در گفت‌وگو با استادیار علوم قرآن مطرح شد؛
رقابت ناسالم برای تأسیس رشته‌های جدید قرآنی
گروه دانشگاه: استادیار دانشگاه پیام نور یزد در خصوص میزان پژوهشگرپرور بودن سرفصل‌های علوم قرآن و حدیث، گفت: مسئله تحقیق چیزی نیست که به صرف تئوری حل شود، ضمن آنکه علاوه بر آن دانشگاه‌ها رقابت ناسالمی برای تاسیس رشته‌های جدید قرآنی دارند.
سیدعبدالمجید حسینی‌زاده، استادیار دانشگاه پیام نور یزد در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در ارزیابی سرفصل‌های رشته علوم قرآن و حدیث گفت: سرفصل‌ها کهنه شده‌اند، دروسی که در حال حاضر تحت عنوان علوم قرآنی یا علوم قرآن و حدیث ارائه می‌شود خیلی به‌روز و منطبق با مقتضیات روز دنیا نیستند.
وی افزود: سرفصل‌های خاصی که در آن‌ها نیازهای اجتماع مطرح شده باشد نداریم، تا آنجا که اطلاع دارم به‌طور نمونه درسی با عنوان قرآن و مسائل اجتماعی نداریم. اصل قضیه آن است که آیا در همین متونی که برای درس‌های تخصصی، نظری و تئوری هست آیا چیزی که به دست می‌آید برای جامعه مفید است؟ پاسخ این پرسش به نظرم خیر است. بحث‌هایی که داریم شامل بحث‌های تفسیر و شناخت الفاظ قرآن است که بیشتر هم از تفاسیر قدیمی استفاده می‌شود، شناخت کتاب‌های قدیمی، جوامع حدیثی و کتب حدیثی را نیز داریم اما نسبت به مباحث اجتماعی توجه خاصی در این کتاب‌ها نمی‌بینیم؛ ضمن اینکه جامعه ما نیز متأسفانه به سمت موضوعات خاصی متمرکز شده و به‌طور مثال وقتی می‌گوییم مباحث اجتماعی غالباً احکام خاص فقهی مثل نماز، روزه، حجاب و ... مورد توجه قرار می‌گیرد، ولی اینکه برای وضعیت فقرای جامعه، خانواده و زنان، تفاهم بین فرهنگ‌ها و گفت‌وگوی تمدن‌ها و تفاهم بین بشریت فکری کنیم چنین چیزی نیست.
استادیار دانشگاه پیام نور یزد در پاسخ به این سؤال که آیا نداشتن دخل و تصرف در سرفصل‌های وزارت علوم از سوی دانشگاه‌ها مغایر با پیشرفت آموزشی نیست؟ بیان کرد: با اینکه دانشگاه خاصی برای دانشگاه‌های دیگر الگو باشد موافق نیستم چون هر دانشگاهی برای خود ادعایی دارد، اتفاقاً باید دخل و تصرف دانشگاه‌ها در سرفصل‌ها وجود داشته باشد، اینجانب خود کتاب درسی تألیف کرده‌ام و با سرفصل‌های وزارت علوم دست و پنجه نرم کرده‌ام، می‌دانم سرفصل‌ها چه شروط دست و پاگیری پیش روی مولف می‌گذارند، چند سال در دانشگاه پیام نور تدریس کرده‌ام، نیازهای دانشجوها را می‌دانم، می‌دانم طرز فکرشان چیست و به چه چیزهایی علاقه دارند که اصلاً با سرفصل‌هایی که وزارت علوم می‌دهد منطبق نیست، ولی چون قانون است، مجبور به رعایت هستیم. در عین حال اگر هر دانشگاهی برای خود سرفصل داشته باشد، تکثر فرهنگی پدید می‌آید، هر دانشگاهی اندیشه خاصی ارائه می‌کند که همه آن‌ها هم در اسلام ریشه دارد و با آن منطبق است، ولی به هر حال غنای فرهنگی مهم است یعنی ما در محدوده خاصی متمرکز نشویم. اینکه سرفصل‌ها در وزارت علوم نوشته شود اولاً چقدر با صرف وقت و شناخت است و ثانیاً چقدر در طول زمان ثابت است؟ آیا نیازها تغییر نمی‌کند؟
