت: تشویق‌های بیدلیل شنوندگان محفل قرآنی جریان قرائت قاری را عوض می‌کند چون تشویق‌ها نوعی مهر تأیید از سوی حاضران است که باید حساب شده و کنترل شده باشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، هشتمین برنامه «فرهنگ تلاوت» رادیو قرآن، شب گذشته، 21 مهرماه، با اجرای هادی صلح‌جو و کارشناسی علی‌اکبر توپچی از قاریان، پیشکسوتان و اساتید قرآنی کشورمان با موضوع تلاوت‌های معناگرا و معنا محور برگزار شد.
توپچی در خصوص القای معانی با هنر و فن تلاوت، گفت: یک مقطعی از تاریخ قرائت قرآن مبتنی بود بر آن عشق و علاقه و بهره‌گیری از ظرایفی که یک قاری قرآن بکار می‌گرفت اما یکی از آسیب‌هایی که در بحث قرائت ما رخ داده است این است که اندک اندک بحث مسابقات، آیین‌نامه‌ها، نحوه داوری و رعایت برخی از قوانین در حوزه داوری چه در بحث تجوید چه در حوزه صوت ولحن و وقف و ابتدا رخ داد که خیلی از قرائت‌ها به این سمت رفت که باید تلاوت برای دریافت پاسخ درست از داور مسابقات در بخش‌های مختلف صوت، لحن و... باشد.
وی با تأکید بر اینکه این خودش نوع قرائت ما را برد به سمت مبتنی شدن قرائت قرآن بر آیین‌نامه‌ها، داوری و امتیاز گرفتن و ...، تصریح کرد: این شد، یکی از مشکلاتی که امروزه دست و پای قراء را گرفته است و شاید مقداری قاریان را از بحث‌های هنری و یا رعایت ظرائفی که در حوزه صوت و لحن باید بکار ببرند، دور کرده است.
توپچی با اشاره به اینکه همین قوانین در حوزه داوری مسابقات موجب شد تا بیشتر توجه قاریان بر روی این مطلب باشد، ادامه داد: شاید به طور خاص با برخی از اساتید که داوری مسابقات را نیز برعهده دارد به گفت‌‌وگو پرداخته‌ام که آنها هم این دغدغه را دارند. یقیناً نغمات یک حوزه و تعریفی دارد اما این به شکل سازمان یافته رخ نداده است.
فضای جلسه به قاری برای نحوه انتخاب نغمات تلاوت قرآن کمک می‌کند
این مدرس قرآن افزود: فضای جلسه‌ای که در آن حضور داریم به قاری برای نحوه انتخاب نغمات تلاوت قرآن کمک می‌کند. چنانکه قرائت سوره الرحمن در مراسم ظهر عاشورا و در حین عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، هم پوشانی پیدا می‌کند.
وی عنوان کرد: در حوزه صوت و لحن در یکی از کشورها بودم که آنها قرآن را با لحن خاص خودشان می‌خواندند و از آنها پرسیدم که چرا شما به سمت و سوی لحن عربی نمی‌روید؟! می‌گفتند که نه ما قومی هستیم که معتقدیم قرآن را باید با لهجه و آن حس و حال خودمان بخوانیم... که این اشتباه است و ما باید قبول کنیم که الحان بار حسی و هیجانی را به مخاطب و شنونده منتقل می‌کند.
توپچی اضافه کرد: در برخی از اوقات آیاتی که بیان کننده موضوعات مختلف چون احکام، عذاب، نعم الهی، اخلاقی و ... است باید با الحان مختلف که بیان‌کننده و انتقال دهنده آن معنا به شنونده باشد استفاده شود و ما باید اینها را قابلیت دریافت و انتفال به آن بدهیم یعنی قابلیت را برای آن ایجاد کنیم و بر اساس آن هم معیار برای مسابقات بگذاریم. مسابقات در قالبی است که خیلی با رعایت بحث معنا، داوری رخ نمی‌دهد و یا درصد خیلی کمی است.
این پیشکسوت قرآنی کشورمان با اشاره به اینکه شاید در این زمینه نیازمند هم‌اندیشی اساتید و دستگاه‌های مربوطه هستیم، ادامه داد: که در قرائت‌های مختلف افراد حالت‌هایی را می‌بینیم که بیشتر آن را نوع آوری بیان می‌کنند اما هر چی که آن را بررسی می‌کنیم از آن جز عوام‌زدگی و به وجود آوردن هیجان در جمع چیزی از آن خارج نمی‌شود.
