کارآمدی تفسیر قرآن با ورود به عرصه علوم انسانی ظهور می‌یابد
گروه حوزه‌های علمیه: نویسنده تفسیر مهر با بیان اینکه دوره کنونی دوره نضج تفاسیر علوم انسانی تاکید کرد: تفسیر قرآن، کارآمدی خود را با ورود به این عرصه نشان خواهد داد از این رو باید اهتمام جدی تری به این مسئله داشته باشیم.
وی اظهار کرد: تفسیر فلسفی عملا متوقف شده است و جریان اجتهادی نیز در اکثر این جریانات تفسیری وجود دارد و در دوره معاصر نیز چند جریان تفسیری به خصوص از دوره سیدجمال شروع شده است و امروز موجی از تفسیر اجتماعی به معنای عام را شاهد هستیم که از دل آن نیز تفسیر علمی بیرون آمد.
رضایی اصفهانی عنوان کرد: تفسیر تنزیلی، تفسیر قرآنیون که تفاسیر التقاطی جهان اسلام است؛ همچنین تفسیر ادبی که کسانی مانند طه حسن و خولی و .... به آن پرداخته اند از دیگر جریانات تفسیری است؛ جریانات تفسیری مستشرقان نیز از دیگر این جریانات است.
وی بیان کرد: در مجموع چهار جریان تفسیر قدیمی داریم که ادامه یافته است و شش جریان نیز در دوره معاصر جدیدا ایجاد شده است و البته به معنای اینکه همه اینها مورد تایید باشد نیست.
رضایی اصفهانی اظهار کرد: گرایش علوم انسانی، علوم طبیعی و قرآن و ریاضیات از جمله گرایشات جریان تفسیر علمی هستند که موسوعه های قرآن و طب، زیست شناختی و حیوانات و ... در قرآن در ذیل این تفسیر به صورت تفسیر موضوعی و تک نگاری هایی نوشته شده است.
رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی تصریح کرد: در دوره ای تفسیر علمی با تحمیل نظر بر قرآن همراه بوده و مورد هجمه واقع شده و دوره دوم آن را در دهه اخیر می بینیم و رویکرد جدیدی را شاهد هستیم ولی هنوز خیلی به صورت کتاب بیرون نیامده است مثلا مبانی فیزیک در قرآن، اهداف علم در قرآن و ... که بیشتر جرقه آن زده شده است.
تفسیر ریاضی؛ بدون دستاورد جدی
این قرآن‌پژوه اظهار کرد: در حوزه ریاضی نیز که عمدتا شگفتی های ریاضی قرآن است از مصر و از سوی رشاد خلیفه آغاز شد و بعدا در کشورهای متعدد توسعه یافت که عمر آن نیز حدود 40 سال است و با اقبال عمومی مواجه نشد البته سالی نیست که در این زمینه کتابی نوشته نشود ولی دستاورد جدی در این باره نداریم.
وی افزود: عمده جریان تفسیر علمی در دهه ها اخیر به سمت علوم انسانی رفته است و کارآمدی تفسیر نیز در اینجا خودش را نشان می دهد و جریان پرقدرتی شده است که در ذیل آن 9 زیرمجموعه قابل مشاهده است؛ تفسیر جامعه‌شناسی، تفسیر سیاسی که مرحوم امام سردمدار آن بودند، تفسیر روان شناختی قرآن، تفسیر اخلاقی قرآن که ایت الله مکارم و مصباح و ... در این زمینه کار کرده اند؛ تفسیر مدیریتی قرآن، تفسیر اقتصادی، تفسیر تاریخی با چند گرایش نیز شروع شده ولی هنوز نضج و قوام نگرفته است و جای کار جدی دارد همچنین تفسیر تربیتی نیز از دیگر گرایشات است.
آغاز تفاسیر علوم انسانی
رضایی اصفهانی عنوان کرد: دوره کنونی دوره نضج گرایشات تفسیری علوم انسانی است و رشته هایی نیز در مقطع دکتری ایجاد شده است.
رضایی اصفهانی همچنین با اشاره به تفسیر تربیتی عنوان کرد: تفسیر تربیتی را نخستین بار حسین میرزاخانی در سال 69 مطرح کرد البته این تفسیر کامل نیست و تک جلد آن بیشتر چاپ نشده است؛ مشکل تفسیر ایشان جامع بودن است اگرچه با عنوان تربیتی منتشر شده است لذا تفسیر تربیتی خالص محسوب نمی شود.
وی افزود: تفسیر تربیتی انور الباز نیز در مصر نوشته شده و کاری را هم بنده نوشته ام که در شش جلد چاپ شده است؛ به نظر می رسد در این تفسیر سه رویکرد اساسی وجود دارد؛ گاهی مفسر به دنبال تبیین آیات تربیتی است مانند تفسیر فقهی که آیات الاحکام در آن برجسته می شود؛ رویکرد دوم این است که شخص به دنبال استنباط نظام تربیت قرآن مانند مبانی،اصول، اهداف و ... است که تک نگاری هایی از جمله از آیت الله اعرافی داریم.
رضایی اصفهانی ادامه داد: نوع سوم نگاه تربیتی به قرآن و استخراج پیام های قرآن در این زمینه است و حتی از ایات اقتصادی تلاش می کند تا پیام تربیتی بیرون بیاورد که در تفاسیر اجتماعی مانند نمونه تا حدودی این کار شده است.
نویسنده تفسیر مهر تصریح کرد: در تعریف تفسیر تربیتی باید به این گرایشات و رویکردها توجه داشته باشیم زیرا براین اساس سه تعریف می توان از این نوع تفسیر ارایه داد.
