پیشی گرفتن تاریخ شفاهی دفاع مقدس از حوزه انقلاب اسلامی

محسن کاظمی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان اینکه تاریخ شفاهی در ایران محصول دو پدیده مهم تاریخی یعنی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است، عنوان کرد: تولد تاریخ شفاهی در دنیا به سال 1947 یعنی جنگ دوم جهانی برمی‌گردد. تاریخ شفاهی در آمریکا متولد شد و در سراسر دنیا رشد کرد و در هر کشور با بروز پدیده‌های بزرگ از جمله جنگ تکوین و گسترش یافت که در ایران نیز به همین شکل بود.
کاظمی افزود: تاریخ شفاهی دفاع مقدس در حوزه انقلاب اسلامی رشد بیشتری داشته؛ چراکه پدیده جنگ تحمیلی با اینکه ماهیتش بر اساس انقلاب اسلامی بوده وضعیت مشخص‌تری داشته و تعیین مرز حق و باطل در آن آسان‌تر بوده است. در حالی که در شکل‌گیری پدیده انقلاب اسلامی گروه‌ها و احزاب مختلف دست‌اندرکار بوده و دارای مرزهای ایدئولوژیک بوده‌اند که این امر سبب شده کمتر کسی از فعالان اصلی انقلاب اسلامی حاضر شود به بیان خاطرات خود بپردازد.
نویسنده «خاطرات عزتشاهی» در عین حال با بیان اینکه در سال‌های اخیر آثار سترگی در حوزه تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی خلق شده، گفت: این آثار به سفارش نهادهای وابسته به حکومت از جمله مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی، دفتر انقلاب اسلامی، مرکز اسناد کتابخانه ملی و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس نوشته شده‌اند.

وی افزود: اقدام این نهادها پاسخی به فعالیت مراکز مطالعه در تاریخ شفاهی خارج از کشور از جمله مرکز تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد، بنیاد مطالعات ایران، کنفدراسیون دانشجویان خارج از کشور و تاریخ شفاهی یهود که توسط نویسندگان و ادبای وابسته به رژیم پهلوی اداره می‌شوند بود.
این پژوهشگر تاریخ معاصر ایران ادامه داد: مدت‌ها پس از سکوت جمهوری اسلامی در مقابل هجمات بنیادهای مطالعاتی مخالف انقلاب، بنیاد تاریخ معاصر ایران نخستین گام را برداشت و سپس مراکز دیگر نیز فعال شدند.
کاظمی تصریح کرد: باید زمینه ورود فعال نهادهای فرهنگی خصوصی در مطالعات تاریخ شفاهی در کشور فراهم شود تا جوانان ما هرچه بیشتر با حقایق انقلاب اسلامی آشنا شوند.
اختلاف نظر درباره ضرورت استفاده از عناصر ادبی و تخیل در تاریخ شفاهی
نویسنده «خاطرات احمد احمد» درباره میزان جواز استفاده از عناصر ادبی و تخیل در تاریخ شفاهی گفت: در رمان و داستان باید مباحث تکنیکی را به کار برد و نقش عنصر تخیل، بارز است، ولی در ساحت تاریخ نباید تخیل وارد شود. در عین حال می‌توانیم از تکنیک‌های داستان‌نویسی استفاده کنیم. اکنون در این باره اختلاف‌ نظرهایی موجود است و دچار کنش و واکنش شده‌ایم.
کاظمی ادامه داد: برخی می‌گویند نثر ادبی نباید وارد تاریخ شفاهی شود و در مقابل، عده‌ای معتقدند که می‌توان با حفظ اصالت روایت از تخیل و عناصر ادبی استفاده کرد.
استفاده از تاریخ شفاهی برای خلق آثار هنری و ادبی
نویسنده کتاب «سال‌های بی‌قراری: خاطرات جواد منصوری» از آثار سفارشی حوزه هنری به عنوان کتاب‌هایی که به خوبی از عناصر ادبی در کنار تاریخ شفاهی برخوردار هستند، یاد کرد و گفت: البته بحث ادبیات مقوله ثانوی است و نباید از جریان تاریخ شفاهی دور شویم.
این پژوهشگر افزود: وظیفه اصلی تاریخ شفاهی، ثبت و ضبط روایات است و می‌توان از این روایت‌ها برای خلق آثار ادبی و هنری مختلف استفاده کرد.
از جمله کتاب‌های محسن کاظمی می‌توان به «خاطرات احمد احمد»، «خاطرات عزتشاهی»، «سال‌های بی‌قراری: خاطرات جواد منصوری» و «نوشتم تا بماند: یادداشت‌های روزانه آیت‌الله جمی» اشاره کرد.