مدیریت کلان کشور با ترکیب علم روز، آموزه‌ها و اخلاق اسلامی
کانون خبرنگاران نبأ: پژوهشگر حوزه سواد رسانه‌ای اظهار کرد: اصل اولیه در هر انتخاباتی که در راستای اخلاق حرفه‌ای انتخاباتی باید مورد توجه دقیق قرار بگیرد، «فراهم کردن شرایط حضور برابر برای تک تک افرادیست که خود را واجد خدمت به جامعه در این عرصه می‌دانند». بخشی از این شرایط حضور برابر، به شورای نگهبان و سازوکارهای تعیین صلاحیت نمایندگان برمی‌گردد اما بخش دوم آن بر عهده رسانه‌ها و مطبوعات است.
لیلا وصالی، پژوهشگر حوزه سواد رسانه‌ای در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، درباره دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: عرصه انتخابات، یک عرصه حرفه‌ای بر مبنای دموکراسی است تا فرصت روی کار آمدن توانمندترین و کارآمدترین افراد برای اداره کشور را فراهم سازد؛ این عرصه چه در حوزه نمایندگی مجلس و چه انتخاب خبرگان رهبری، نقش حساس و بسیار مهمی در رقم زدن آینده کشور ایفا می‌کند بنابراین جا دارد تا به عنوان یک عرصه تخصصی به آن نگاه شده و با یک برنامه‌ریزی حرفه‌ای و با هدف‌گذاری طولانی‌مدت، یک ساز و کار مدیریتی درست در تمام ابعاد وابسته به آن، تعبیه شود.
وی افزود: عواملی همچون ایجاد فرصت برابر برای تمام کاندیداها، به معنای ایجاد امکان رقابت منصفانه برای کاندیداهای مستقل و گروه‌های جوانی که تازه به عرصه رقابتی وارد شده‌اند، در کنار گروه‌ها و احزاب شناخته‌شده، ایجاد فرصت برای مردم برای شناخت درست همه کاندیداهای حوزه خود و توان تصمیم‌گیری در انتخاب اصلح، در کنار پرهیز از بداخلاقی‌های انتخاباتی مثل تخریب رقبا، دادن رشوه و تهدید و تطمیع دیگران و مواردی از این دست، جزو اصول اخلاقی انتخاباتی محسوب می‌شوند.
وصالی ادامه داد: اگر چه بروز واکنش‌های هیجانی از خصوصیات قابل پیش‌بینی طرفداران جوان است اما پختگی رفتاری یک کاندیدا و مقید بودن او به اصول اخلاقی، نقش برجسته‌ای در هدایت این هیجانات دارد.
نقش دین و اسلام در اخلاق انتخاباتی
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: اسلام دینی است که علاوه بر داشتن برنامه مشخص و دستورات حکومتی، بر مبنای اصول اخلاقی بنا شده است و توأمان، بر تصمیم‌گیری‌های مشارکتی و ایجاد دموکراسی تأکید فراوان دارد؛ چنان که پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند： «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ»، من برای تمام کردن کرامت‌های اخلاقی مبعوث شده‌ام؛ همچنین خداوند در قرآن کریم می‌فرماید：«وَ أَمْرُهُمْ شُوري بَيْنَهُمْ» امور مهم خود را با مشورت گرفتن و شورا برگزار کردن بین خود،حل و فصل کنید؛ از همین روست که نقل شده در یکی از غزوات، به‌رغم آن که پیامبر‌اکرم(ص) خود معتقد بودند بهتر این است که جنگ بیرون از شهر انجام شود تا به داخل شهر کشیده نشود اما چون در شورا نظر اکثریت بر این قرار گرفت که داخل شهر امکان کمین و دفاع بیش‌تری وجود دارد، ایشان هم با نظر جمع همراهی کردند و دستور بر اجرای نظر شورا دادند.