وی ادامه داد: وقتی به کشورهای دیگر نگاه می‌کنیم می‌بینیم اولاً در بعضی از کشورها چیزی به نام وزارت علوم نداریم و خود دانشگاه‌ها استقلال کامل دارند؛ دانشگاه‌ها دانشجویان را جذب می‌کنند و مدرک برایشان صادر می‌کنند و همه چیز در اختیار دانشگاه‌هاست. ما به مقتضیات کشورمان وزارت علوم داریم ولی وزارت علوم باید تمرکززدایی کند، انتظار نداشته باشد که همه کارها به دست وزارت علوم باشد و همه امور نیز خوب پیش برود. در هر منطقه و دانشگاهی، اساتید و دانشجویان آنجا درد خود را بهتر می‌فهمند و اگر اختیارات کافی داشته باشند مسائل را هم بهتر می‌توانند حل کنند، اگر اجازه داده شود افکار مختلفی مطرح شود می‌توانیم دانشگاه‌هایی داشته باشیم که صاحب فکر، سبک و اندیشه خود هستند و این به غنای فرهنگی کشورمان کمک می‌کند.
رقابت ناسالم دانشگاه‌ها برای تأسیس رشته‌های جدید قرآنی
حسینی‌زاده درباره اینکه در حال حاضر سرفصل‌ها چگونه ارزیابی می‌شود و آیا این سرفصل‌ها پژوهشگرپرور هستند یا خیر؟ گفت: مسئله تحقیق چیزی نیست که به صرف تئوری حل شود، تحقیق چیزی است که جنبه تجربی دارد. بنده هم که شش سال است مدرک دکترای خود را دریافت کرده‌ام هنوز هم که هنوز است بعضی از نکات پژوهشی را از اساتیدم سؤال می‌کنم و یاد می‌گیرم، باید کارگاه‌ها و سمینارهایی به‌طور مرتب برگزار شود و دانشجو به شرکت در آن‌ها و مطالعه مجلات علمی عادت کند؛ ما یک مسئله اساسی داریم و متأسفانه در کشورمان کمیت به شکل غیر منطقی بالا رفته و کیفیت پایین آمده است؛ در واقع نتوانسته‌ایم مصالحه‌‌ای میان کیفیت و کمیت برقرار کنیم، اگر دانشگاه‌ها را مورد مداقه قرار دهیم می‌بینیم که رقابت ناسالمی برای گرفتن رشته‌های جدید دارند، می‌خواهند ارشد و دکترا بگیرند، حتی در دانشگاه خودمان هم وقتی می‌خواهند رشته جدیدی راه‌اندازی کنند مقاومت می‌کنیم ولی این طور تلقی می‌شود که نمی‌خواهیم همکاری کنیم، ما فرمها را امضا می‌کنیم ولی آیا می‌توانیم این همه درس را ارائه دهیم؟ وقتی حجم زیادی دانشجو جذب می‌شود اولاً بعضی از رشته‌ها بی سر و سامان می‌شود و دانشجو نداریم، گاهی نیز می‌بینیم دانشجویانی می‌آیند که ضعیف هستند چون از طریق کنکور نیامده‌اند؛ به‌طور مثال ما در دانشگاه سی نفر ظرفیت داریم در حالی که فقط 20 نفر ثبت نام می‌کنند، از چنین دانشجویی نباید انتظار داشته باشیم که علاقه‌مند به پژوهش باشد، اکثراً مقاله‌های آن‌ها کپی است یا یاد گرفته‌اند مطالب را از اینترنت تلفیق کنند. اگر بخواهیم کار پژوهشی درستی انجام بدهیم اولاً باید دانشجویان خوبی گزینش کنیم، ثانیاً از میان آن‌ها عده خاصی که استعداد بیشتری دارند انتخاب کنیم، پژوهشکده یا انجمن عملی و امکانات پژوهشی وجود داشته باشد که بتوان دانشجویان را هدایت کرد، ثالثاً کار پژوهشی نیازمند سخت‌افزارهایی است، کتابخانه‌های دانشگاه‌ها و همایش‌ها و امکانات الکترونیکی باید تقویت شود، مجلات دانشجویی ایجاد شود.