وی افزود: آنچه برایم عجیب و دردآور است، اینکه در سه حوزه روانشناسی و علوم تربیتی، شعر و ادبیات عرب هیچ اثری انتخاب نشد، در حالی که در حوزه شعر معاصر حرفی برای گفتن وجود دارد و هنر شاعری بزرگترین هنر ایرانی است و تاریخ ادبیات ما سرشار است. آیا هیچ اثری در حوزه شعر تولید نشده و یا نقدی بر آنها نوشته نشده است و یا آنقدر سست بودهاند که انتخاب نشدهاند و یا درباره روانشناسی نیز باید این گونه گفت، چرا که تعداد آثار و شمارگان آن بسیار بالاست و مخاطبان زیادی نیز دارد؛ از این رو چرا در کشوری که دیانتش و حکومتش براساس کتاب است، باید جایگاه کتاب این گونه باشد.
اسلامی اردکانی ادامه داد: چند سال پیش کتاب «اخلاق نقد» را نوشتم که نقد چیست و در ادامه نیز «نَقُد» را تعریف کردهام که در ادبیات عرب به معنی گوسفند و ناقد به معنی چوپان است و چند سال بعد یک استاد بخشی از این کتاب را دزدید و ناقد را چوپان معنی کرد، اما آیا واقعاً ناقد به معنی گوسفند است. ناقد به معنای دروازهبانی و پاسبانی علم و معرفت است و شناسایی سره از ناسره. همچنین مانع ورود شیادان به عرصه علم میشود.
هر جا نقد نیست، تفکر هم نیست
در ادامه این مراسم، سیدمحمدامین قانعیراد، برگزیده دوازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب در حوزه علوم اجتماعی گفت: معمولاً فضای نقد در دانشگاهها و مراکز پژوهشی خوب نیست و همراه با دلخوریها و ایجاد فاصله و دشمنیها آمیخته شده و این به آن دلیل است که نقد در جامعه وجود ندارد و از تعارفات رایج برخوردار است و به نظر میآید باید از این فضا عبور کنیم و به کارکرد واقعی نقد بپردازیم و اجازه ندهیم کسانی که صلاحیت علم و علمورزی ندارند، وارد این عرصه شوند.
وی با بیان اینکه کار نقد، گل زدن است و نه دروازهبانی، افزود: مهمترین فعالیتهای پژوهشی خلاق از نقد ایجاد میشوند و اگر در عرصههایی نقد وجود ندارد یا نقد از رونق خوبی برخوردار نیست، نشان میدهد که دچار خشکیدگی شده و مزایای خود را از دست دادهاند؛ چرا که نقد میتواند امکانات تازهای را پیش ببرد و ایجابی است و معمولاً میآفریند و مفاهیم تازهای میدهد.
قانعیراد ادامه داد: محقق کسی است که با متن سر و کار دارد و باید نقد کنند، اما بسیاری علاقه دارند کار را از صفر شروع کنند و نقد در حاشیه کار آنهاست، در حالی که در حوزه علوم اجتماعی باید بتوانیم از نقد به عنوان موتور ساخت نظریه استفاده کنیم؛ چرا که نقش نقد در ساخت اجتماع علمی انکارناپذیر است و به واسطه نقد تراکم علمی میان افراد جامعه به وجود میآید.
وی در پایان سخنان خود یادآور شد: هر جایی که نقد وجود ندارد، تفکر نیز وجود ندارد.