وی ادامه داد: اصل اولیه در هر انتخاباتی که در راستای اخلاق حرفه‌ای انتخاباتی باید مورد توجه دقیق قرار بگیرد، «فراهم کردن شرایط حضور برابر برای تک تک افرادیست که خود را واجد خدمت به جامعه در این عرصه می‌دانند». بخشی از این شرایط حضور برابر، به شورای نگهبان و سازوکارهای تعیین صلاحیت نمایندگان برمی‌گردد اما بخش دوم آن بر عهده رسانه‌ها و مطبوعات است.
این پژوهشگر در ادامه اظهار کرد: حکومت اسلامی نسبت به انواع حکومت‌های دیگر، از بالاترین پتانسیل اخلاق‌مداری حکومتی برخوردار است و شناخت صحیح این ظرایف و راهکارهای عملی در اسلام و شیوه‌های حکومتی در بیانات و احادیث و الگوهای رفتاری و حکومت‌داری معصومین علیهم السلام، با تعمیم‌های بجا و الگوبرداری‌های درست و اصولی، می‌تواند راهگشای جوامع اسلامی در پیداکردن اصول عملکردهای صحیح باشد و کسانی که بیش از دیگران به این امور واقف بوده و مطالعات اصولی و کنکاش بیش‌تری داشته باشند، می‌توانند در بهره‌گیری از این روش‌ها موفق‌تر عمل کنند.
نقش قرآن کریم در اخلاق انتخاباتی
وی تصریح کرد: قرآن کریم، راهکاری است که البته استفاده از آن ظرایفی دارد؛ چنان که خود می‌فرماید： …«وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَارًا/(الاسراء آیه: 82 )». بنابراین اگر شرایط استفاده صحیح از قرآن فراهم نباشد (یعنی ظالم نبودن که خود، مصادیق بسیاری دارد)، فقط فرد را دچار خسران و خسارت خواهد کرد؛ درست مانند ماشین لوکسی که یک فرد لایعقل پشت فرمان آن قرار گرفته باشد و مسلما فقط مایه خسارت‌های جانی و مالی جبران‌ناپذیر خواهد شد.
این پژوهشگر ادامه داد: در اسلام، قرآن، یک بال پرواز فرد مؤمن است؛ بالی که خیلی عالی است اما به تنهایی کافی نیست، لذا در حدیث شریف ثقلین، پیامبر اکرم (ص)، بال دیگر مؤمنین را در کنار تأسی جستن به قرآن کریم، استفاده از احادیث و الگوهای رفتاری و خط مشی امامان معصوم علیهم‌السلام و محبت داشتن به ایشان معرفی می‌کند؛ توجه و تأسی به دستورات و شیوه‌های مناسب و مضموم رفتاری و عملکردی هر فرد در رابطه با حقوق خود، خانواده، جامعه و دریافتن آموزه‌های اخلاق فردی، اجتماعی، حکومتی و الهی در قرآن و کلام و رفتار معصومین و کنار هم قرار دادن این دو به شکلی دقیق و به کار بستن دستورات آنان، همان چیزیست که موجب سعادت و به اوج رساندن افراد و جامعه اسلامی خواهد شد.
وی ادامه داد: مسلما کسی که متخلق به اخلاق اسلامی بر مبنای این راهکار پیامبر اعظم(ص) باشد، در رعایت اخلاق انتخاباتی که زیر مجموعه اخلاق انسانی و اجتماعی است، نیز موفق و سربلند خواهد بود و چنین فردی می‌تواند کاملا قابل اعتماد و دارای اعتبار باشد.
