سیدرضا مؤدب تأکید کرد:
پررنگ شدن رویکرد قرآنی کرسی‌های نظریه‌پردازی با حضور فرهیختگان حوزه و دانشگاه
گروه دانشگاه: رئیس کرسی‌های نظریه‌پردازی قرآن و حدیث هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره با تأکید بر پررنگ شدن رویکرد قرآنی کرسی‌ها، گفت: در بحث‌های میان‌رشته‌ای علوم انسانی از فرهیختگان حوزه و دانشگاه که روش استنباط از قرآن را فراگرفته‌اند کمک گرفته شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، کرسی‌های نظریه‌پردازی با تأکیدات مقام معظم رهبری بر مبنای تحول در علوم انسانی و اسلامی‌سازی شکل گرفته است؛ در کرسی‌ها همواره شکل‌گیری نظریه علمی جدید که محصول پژوهش روشمند و برخوردار از سطح علمی لازم و دارای مبانی و ساختار علمی منطقی باشد مورد توجه قرار گرفته که به‌دنبال بررسی موضوع جایگاه قرآن در کرسی‌های نظریه‌پردازی حال حاضر پای صحبت‌های حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مؤدب، رئیس کرسی‌های نظریه‌پردازی قرآن و حدیث هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره نشستیم، مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:
ایکنا: اساساً چه تعریفی می‌توانیم از کرسی‌های نظریه‌پردازی ارائه کنیم؟
کرسی‌های نظریه‌پردازی که از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی بسیار مورد توجه واقع شده و به سفارش مقام معظم رهبری شکل گرفته و تاکنون پیش رفته با هدف اسلامی‌سازی علوم انسانی در دانشگاهها است؛ در واقع علوم انسانی که در دانشگاهها تدریس میشود غالباً ترجمه آثاری است که از سوی دانشمندان غیر مسلمان تألیف شده و این آثار با اینکه نکات مثبتی دارد، اما چون با نگاه دینی اسلامی تدوین نشده، از مبانی دینی و اسلامی برخوردار نیست و بخش‌هایی از این علوم که مربوط به منابع غیر دینی است و مستندات غیر دینی دارد و در دانشگاهها تدریس میشود برای تدریس شایسته نیست بلکه مضر هم هست.
این کرسی‌ها در حوزه علوم انسانی شکل گرفت تا استادان، محققان و فرهیختگان حوزه علوم انسانی دانشگاهها در این میدان و جبهه فکری بزرگ وارد شوند و بتوانند با استناد به منابع دینی، علوم انسانی شامل روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، سیاست و همه دانش‌های دیگر را بازنگری کنند.
مقام معظم رهبری در فرمایشات خود همواره تأکید کرده‌اند که تمام تغییرات و تحولات لازم است بر اساس مبانی قرآن و حدیث شکل بگیرد؛ یعنی اگر قرار است ایده‌ای در حوزه علوم انسانی در هر رشته‌ای فراهم شود، منبعی تهیه شود، درسی تدوین شود و سرفصلی شکل بگیرد باید بر اساس آیات شریفه قرآن یا روایات معصومین (ع) باشد و این نگاه مقام معظم رهبری ناشی از آن بود که ایشان معتقد هستند قرآن و روایات جامعیت علوم را دارند؛ یعنی می‌توانند در حوزه هر علمی ورود پیدا کنند و در آن حوزه نگاه الهی و دیدگاه الهی و دینی را تحلیل و تبیین کنند. به همین جهت جایگاه قرآن و حدیث و کرسی قرآن و حدیث مسئولیت سنگین‌تری را در این قلمرو پیدا کرد و بحمدالله دبیرخانه از خیلی از تئوری‌ها و نظریه‌هایی که مطرح می‌شد مسئله قرآن و حدیث را استخراج می‌کرد. حتی هفته پیش دانشگاه گیلان بودیم و یک طرحی در حوزه دانشکده ادبیات آن دانشگاه مطرح بود که به نوعی مرتبط با قرآن بود، به همراه چند تن دیگر آنجا رفتیم، جلسه خیلی خوبی بود و صاحب طرح مطالعات خیلی خوب و عمیقی داشت و شاید سال‌ها تحلیل کرده بود و دیدگاه او مورد بررسی واقع شد، اصلاحاتی پیشنهاد، و قرار شد طرح‌نامه در دانشکده ادبیات بررسی مجدد، و در نهایت به دبیرخانه فرستاده شود.
