خدا در تمامی نشئات، مستحیل الرویة است/ تبیین انواع وحی و علم لدنی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) آیت‌الله‌العظمی عبدالله جوادی آملی امروز 30 آبان در درس تفسیر خود در مسجد اعظم گفت: خداوند در سوره مبارکه شوری توحید خالقی و ربوبی و وحی و نبوت را تشریح فرموده است.
وی ادامه داد: در جریان ظلم به خود، فرمودند اگر کسی گناهی کرده و حق الله و حق الناسی دارد نفس ملکوتی مظلوم و نفس نازل، ظالم است و در حق الناس نیز فرد دیگری هم مظلوم محسوب می شود.
این مفسر قرآن با اشاره به آیه «یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثًا وَیَهَبُ لِمَن یَشَاءُ الذُّکُورَ»(49 سوره شوری)، فرزند را هبة الله دانست و تصریح کرد: تقدیم و تاخیر در بیان ذکور و اناث هیچ وجهی ندارد بلکه رعایت فواصل به عنوان یک نکته ادبی شده است و چنانکه زمخشری به سختی افتاده وجهی ندارد.
استاد حوزه علمیه افزود: هبه الهی در چند قسم ظهور می کند و همه بنابر مصلحت الهی شکل می گیرد که اینها مسایل خانوادگی و اجتماعی است آنگاه به اصل مطلب سوره شوری از باب رد االعجز الی الصدر به بحث می پردازد.

تفاوت وحی کلامی و افعالی

این مفسر عنوان کرد: در بخش دیگری نیز به انواع وحی اشاره کرده که برخی مفسران وحی فعل را در کنار قول ذکر کرده اند ولی این دو با هم متفاوت است زیرا وحی فعل القاء عزم و کاری در قلب دیگری است مانند آنچه به مادر موسی الهام شد.
وی ادامه داد: کلام وحیانی بحث خاصی است که نمی توان آن را در کنار فعل الخیرات قرار داد؛ گاهی تصمیم خوبی از سوی فردی اتخاذ می شود نباید تصور کند که از خودش بوده است و باید بداند از ناحیه خدا به ایشان هبه شده است.
آیت الله جوادی آملی بیان کرد: هیچ بشری نمی تواند کلام الهی را دریافت کند مگر از این سه راه؛ گیرنده گاهی بدون واسطه وحی می گیرد گاهی با واسطه و گاهی از وراء حجاب است.
استاد حوزه اظهار کرد: وحی برای انبیاء به وسیله فرشته و یا حتی عزرائیل در قبض روح در همه مراحل کاری که اولین کار خدا نیست واسطه در کار است؛ ممکن است شخص فانی در ذی الواسطه باشد و یا قدرت جامع نداشته باشد در این صورت فقط واسطه را می بیند.

تشریع دین تکوینی و تخلف‌ناپذیر است

این مرجع تقلید اظهار کرد: آنچه پیامبر تلقی می کند تشریع است، اگر متعلق اراده فعل خدا بود مانند اراده برای جعل شریعت و خلق آسمان در این صورت تکوینی و تخلف ناپذیر است ولی وقتی اراده تشریعیه است که به فعل مکلف تعلق می گیرد تکوینی نیست و عصیان پذیر است مانند آنچه اراده کرد که شما با اراده خود نماز بخوانید و روزه بگیرید نه از روی اضظرار و ... .
وی افزود:  پس اراده تکوین گاهی به خلق آسمان و زمین است و گاهی قانونگذاری می کند که در هر دو صورت متعلق اراده، فعل خداست ولی قسم سوم اراده تشریعیه است که خدا اراده کرده انسان مضطرا ایمان نیاورد ولی فرموده یکطرف بهشت و طرف دیگر جهنم است و هر کدام را که مختاری انتخاب کن.

تجلی بی‌واسطه خدا

این مفسر قرآن تصریح کرد: بشر نمی تواند از بیش از این سه راه وحی دریافت کند نه اینکه خدا قدرت آن را ندارد ظرفیت بشر بیش از این نیست؛ ابوبصیر به امام صادق فرمود که پیامبر در حالت دریافت وحی، غشه ای به او دست می داد بر اثر چه بود؟ حضرت فرمود در این حالت خدا بدون واسطه تجلی می کرد و فرشته ای در کار نبود.
وی افزود: ابوبصیر فرمود آیا خدا را می توان در قیامت دید فرمود مگر الان او را نمی بینی، بعد فرمود این حدیث را برای توده مردم نقل نکن زیرا دچار تجسیم می شوند در حالی که خدا مستحیل الرویة هست چه در دنیا، چه در قیامت و چه در نوم و چه در یقظه و .... و فقط می توان حقایق او را با قلب مشاهده کرد.

وحی با واسطه همانند پیام دادن انسانی نیست

این مرجع تقلید بیان کرد: اگر موجودی قدرت داشت که به صدور اول بار یابد بدون واسطه کلام الهی را دریافت می کند و اگر نداشت با دریافت با واسطه است البته با وساطت عادی فرق دارد و مانند پیام رساندن ما به دیگران با واسطه نیست، مانند نهر آبی است که همراه با آب های ضعیف، خود آن اصل که عامل حیات است وجود دارد و انقطاعی در کار نیست، خدا به جبرئیل نمی گوید که پیام ما را به پیامبر برسان یعنی ارتباط خدا با پیامبر قطع شده باشد بلکه فیض الهی در همه مسیر وجود دارد لذا جبرئیل نمی گوید «قال الله یا ایها الرسول» بلکه جبرئیل می شود قول خدا و لسان الله مانند آنچه برای امام علی گفته اند که ایشان عین الله و یدالله و ... است بنابراین جبرئیل نمی گوید ای رسول خدا فرموده است یا ایها الناس، پس کلام جبرئیل کلام الله است که از لسان جبرئیل خارج شده است.
این مرجع تقلید اظهار کرد: امام علی(ع) وقتی در خیبر را کند فرمود من با قوه ملکوتی درِ خیبر را کندم نه با زور بازو، در انواع وحی، متکلم خداست و در جایی که وراء حجاب است خدا از چهره شجر حرف می زند نه اینکه شجر حرف بزند. در خواب هم ممکن است این سه حالت وجود داشته باشد ممکن است خدا در عالم منام بدون اسطه یا با پیک یا از ورای حجاب با او حرف بزند این طور نیست که منام مانند من وراء حجاب باشد که در المیزان و ... آمده است.
وی اظهار کرد: آیه 6 و 7 سوره نمل فرمود «وَإِنَّکَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِن لَّدُنْ حَکِیمٍ عَلِیمٍ» یعنی قرآن گاهی از لدن تلقی و القاء می شود. انیجا دیگر جبرئیل واسطه نیست، «لدن» در عربی قویتر از «عند» است که در فارسی این ظرایف ادبی را ما نداریم که فرق بگذاریم. عند شاید مطلق باشد ولی لدن یعنی در دست من است که علم لدنی است و انسان باید بالا برود و از دست خدا چیزی بگیرد و نظیر علوم فقه و اصول و ... نیست این استاد برجسته حوزه تصریح کرد: ریشه همه علوم در دست خداست بنابراین یک وقت انسان قرآن را از مفسر می گیرد و گاهی از معصوم و یک وقتی معصوم از الله یاد می گیرد که این لدنی است.