وی عنوان کرد: اجازه نداریم که خارج از حدود معانی و مفاهیم قرآن کاری انجام دهیم و به گونه‌ای قرآن را تلاوت کنیم و از الحان و نغماتی استفاده کنیم که تنها با برانگیختن هیجان جمع همراه باشد.
خروج تشویق‌ها از حالت عادی به دور از شأن قرآن است
توپچی بیان کرد: در بحث داوری و آیین‌نامه‌ها و افرادی که در این عرصه‌ها می‌خواهند اقدامی کنند و حضور داشته باشند، باید تدبیر کنیم و راهکار دهیم و دوستان و سازمان‌های ذی‌ربط بیایند و این فضاها را ایجاد کنند.
وی درخصوص خروج تشویق‌ها از مرز عادی هنگامی که قاری به تلاوت قرآن می‌پردازد، عنوان کرد: از حیث شأن قرآن، جلسه قرآن و محفل قرآنی نباید این امر رخ دهد چون این نکته مهم است که وقتی من قرآن می‌خوانم و قاری قرآن می‌شوم همه باید هماهنگ با موضوع باشد اگر درغیر این صورت باشد جفا در حق قرآن است.
این مدرس قرآن اظهار کرد: مجری قرآنی با مجری دیگر تفاوت دارد چون اسم قرآن بر او اطلاق می‌شود. لذا خود موضوع قرآن به آن محفل و جلسه ما معنای دیگری می‌دهد. پس رعایت شأن محفل قرآنی مهم است یعنی هنگامی که قاری به تلاوت قرآن می‌پردازد و بسم‌الله الرحمن و الرحیم را می‌گوید حاضران شروع به تشویق و الله الله می‌کنند که شاید در آن هنگام اساسی نداشته باشد و حال آنکه من معتقدم قرآن می‌خواهد ما را به درونمان بازگرداند و این را به ما گوشزد کند که در من تأمل، تعمق، تدبر و تفکر داشته باش.
وی گفت: هنگامی که فیلم‌های تلاوت اساتید و پیشکسوتان را می‌بینیم، متوجه می‌شویم که فضا، فضای سر و صدا نیست بلکه بیشتر تلاوت را می‌شنوند و در آن می‌اندیشند. بلکه تشویق‌های بیدلیل جریان قرائت این قاری را عوض می‌کند و قاری که می‌خواهد در تلاوت بر روی بخشی که معنای خاصی دارد تأکید کند، مجبور می‌شود بخشی از آیات را انتخاب کند که در جمعیت شور و شعف بیشتری ایجاد کند. خود به خود این حسی که از جمعیت به قاری منتقل می‌شود، جریان تلاوتش را عوض می‌کند.
توپچی با تأکید بر انجام تشویق‌های بجای قاریان اظهار کرد: رعایت این امر یکی به دلیل شأن قرآن است که آداب و احترام را می‌طلبد و از سوی دیگر اینکه جریان تلاوت قرآن را به سمتی نبریم به ویژه نسبت به قاری قرآن که مردم با تشویق‌هایشان قاری را به سمتی ببرند که چه چیزی با ذائقه مردم بیشتر هماهنگی دارد و آن گونه تلاوت کند. چون تشویق‌ها نوعی مهر تأیید از سوی حاضران است که باید حساب شده و کنترل شده باشد.
آراستگی ظاهر قاری از موارد قابل اهمیت است
وی با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری که فرموده‌اند: «خوب است که قاریان قرآن ظواهر را نیز رعایت کنند در نوع پوشش و آرایششان و ...»، اضافه کرد: چندی پیش برای داوری مسابقات رفته بودم یکی از متسابقان که جوانی نیز بود ظاهرش برایم قابل هضم نبود حتی حالتش تلاوتش نیز برایم جای تعجب داشت که مادام هنگام تلاوت به جمعیت نگاه می‌کرد که به او هم از جنبه تخصصی تذکر دادم که چون به جمعیت نگاه می‌کنی و آیات را با وجود اینکه از حفظ نیستی قرائت می‌کننی احتمال دارد که اشتباه قرائت کند و از سوی دیگر توجهت نیز گرفته می‌شود و خواهی و نخواهی آن آرامش و طمأنینه‌ای که باید از تلاوت تو به جمعیت انتقال پیدا کند، انتقال پیدا نمی‌کند چون جمعیت تو را و صدای تو را می‌بینید و لذا باید ظاهرت نیز آراسته‌تر باشد.