واقعاً محققان قرآنی و کسانی که در حوزه‌ها تحصیل کرده‌اند یا در دانشگاهها رشته الهیات را گذرانده‌اند و مطالعات قرآنی و حدیثی دارند، مسئولیت سنگینی دارند. در کرسی‌ها بحمدالله طرح‌نامه‌های قابل قبولی ارائه میشود و طبیعتاً کرسی‌ها و طرح‌نامه‌ها در یک فرآیند گاهی دو ساله و حتی بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرند، در چندین نشست مورد تحلیل قرار می‌گیرند، آخرین نقدها و ایرادها نسبت به آنها وارد میشود و سپس به جامعه علمی عرضه میشود تا اینکه در دانشگاهها به‌عنوان یک اثر علمی چه در خصوص کتاب، مقاله، سخنرانی، همایش، نشست علمی یا کارگاه ارائه شوند و در متن دانشگاهها آن ایده‌های جدید مورد بررسی قرار بگیرند.
ایکنا: در حال حاضر از جایگاه کرسی‌هایی با محوریت قرآن چه تحلیلی می‌توان ارائه کرد؟ به نظر شما به آن جایگاه قابل قبول رسیده‌ایم؟
با توجه به انتظار بالایی که مقام معظم رهبری از کرسی‌ها دارند و با توجه به فعالیت گسترده‌ای که برای تحول در علوم انسانی در پیش رو است، واقعاً کار زیادی در کرسی‌ها شکل نگرفته؛ لکن باید این را هم قدردانی کرد که افرادی که وارد شده‌اند و نظر داده‌اند خدمات شایسته‌ای را انجام داده‌اند، اما واقعاً باید این پیام را باید به جامعه علمی داد که برای کارهای بزرگ باید سرمایه‌های بزرگ و برنامه‌ریزی‌‌های بزرگی شکل بگیرد، همتی بزرگ و هزینه‌های مناسبی باید فراهم شود؛ دانشگاهها باید با جدیت و اهمیت بیشتری در این میدان وارد شوند و درخصوص تحول در علوم انسانی باید تمهیدات بیشتری اندیشیده شود تا این راه بزرگ و راه طولانی انشاءالله سریع‌تر طی شود.
ایکنا: با توجه به اینکه بیشتر حوزه علوم انسانی و علوم قرآنی مباحث تئوری و نظری هستند که ارائه میشود آیا تا بحال توانسته‌ایم از خروجی کرسی‌ها به مدلی کاربردی برای دستیابی به حیات طیبه برسیم؟
بله، کرسی‌هایی که فرآیند تصویب آنها پیش رفته است در حوزه مدل کاربردی قرار گرفته‌اند؛ یعنی در منابع، کتاب‌ها و رفرنس‌ها مورد توجه واقع شده‌اند، آرام آرام به‌صورت متن در دانشگاهها شکل می‌گیرند، اما این را هم باید بدانیم که چنین اتفاقاتی زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد؛ یعنی مدلی را که در دانشگاهها پذیرش شود خصوصاً با توجه به سلایقی که وجود دارد باید یک مسئولیت‌های خاصی داشته باشد، تمهیدات قانونی هم فراهم شود تا اینکه به‌صورت کامل مدل‌ها انشاءالله شکل بگیرد.