افراد بصیر و متدین در گزینش‌های انتخاباتی
این مدرس دانشگاه ادامه داد: در حال حاضر فضای انتخاباتی کشور به گونه‌ایست که کاندیداهای مستقل و منفرد و گروه‌های جدید و تازه به عرصه رقابت وارد شده، اگر چه از شایستگی بالایی نیز برخوردار باشند اما به دلیل ناشناخته بودن یا نام آشنا نبودن، شانسی برای انتخاب شدن ندارند چرا که مردم ترجیح می‌دهند لیستی را به‌عنوان نماینده خود ثبت کنند که برایشان شناخته شده‌تر و نام آشناتر باشند و همین امر موجب ورود مجدد نمایندگان قدیمی و مانع ورود افکار و ایده‌های جدید با حضور نمایندگان جدیدتر، جوان‌تر، آشناتر به علم روز و آموزش‌های نوین جهانی، پرانرژی‌تر و با ایده‌های جدید و متفاوت می‌‌شود؛ کسانی که با ترکیب علم روز و آموزه‌ها و اخلاق اسلامی، می‌توانند ایده‌های کارآمدتری برای مدیریت کلان کشور داشته باشند.
وی تصریح کرد: مطبوعات و رسانه‌ها می‌توانند با ایجاد فضای رقابتی برابر و دادن فرصت معرفی مناسب به همه افراد و گروه‌ها، امکان انتخاب مردم را گسترده‌تر کرده و امکان حضور افراد شایسته‌تر در عرصه‌های مدیریتی و قانون‌گذاری را فراهم کنند و با توصیه‌های به‌جا، گزارش‌های تحقیقی، مسابقه‌های عمقی و استفاده به‌جا از نظر متخصصان و کارشناسان امر، به مثابه مصداق توصیه‌ها و فرمایشات مقام معظم رهبری به مردم، مبنی بر استفاده از افراد بصیر و متدین در گزینش‌های انتخاباتی، قرار بگیرند.
این پژوهشگر اظهار کرد: همچنین حزبی‌گرایی و ایجاد تحزب واقعی به عنوان یک کانال مطمئن برای شناخت مردم از گروه‌های کارآمد، می‌تواند از تشتت افکار جلوگیری کند و به نظم‌دهی بیش‌تر و رعایت سریع‌تر، صریح‌تر و راحت‌تر اصول اخلاق حرفه‌ای انتخاباتی کمک بسیاری کند؛ حزبی‌گری واقعی به‌معنای مشخص بودن اصول و داشتن خط مشی ثابت و البته متفاوت با سایر گروه‌ها و احزاب و فعالیت در جهت «تربیت افراد خاص برای پست‌های مشخص»، به گونه‌ای که لیست احزاب پیش از انتخابات، چارچوب‌مند بوده و نامشخص و متزلزل نباشد؛ زمانی که حزبی‌گری به معنای واقعی، متعدد و متکثر شکل بگیرد و افراد بتوانند از میان گروه‌ها، گروهی نزدیک به افکار و ایده‌های خود بیابند، به میزان زیادی از حجم کاندیداهای مستقل کاسته خواهد شد و این امر می‌تواند شناخت سریع‌تر و انتخاب راحت‌تر مردم را تسهیل کند و قطعا نقش مهمی در کاهش بداخلاقی‌های انتخاباتی خواهد داشت.
نقش رسانه‌ها در حفظ اخلاق انتخاباتی
وی ادامه داد: عرصه انتخابات، یک عرصه حرفه‌ای بر مبنای دموکراسی است تا فرصت روی کار آمدن توانمندترین و کارآمدترین افراد برای اداره کشور را فراهم سازد؛ این عرصه چه در حوزه نمایندگی مجلس و چه انتخاب خبرگان رهبری، نقش حساس و بسیار مهمی در رقم زدن آینده کشور ایفا می‌کند بنابراین جا دارد تا به عنوان یک عرصه تخصصی به آن نگاه شده و با یک برنامه‌ریزی حرفه‌ای و با هدف‌گذاری طولانی مدت، یک سازوکار مدیریتی درست در تمام ابعاد وابسته به آن، تعبیه شود.
