تبعات تغییر رویکرد رقابت انتخاباتی از «فَاسْتَبِقُواْ» به «تَنَازَعُواْ»

علیرضا صدرا، استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفت ‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با اشاره به ویژگی‌های رقابت در نظام اسلامی اظهار کرد: در نظام شاهنشاهی یا سلطنتی که متأسفانه تاریخ ایران علی رغم تمدن‌سازی‌هایی داشته، همواره گرفتار آن بود، حکومت‌ها با شمشیر جابجا می‌شدند و سلطنت درون خاندان‌ها به صورت موروثی بود و مناصب بر اساس اراده سلطه در رابطه متقابل سلطه‌گر و سلطه‌پذیر تعریف و تنظیم می‌شدند.

وی افزود: جمهوری اسلامی که با پیروزی انقلاب اسلامی ایران شکل گرفت، تجربه نوینی ارائه کرد به این نحو که به جای انتقال قدرت از سوی اقوام یا بیگانگان، اراده ملی بر سرنوشت کشور حاکم شد و مردم با سرنگونی سلطنت چندین هزارساله، حکومتی با اراده خود و بر اساس مبانی اسلامی تأسیس کردند.

صدرا گفت: برای اینکه مردم در سرنوشت خود تأثیر داشته باشند نیاز به مشارکت است و برای شکل‌گیری مشارکت به طور طبیعی جناح‌بندی صورت می‌گیرد؛ چرا که با وجود تکثر اندیشه‌ها و افکار است که رقابت صورت گرفته و مشارکت افزایش می‌یابد، بنابراین باید حداقل دو جناح در نظام فعال باشند و در جهت رشد کشور در درون نظام با یکدیگر رقابت کنند.

وی با بیان اینکه قرآن کریم دو نوع رقابت را به تصویر کشیده است، گفت: یک نوع رقابت، رقابت مثبت و متعالی است که از آن به «تسابق» تعبیر می‌شود و در عبارت «فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَاتِ» آمده است؛ نوع دیگری از رقابت «تنازع» است که نوعی متنازل و نامتعالی است که در این عرصه افراد و گروه‌ها یکدیگر را تخریب و تضعیف می‌کنند که اساساً ضد انسانی، ضد عقلی و ضد دینی است.

وی اظهار کرد: رقابت سالم، سازنده و مثبت مثل مسابقه دو کُشتی‌گیر است؛ این دو تلاش می‌کنند در یک میدان و محدوده‌ای با یکدیگر رقابت کنند که اگر از این چارچوب خارج شوند، خطا محسوب می‌شود. همچنین این رقابت قوانین و آیینی دارد که باید رعایت شود و داور نیز بر عملکرد آنها نظارت دارد.

صدرا گفت: در این عرصه مردم عملکرد و رفتارهای افراد را ارزیابی خواهند کرد و نظر خود را در عرصه انتخابات ارائه کرده و رأی خود را تعیین می‌کنند.

وی با تأکید بر ضرورت رعایت اخلاق در عرصه انتخابات افزود: هرچند در قوانین و موازین، اصول اخلاقی ذکر شده، اما اخلاق یک فراقانون است؛ تخریب و تضعیف یکدیگر خارج از اصول اخلاقی است و برعکس افراد باید یکدیگر را تکریم و تقویت کنند؛ در این صورت فردی که باخته، به نوعی برده است چرا که هرچند در این عرصه شکست خورده، اما تقویت شده است.

استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در مقابل، افرادی که با یکدیگر تنازع می‌کنند، نه قانون دارند، نه میدان دارند، نه ناظر دارند و نه داور و هر کجا ممکن باشد، با یکدیگر دعوا می‌کنند؛ در این عرصه اگر کسی هم برنده شود، به نوعی بازنده است چرا که هم تخریب کرده و هم تخریب شده است.

صدرا با اشاره به آیه 46 سوره انفال گفت: اینکه قرآن تأکید می‌کند «وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ» بر این اساس است که در این تنازع روح و قدرت و عزت شما تضعیف می‌شود در حالی‌که «فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَاتِ» سیاست را کارآمدتر کرده و ارتقا می‌دهد.

وی در مورد تأثیر مشارکت حداکثری مردم در این عرصه رقابتی اظهار کرد: اگر هم‌افزایی صورت گیرد عزت، قدرت و اقتدار ملی چه در عرصه ملی و چه در عرصه بین‌المللی ارتقا پیدا می‌کند و کارآمدتر و اثربخش خواهد شد.

صدرا در مورد تأکید قرآن بر مراجعه مردم به «اهل الذکر» در عرصه‌های مختلف اظهار کرد: اینها انسان‌های قوی و امین هستند که از اوضاع جامعه و افراد درک و شناخت دارند؛ جامعه را می‌شناسند که چه نیازهایی دارد و نیز افراد را می‌شناسند که چه شاخصه‌هایی دارند و از عهده چه مسئولیت‌هایی برمی‌آیند.

استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: چنین افرادی، امین جامعه و منطقه خود هستند و مردم به عنوان معتمدان خود به آنها مراجعه می‌کنند؛ این اعتماد در طول زمان شکل می‌گیرد و با تبلیغات و شانتاژ ایجاد نمی‌شود.