ایکنا: بهتر است با چه رویکردی ورود کرد که جایگاه قرآن در کرسی‌ها، جایگاهی در شأن قرآن باشد؟
طبیعتاً هر کرسی که بخواهد نظر و طرحی بدهد لازم است قدری از متخصصان حوزه علوم قرآن یا مفسران یا آثار تفسیری گرانقدری مثل کتاب المیزان، یا کتاب‌های تفسیری دیگر مثل تبیان شیخ طوسی کمک بگیرند و رویکرد قرآنی را در حوزه کاری‌شان پررنگ کنند. گاهی محققانی هستند که به متون خیلی قدیمی مراجعه نمی‌کنند و طبیعی است که رویکرد قرآنی آنها کمتر است، اما شایسته است که در بحث‌های میان‌رشته‌ای که الآن در جامعه علوم انسانی مطرح است در حوزه قرآن هم به یک متخصص رشته‌های الهیات، استادان و فرهیختگان مراجعه شود.
ایکنا: آماری از برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی در دانشگاهها با رویکرد قرآنی دارید؟
آمار دقیقی ندارم، ولی به نظرم در این دو سه سال اخیر و دور جدید کرسی‌ها بیش از 30 طرح، مطرح شده و برخی از آنها به نتیجه رسیده و برخی هم در حال بررسی است. دور جدیدی با تغییراتی در آیین‌نامه و تغییراتی در تعداد کرسی‌ها شکل گرفته است که الآن دو سالی است با این رویکرد کرسی‌ها پیش می‌روند.
ایکنا: در رابطه با قرآن چه موضوعاتی بیشتر جای کار دارند و بیشتر چه حوزه‌هایی را دارای جای کار بیشتری می‌دانید؟
موضوعات حوزه اقتصاد که مقام معظم رهبری هم روی آن خیلی تکیه می‌کنند. اقتصاد مقاومتی یکی از حوزه‌هایی است که در بحث‌های نظری آن می‌توان از قرآن استفاده کرد، همینطور حوزه سیاست که کشور ما الآن در دنیا موضوع یک تمدن بزرگ اسلامی را مطرح می‌کند و طبیعتاً اجرای آن نیازمند بایسته‌های فکری و نظری است که باید با استفاده از قرآن استنباط شود. همین طور حوزه فرهنگی و رشته‌هایی که به نوعی با معنویت، فرهنگ‌ها و روح انسان‌ها مثل روانشناسی و جامعه‌شناسی سر و کار دارند. طبیعتاً این علوم چون با انسان سر و کار دارند و پایگاه انسان یک هویت معنوی است قبل از اینکه یک هویت دنیایی باشد اینها می‌توانند از قرآن به‌عنوان منبع وحی استفاده‌های بیشتری کنند.
گفت‌وگو از لیلا شرف
ایکنا: اساساً چه تعریفی می‌توانیم از کرسی‌های نظریه‌پردازی ارائه کنیم؟
کرسی‌های نظریه‌پردازی که از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی بسیار مورد توجه واقع شده و به سفارش مقام معظم رهبری شکل گرفته و تاکنون پیش رفته با هدف اسلامی‌سازی علوم انسانی در دانشگاهها است؛ در واقع علوم انسانی که در دانشگاهها تدریس میشود غالباً ترجمه آثاری است که از سوی دانشمندان غیر مسلمان تألیف شده و این آثار با اینکه نکات مثبتی دارد، اما چون با نگاه دینی اسلامی تدوین نشده، از مبانی دینی و اسلامی برخوردار نیست و بخش‌هایی از این علوم که مربوط به منابع غیر دینی است و مستندات غیر دینی دارد و در دانشگاهها تدریس میشود برای تدریس شایسته نیست بلکه مضر هم هست.
این کرسی‌ها در حوزه علوم انسانی شکل گرفت تا استادان، محققان و فرهیختگان حوزه علوم انسانی دانشگاهها در این میدان و جبهه فکری بزرگ وارد شوند و بتوانند با استناد به منابع دینی، علوم انسانی شامل روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، سیاست و همه دانش‌های دیگر را بازنگری کنند.