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا سرفصل‌ها آشنایی پایه‌ای اولیه خوبی را با متن و مفاهیم قرآن به دانشجویان ارائه می‌کنند؟ گفت: وظیفه یک رشته تحصیلی آن نیست که تمام علوم را به ذهن دانشجو منتقل کند، رشته تحصیلی سر نخ‌ها را می‌دهد که چنین بحث‌هایی در قرآن و حدیث مطرح شده و چنین کتاب‌ها و تفاسیری وجود دارد و دانشجو باید به دنبال مطالعه آن‌ها برود، چنین چیزی متأسفانه به دانشجو گفته نمی‌شود و تلقی دانشجو آن است که وقتی دکترای قرآن و حدیث گرفتم هر چیزی را پیرامون قرآن و حدیث می‌دانم، در صورتی که کسی که مدرک قرآن و حدیث گرفته کسی است که «آمادگی دارد» روشمند به سراغ قرآن برود، مثل اینکه نقشه‌ای به شما می‌دهند و می‌گویند اگر می‌خواهید از جاده‌ای مثلاً تا تبریز بروید باید شهرهای قزوین و زنجان را طی کنید ولی تا زمانی که سوار ماشین و هواپیما نشوید و مسیر را طی نکنید نمی‌رسید. صرف اینکه گفته می‌شود فلان تفسیر و فلان کتاب حدیثی هست، اتفاقی نمی‌افتد، این موضوع برای دانشجویان روشن نمی‌شود، اساتید هم غالباً اشاره نمی‌کنند و در کتاب‌ها هم نمی‌نویسند در نهایت غالباً دانشجویان اصلاً سراغ مطالعه متون نمی‌روند؛ اما اینکه خود متون، قرآن و حدیث را بشناسیم در دوره تحصیلات رسمی با توجه به محدودیت وقت به‌طور کامل امکان‌پذیر نیست و تنها به‌طور جزئی امکان‌پذیر است که تا حدودی این کار انجام شده ولی بهتر می‌توانسته انجام شود یعنی ما کتاب‌هایی را که گزیده‌های متون، مثلاً تفاسیر و کتاب‌های حدیثی را نقل کرده و معرفی کرده‌اند را در مقابل دروس نظری محض بیشتر کنیم.
وی افزود: سرفصل‌های خاصی که در آن‌ها نیازهای اجتماع مطرح شده باشد نداریم، تا آنجا که اطلاع دارم به‌طور نمونه درسی با عنوان قرآن و مسائل اجتماعی نداریم. اصل قضیه آن است که آیا در همین متونی که برای درس‌های تخصصی، نظری و تئوری هست آیا چیزی که به دست می‌آید برای جامعه مفید است؟ پاسخ این پرسش به نظرم خیر است. بحث‌هایی که داریم شامل بحث‌های تفسیر و شناخت الفاظ قرآن است که بیشتر هم از تفاسیر قدیمی استفاده می‌شود، شناخت کتاب‌های قدیمی، جوامع حدیثی و کتب حدیثی را نیز داریم اما نسبت به مباحث اجتماعی توجه خاصی در این کتاب‌ها نمی‌بینیم؛ ضمن اینکه جامعه ما نیز متأسفانه به سمت موضوعات خاصی متمرکز شده و به‌طور مثال وقتی می‌گوییم مباحث اجتماعی غالباً احکام خاص فقهی مثل نماز، روزه، حجاب و ... مورد توجه قرار می‌گیرد، ولی اینکه برای وضعیت فقرای جامعه، خانواده و زنان، تفاهم بین فرهنگ‌ها و گفت‌وگوی تمدن‌ها و تفاهم بین بشریت فکری کنیم چنین چیزی نیست.