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: اما اصل اولیه در هر انتخاباتی که در راستای اخلاق حرفه‌ای انتخاباتی باید مورد توجه دقیق قرار بگیرد، «فراهم کردن شرایط حضور برابر برای تک تک افرادیست که خود را واجد خدمت به جامعه در این عرصه می‌دانند»؛ بخشی از این شرایط حضور برابر، به شورای نگهبان و سازوکارهای تعیین صلاحیت نمایندگان برمی‌گردد اما بخش دوم که اگر نخواهیم بگوییم بخش فراموش شده، شاید بتوان گفت بخش کم مورد توجه قرار گرفته شده در این عرصه، نگاه دقیق به نقش مطبوعات و رسانه‌ها در این روند تعیین اصلح با توجه به حضور برابر نمایندگان است؛ در واقع نقش مهم رسانه‌ها در آگاهی‌رسانی به جامعه، ایجاب می‌کند به این حوزه، تنها با اکتفا به تب چندروزه انتخاباتی روزهای پیش از رأی‌گیری نگاه نشود بلکه مطبوعات و رسانه‌ها می‌توانند بازوی قدرتمندی برای شورای نگهبان بوده و نقش واسط مدنی خود بین مردم و مسئولان را به خوبی ایفا کنند؛ در این میان، نقش «مطبوعات محلی» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی تصریح کرد: با توجه به پراکندگی و گستردگی کاندیداهای نمایندگی در سراسر کشور و رأی‌گیری منطقه‌ای، مطبوعات محلی می‌توانند در ایجاد شناخت دقیق‌تر از کاندیداها نقش ویژه‌ای داشته باشند؛ مهم‌ترین نقش مطبوعات محلی، استفاده از تمام امکانات جهت ایجاد فضای برابر برای تمام افراد و احزاب حوزه انتخابیه خود است؛ یعنی معرفی همه افراد کاندید در حوزه انتخابی خود (و اگر حوزه انتخاباتی گسترده باشد، با تقسیم کار بین نواحی مختلف شهری، این وظیفه می‌تواند بین مطبوعات محلی آن حوزه انتخاباتی تقسیم شود)؛ تمام کاندیداهای مربوط به حوزه خود اعم از کاندیداهای منفرد و مستقل یا وابسته به گروه‌ها و همچنین معرفی احزاب و گروه‌های شناخته شده یا ناشناخته در حوزه انتخاباتی شهر یا استان خود؛ مطبوعات محلی می‌توانند با ایجاد امکان برابر برای کاندیداها در معرفی خود و اهداف مورد نظرشان و همچنین گرفتن مصاحبه‌های عمقی از ایشان، استفاده از شیوه‌های روزنامه‌نگاری تحقیقی در دستیابی به ابعاد مختلف شخصیتی و اخلاقی، تخصصی و علمی، تجربه قبلی و سنجش میزان کارآمدی و مواردی از این دست، در کنار درج نظرات صاحب‌نظران و معرفی موارد مهمی که باید مورد توجه واقع شوند، به مردم در انتخاب درست و اصولی کمک شایانی کنند البته ایجاد چنین سازوکاری، نیاز به یک مدیریت سیستماتیک دقیق دارد تا بتواند برای این مهم برنامه‌ریزی درست داشته باشد.
وی ادامه داد: این نقش مدیریتی مهم باید در بستری همچون شورای صنفی مطبوعات تعریف شود که از جنس خود مطبوعات بوده، چالش‌ها و امکانات آنان را بشناسد و علاوه بر آن که حافظ حقوق روزنامه‌نگاران است، به کارایی درست آنان نیز کمک کند؛ مرکزی که از درون مطبوعات شکل گرفته و بتواند مدیریت دقیق مطبوعات کشور را به عهده داشته باشد و این سازوکار را به عنوان یکی از وظایف همیشگی مطبوعات در انتخابات، هماهنگی و سامان‌دهی کند.
* طاهره میرزایی