مقام معظم رهبری در فرمایشات خود همواره تأکید کرده‌اند که تمام تغییرات و تحولات لازم است بر اساس مبانی قرآن و حدیث شکل بگیرد؛ یعنی اگر قرار است ایده‌ای در حوزه علوم انسانی در هر رشته‌ای فراهم شود، منبعی تهیه شود، درسی تدوین شود و سرفصلی شکل بگیرد باید بر اساس آیات شریفه قرآن یا روایات معصومین (ع) باشد و این نگاه مقام معظم رهبری ناشی از آن بود که ایشان معتقد هستند قرآن و روایات جامعیت علوم را دارند؛ یعنی می‌توانند در حوزه هر علمی ورود پیدا کنند و در آن حوزه نگاه الهی و دیدگاه الهی و دینی را تحلیل و تبیین کنند. به همین جهت جایگاه قرآن و حدیث و کرسی قرآن و حدیث مسئولیت سنگین‌تری را در این قلمرو پیدا کرد و بحمدالله دبیرخانه از خیلی از تئوری‌ها و نظریه‌هایی که مطرح می‌شد مسئله قرآن و حدیث را استخراج می‌کرد. حتی هفته پیش دانشگاه گیلان بودیم و یک طرحی در حوزه دانشکده ادبیات آن دانشگاه مطرح بود که به نوعی مرتبط با قرآن بود، به همراه چند تن دیگر آنجا رفتیم، جلسه خیلی خوبی بود و صاحب طرح مطالعات خیلی خوب و عمیقی داشت و شاید سال‌ها تحلیل کرده بود و دیدگاه او مورد بررسی واقع شد، اصلاحاتی پیشنهاد، و قرار شد طرح‌نامه در دانشکده ادبیات بررسی مجدد، و در نهایت به دبیرخانه فرستاده شود.
واقعاً محققان قرآنی و کسانی که در حوزه‌ها تحصیل کرده‌اند یا در دانشگاهها رشته الهیات را گذرانده‌اند و مطالعات قرآنی و حدیثی دارند، مسئولیت سنگینی دارند. در کرسی‌ها بحمدالله طرح‌نامه‌های قابل قبولی ارائه میشود و طبیعتاً کرسی‌ها و طرح‌نامه‌ها در یک فرآیند گاهی دو ساله و حتی بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرند، در چندین نشست مورد تحلیل قرار می‌گیرند، آخرین نقدها و ایرادها نسبت به آنها وارد میشود و سپس به جامعه علمی عرضه میشود تا اینکه در دانشگاهها به‌عنوان یک اثر علمی چه در خصوص کتاب، مقاله، سخنرانی، همایش، نشست علمی یا کارگاه ارائه شوند و در متن دانشگاهها آن ایده‌های جدید مورد بررسی قرار بگیرند.
ایکنا: در حال حاضر از جایگاه کرسی‌هایی با محوریت قرآن چه تحلیلی می‌توان ارائه کرد؟ به نظر شما به آن جایگاه قابل قبول رسیده‌ایم؟
با توجه به انتظار بالایی که مقام معظم رهبری از کرسی‌ها دارند و با توجه به فعالیت گسترده‌ای که برای تحول در علوم انسانی در پیش رو است، واقعاً کار زیادی در کرسی‌ها شکل نگرفته؛ لکن باید این را هم قدردانی کرد که افرادی که وارد شده‌اند و نظر داده‌اند خدمات شایسته‌ای را انجام داده‌اند، اما واقعاً باید این پیام را باید به جامعه علمی داد که برای کارهای بزرگ باید سرمایه‌های بزرگ و برنامه‌ریزی‌‌های بزرگی شکل بگیرد، همتی بزرگ و هزینه‌های مناسبی باید فراهم شود؛ دانشگاهها باید با جدیت و اهمیت بیشتری در این میدان وارد شوند و درخصوص تحول در علوم انسانی باید تمهیدات بیشتری اندیشیده شود تا این راه بزرگ و راه طولانی انشاءالله سریع‌تر طی شود.
