رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع):
غنا در روایات موضوعیت ندارد، ملاک گمراهی است/ لزوم ایجاد درک جدیدی از فقه و هنر در حوزه
گروه حوزه‌های علمیه: رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با تاکید بر ارجاع موضوعات فقهی به ملاکات مادون و مافوق فقهی اظهار کرد: در این صورت می‌توان درک جدیدی در نسبت فقه و هنر ایجاد کرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی امروز 23 دی ماه در همایش فقه و هنر در سالن همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی با طرح این سؤال که آیا در روش اجتهادی در باب فقه هنر می توان نکات جدیدی را پدید آورد که در حل هنر موجود نقش داشته باشد؟ گفت: هنر در جامعه امروز نه یک واقعیت بلکه یک ضرورت است از این رو نگاه فقیه می تواند به این مقوله عوض شود.
وی ادامه داد: اگر چیزی در جامعه ضرورت داشت مانند هنر که تبیین و ترویج اندیشه باطل توسط آن صورت می گیرد فقیه باید با این نگاه به آن نظر داشته باشد شبیه آنچه فقها در ردیف واجبات به آن می‌نگرند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه فقه هنر در تقسیم فقهی در اقسام فقه اجتماعی قرار می‌گیرد، تصریح کرد: نکته ای که یک فقیه باید به آن توجه کند این است که آیا میان ملاکات فقه فردی و اجتماعی باید تفکیک قایل بشویم و یا باید همان ملاکات فقه فردی را وارد اجتماعی بکنیم که خود این حرف جدیدی در این عرصه است که باید حوزه علمیه و دروس خارج ملاکات فقه اجتماعی را تبیین کند و به دست بیاورد.
وی افزود: مقاصد در شریعت مطرح است اما اینکه آن را بیاوریم در میدان استنباط و در نصوص تصرف کینم چنین چیزی را نمی توان قائل شد.
فاضل لنکرانی ادامه داد: ما در فقه عناوین را باید به عناوین مادون و مافوق تقسیم کنیم که یکی از مثال های آن غناست که از محرمات محسوب می‌شود. گاهی گفته می‌شود غنا حرام است، ولی در روایات و آیات این یک عنوان مادون دارد و آن اینکه گاهی اوقات تعبیر به لهو الحدیث و قول الزور است و یک مافوقی هم دارد که نباید فساد آور باشد.
عدم موضوعیت غنا در روایات
استاد حوزه علمیه اظهار کرد: براساس روایت، عنوان مادون غنا لهوالحدیث است؛ معلوم می‌شود که خود غنا موضوعیت ندارد، بلکه گمراهی انسان موضوعیت دارد و اگر غنایی انسان را به یاد بهشت بیاندازد، نمی‌توان گفت حرام است و باید از مصادیق «لیضل الله» باشد.
وی افزود: بیش از 10 تعریف در باب غنا داریم ولی چه لزومی دارد؟ در میان اصحاب ائمه هم تعریف آن مشخص نبوده و امروز هم فقیه نباید ذهن خود را صرف این مسئله کند زیرا عنوان باطل و فسادآور بودن ملاک است.
وی با اشاره به بحث شطرنج ادامه داد: مطلق روایت است که شطرنج حرام است اما روایات دیگری داریم که آن را تحت آلات قمار قرار می دهد یعنی خود آن موضوعیت ندارد بنابراین یکی از راه هایی که می خواهیم وارد این عرصه شویم این است که به تعبیر رهبری نباید دنبال جو ایجاد شده در جامعه باشیم.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) عنوان کرد: راه صحیح اجتهادی همین راه است و شرع نخواسته ما را به این عناوین جزیی و بسته محدود کند و به مباحث کلی ما را ارجاع داده است.
اهمیت قصد در فقه هنر
استاد حوزه علمیه گفت: در فقه هنر مسئله اراده و قصد بسیار مهم است؛ در مسئله لباس، زن و مرد لباس یکدیگر را می پوشند و زن به شکل مرد در می آید و ... که برخی از فقهای گذشته تصریح بر حرمت آن داشتند ولی ما وقتی به فقه مراجعه می کنیم این است که واقعا اگر قصد تشبه باشد و زن و مرد واقعا بخواهند همدیگر را در حد یکدیگر قرار دهند این حکم صادق است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی بیان کرد: در فیلم‌ها به حسب واقع زن و مرد نامحرم بازی می‌کنند، آیا به لحاظ فقهی کل آن را باید حرام بدانیم و یا نه؟ البته اگر این الفاظ به قصد جدی ذکر شود عنوان حرام می‌یابد، اما اگر در قالب فیلم باشد اینجا می توان نظر دیگری را مطرح کرد.