این پیشکسوت قرآنی کشورمان با ابراز تأسف از اینکه چرا ما اساتید قرآن جلسه‌ای شش ماه یک بار برای تبادل نظر نداریم، متذکر می‌شود: ما اساتید قرآن بسیار می‌توانیم در این زمینه مثمر ثمر باشیم. جو و فضای عمومی را در این مسیر می‌توانند هدایت کنند البته اساتید اینگونه عمل می‌کنند اما به ویژه اساتیدی که کرسی‌دار جلسات قرآنی به ویژه در سطح شهر تهران هستند باید دائماً این آراستگی ظاهر به شاگردان تذکر داده شود.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه این اتفاق نیز برای گروه‌های تواشیح ما نیز در حال رخ دادن است، ادامه داد: در حوزه کاریم چون شده بسیاری از گروه‌های تواشیح را برای اجرای برنامه دعوت می‌کنم، اما متأسفانه ظاهرشان و بهره‌گیری آنها از آهنگ‌هایی که خیلی هماهنگ با فضای دینی ندارد که باید با همت جمعی با آنها برخورد شود که تأکید خود مقام معظم رهبری نیز بوده است.
توپچی با تأکید بر اینکه موضوع قرآن ما را مؤدب به برخی از آداب می‌کند، عنوان کرد: هنگامی که اسم قرآن را همراه داریم اجازه نداریم هر گونه باشیم و هر طور که می‌خواهیم برخورد کنیم. ما باید منطبق با قرآن وآداب قرآنی شویم به گونه‌ای که شکل ما، تیپ ما، قیافه ما، لباس ما، رفتار ما و حالت یک قاری قرآن و ... همه بوی قرآنی داشته باشد.
این مدرس قرآن با اشاره به آیه «وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا»، اضافه کرد: شایسته‌ترین فرد به این «هَوْنًا» همان کسی است که قرآن را می‌خواند این آیه بسیار در جمع ورزشکاران خوانده می‌شود و به آنها بارها تذکر داده می‌شود که شما که قوی هیکل هستی نباید با تکبر بر روی زمین راه بروی و یا خودت را اصطلاحاً برای سایرین بگیری بلکه بهترین مردم کسی است که با فروتنی بر روی زمین راه می‌رود. حال فردی که قاری قرآن است باید بیشتر به این امر توجه کند هنگامی که وارد جلسه‌ای می‌شود که حدود 500 نفر برایش بلند می‌شود، باید تواضع از راه رفتن، برخورد، در جایگاه نشستن و تلاوت قرآن و قرائت قرآن قرآن دیده شود و حس شود که تمام اینها را مردم علی‌الخصوص جوانان و نوجوانان الگو می‌گیرند.
وی بیان کرد: خودمان در این جمعیت قرآنیان هستیم و افتخار نوکری جلسات قرآنی را داریم در واقع این بیان‌ها مبنی بر اینکه خودمان را از این گروه می‌بینیم باید این حالت‌ها حفظ شود و این جهت‌ها را با پیش‌بینی که از دهه 60 که اوج جلسات قرآنی بوده دارم بیان کردم که جلسات قرآن را جایگاهی برای عرضه اعتقادات می‌دانستیم.
توپچی تصریح کرد: ما قرآن را جدای از مسائل سیاسی، اجتماعی و ضرورت‌ها و بایدها و نبایدهای اخلاقی و ... نمی‌دانیم بلکه قرآن دارای پیوند محکم با این مسائل است که گاهی در این زمینه احساس خطر می‌کنیم. اساتید و پیشکسوتان قرآنی بهترین‌های جامعه ما بوده‌اند و کم توقع‌ترین‌ها بوده‌اند و ما مدیون بچه‌های قرآنی از ابتدای انقلاب تاکنون بوده‌ایم.
یادآور می‌شود، ویژه‌برنامه «فرهنگ تلاوت» کاریست از گروه اطلاع رسانی رادیو قرآن که به تهیه‌کنندگی فاطمه رحمانی و اجرای هادی صلح‌جو سه‌شنبه هر هفته از ساعت 21:10 از رادیو قرآن به سمع شنوندگان می‌رسد.