ایکنا: با توجه به اینکه بیشتر حوزه علوم انسانی و علوم قرآنی مباحث تئوری و نظری هستند که ارائه میشود آیا تا بحال توانسته‌ایم از خروجی کرسی‌ها به مدلی کاربردی برای دستیابی به حیات طیبه برسیم؟
بله، کرسی‌هایی که فرآیند تصویب آنها پیش رفته است در حوزه مدل کاربردی قرار گرفته‌اند؛ یعنی در منابع، کتاب‌ها و رفرنس‌ها مورد توجه واقع شده‌اند، آرام آرام به‌صورت متن در دانشگاهها شکل می‌گیرند، اما این را هم باید بدانیم که چنین اتفاقاتی زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد؛ یعنی مدلی را که در دانشگاهها پذیرش شود خصوصاً با توجه به سلایقی که وجود دارد باید یک مسئولیت‌های خاصی داشته باشد، تمهیدات قانونی هم فراهم شود تا اینکه به‌صورت کامل مدل‌ها انشاءالله شکل بگیرد.
ایکنا: بهتر است با چه رویکردی ورود کرد که جایگاه قرآن در کرسی‌ها، جایگاهی در شأن قرآن باشد؟
طبیعتاً هر کرسی که بخواهد نظر و طرحی بدهد لازم است قدری از متخصصان حوزه علوم قرآن یا مفسران یا آثار تفسیری گرانقدری مثل کتاب المیزان، یا کتاب‌های تفسیری دیگر مثل تبیان شیخ طوسی کمک بگیرند و رویکرد قرآنی را در حوزه کاری‌شان پررنگ کنند. گاهی محققانی هستند که به متون خیلی قدیمی مراجعه نمی‌کنند و طبیعی است که رویکرد قرآنی آنها کمتر است، اما شایسته است که در بحث‌های میان‌رشته‌ای که الآن در جامعه علوم انسانی مطرح است در حوزه قرآن هم به یک متخصص رشته‌های الهیات، استادان و فرهیختگان مراجعه شود.
ایکنا: آماری از برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی در دانشگاهها با رویکرد قرآنی دارید؟
آمار دقیقی ندارم، ولی به نظرم در این دو سه سال اخیر و دور جدید کرسی‌ها بیش از 30 طرح، مطرح شده و برخی از آنها به نتیجه رسیده و برخی هم در حال بررسی است. دور جدیدی با تغییراتی در آیین‌نامه و تغییراتی در تعداد کرسی‌ها شکل گرفته است که الآن دو سالی است با این رویکرد کرسی‌ها پیش می‌روند.
ایکنا: در رابطه با قرآن چه موضوعاتی بیشتر جای کار دارند و بیشتر چه حوزه‌هایی را دارای جای کار بیشتری می‌دانید؟
موضوعات حوزه اقتصاد که مقام معظم رهبری هم روی آن خیلی تکیه می‌کنند. اقتصاد مقاومتی یکی از حوزه‌هایی است که در بحث‌های نظری آن می‌توان از قرآن استفاده کرد، همینطور حوزه سیاست که کشور ما الآن در دنیا موضوع یک تمدن بزرگ اسلامی را مطرح می‌کند و طبیعتاً اجرای آن نیازمند بایسته‌های فکری و نظری است که باید با استفاده از قرآن استنباط شود. همین طور حوزه فرهنگی و رشته‌هایی که به نوعی با معنویت، فرهنگ‌ها و روح انسان‌ها مثل روانشناسی و جامعه‌شناسی سر و کار دارند. طبیعتاً این علوم چون با انسان سر و کار دارند و پایگاه انسان یک هویت معنوی است قبل از اینکه یک هویت دنیایی باشد اینها می‌توانند از قرآن به‌عنوان منبع وحی استفاده‌های بیشتری کنند.
گفت‌وگو از لیلا شرف