وی ادامه داد: اگر ضرورت هنر را درک کنیم و عناوین را به مافوق و مادون تقسیم کنیم، می‌توانیم به درک جدیدی در عرصه رابطه فقه و هنر دست یابیم.
وی ادامه داد: اگر چیزی در جامعه ضرورت داشت مانند هنر که تبیین و ترویج اندیشه باطل توسط آن صورت می گیرد فقیه باید با این نگاه به آن نظر داشته باشد شبیه آنچه فقها در ردیف واجبات به آن می‌نگرند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه فقه هنر در تقسیم فقهی در اقسام فقه اجتماعی قرار می‌گیرد، تصریح کرد: نکته ای که یک فقیه باید به آن توجه کند این است که آیا میان ملاکات فقه فردی و اجتماعی باید تفکیک قایل بشویم و یا باید همان ملاکات فقه فردی را وارد اجتماعی بکنیم که خود این حرف جدیدی در این عرصه است که باید حوزه علمیه و دروس خارج ملاکات فقه اجتماعی را تبیین کند و به دست بیاورد.
وی افزود: مقاصد در شریعت مطرح است اما اینکه آن را بیاوریم در میدان استنباط و در نصوص تصرف کینم چنین چیزی را نمی توان قائل شد.
فاضل لنکرانی ادامه داد: ما در فقه عناوین را باید به عناوین مادون و مافوق تقسیم کنیم که یکی از مثال های آن غناست که از محرمات محسوب می‌شود. گاهی گفته می‌شود غنا حرام است، ولی در روایات و آیات این یک عنوان مادون دارد و آن اینکه گاهی اوقات تعبیر به لهو الحدیث و قول الزور است و یک مافوقی هم دارد که نباید فساد آور باشد.
عدم موضوعیت غنا در روایات
استاد حوزه علمیه اظهار کرد: براساس روایت، عنوان مادون غنا لهوالحدیث است؛ معلوم می‌شود که خود غنا موضوعیت ندارد، بلکه گمراهی انسان موضوعیت دارد و اگر غنایی انسان را به یاد بهشت بیاندازد، نمی‌توان گفت حرام است و باید از مصادیق «لیضل الله» باشد.
وی افزود: بیش از 10 تعریف در باب غنا داریم ولی چه لزومی دارد؟ در میان اصحاب ائمه هم تعریف آن مشخص نبوده و امروز هم فقیه نباید ذهن خود را صرف این مسئله کند زیرا عنوان باطل و فسادآور بودن ملاک است.
وی با اشاره به بحث شطرنج ادامه داد: مطلق روایت است که شطرنج حرام است اما روایات دیگری داریم که آن را تحت آلات قمار قرار می دهد یعنی خود آن موضوعیت ندارد بنابراین یکی از راه هایی که می خواهیم وارد این عرصه شویم این است که به تعبیر رهبری نباید دنبال جو ایجاد شده در جامعه باشیم.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) عنوان کرد: راه صحیح اجتهادی همین راه است و شرع نخواسته ما را به این عناوین جزیی و بسته محدود کند و به مباحث کلی ما را ارجاع داده است.
اهمیت قصد در فقه هنر
استاد حوزه علمیه گفت: در فقه هنر مسئله اراده و قصد بسیار مهم است؛ در مسئله لباس، زن و مرد لباس یکدیگر را می پوشند و زن به شکل مرد در می آید و ... که برخی از فقهای گذشته تصریح بر حرمت آن داشتند ولی ما وقتی به فقه مراجعه می کنیم این است که واقعا اگر قصد تشبه باشد و زن و مرد واقعا بخواهند همدیگر را در حد یکدیگر قرار دهند این حکم صادق است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی بیان کرد: در فیلم‌ها به حسب واقع زن و مرد نامحرم بازی می‌کنند، آیا به لحاظ فقهی کل آن را باید حرام بدانیم و یا نه؟ البته اگر این الفاظ به قصد جدی ذکر شود عنوان حرام می‌یابد، اما اگر در قالب فیلم باشد اینجا می توان نظر دیگری را مطرح کرد.
وی ادامه داد: اگر ضرورت هنر را درک کنیم و عناوین را به مافوق و مادون تقسیم کنیم، می‌توانیم به درک جدیدی در عرصه رابطه فقه و هنر دست یابیم.