استادیار دانشگاه پیام نور یزد در پاسخ به این سؤال که آیا نداشتن دخل و تصرف در سرفصل‌های وزارت علوم از سوی دانشگاه‌ها مغایر با پیشرفت آموزشی نیست؟ بیان کرد: با اینکه دانشگاه خاصی برای دانشگاه‌های دیگر الگو باشد موافق نیستم چون هر دانشگاهی برای خود ادعایی دارد، اتفاقاً باید دخل و تصرف دانشگاه‌ها در سرفصل‌ها وجود داشته باشد، اینجانب خود کتاب درسی تألیف کرده‌ام و با سرفصل‌های وزارت علوم دست و پنجه نرم کرده‌ام، می‌دانم سرفصل‌ها چه شروط دست و پاگیری پیش روی مولف می‌گذارند، چند سال در دانشگاه پیام نور تدریس کرده‌ام، نیازهای دانشجوها را می‌دانم، می‌دانم طرز فکرشان چیست و به چه چیزهایی علاقه دارند که اصلاً با سرفصل‌هایی که وزارت علوم می‌دهد منطبق نیست، ولی چون قانون است، مجبور به رعایت هستیم. در عین حال اگر هر دانشگاهی برای خود سرفصل داشته باشد، تکثر فرهنگی پدید می‌آید، هر دانشگاهی اندیشه خاصی ارائه می‌کند که همه آن‌ها هم در اسلام ریشه دارد و با آن منطبق است، ولی به هر حال غنای فرهنگی مهم است یعنی ما در محدوده خاصی متمرکز نشویم. اینکه سرفصل‌ها در وزارت علوم نوشته شود اولاً چقدر با صرف وقت و شناخت است و ثانیاً چقدر در طول زمان ثابت است؟ آیا نیازها تغییر نمی‌کند؟
وی ادامه داد: وقتی به کشورهای دیگر نگاه می‌کنیم می‌بینیم اولاً در بعضی از کشورها چیزی به نام وزارت علوم نداریم و خود دانشگاه‌ها استقلال کامل دارند؛ دانشگاه‌ها دانشجویان را جذب می‌کنند و مدرک برایشان صادر می‌کنند و همه چیز در اختیار دانشگاه‌هاست. ما به مقتضیات کشورمان وزارت علوم داریم ولی وزارت علوم باید تمرکززدایی کند، انتظار نداشته باشد که همه کارها به دست وزارت علوم باشد و همه امور نیز خوب پیش برود. در هر منطقه و دانشگاهی، اساتید و دانشجویان آنجا درد خود را بهتر می‌فهمند و اگر اختیارات کافی داشته باشند مسائل را هم بهتر می‌توانند حل کنند، اگر اجازه داده شود افکار مختلفی مطرح شود می‌توانیم دانشگاه‌هایی داشته باشیم که صاحب فکر، سبک و اندیشه خود هستند و این به غنای فرهنگی کشورمان کمک می‌کند.
رقابت ناسالم دانشگاه‌ها برای تأسیس رشته‌های جدید قرآنی
حسینی‌زاده درباره اینکه در حال حاضر سرفصل‌ها چگونه ارزیابی می‌شود و آیا این سرفصل‌ها پژوهشگرپرور هستند یا خیر؟ گفت: مسئله تحقیق چیزی نیست که به صرف تئوری حل شود، تحقیق چیزی است که جنبه تجربی دارد. بنده هم که شش سال است مدرک دکترای خود را دریافت کرده‌ام هنوز هم که هنوز است بعضی از نکات پژوهشی را از اساتیدم سؤال می‌کنم و یاد می‌گیرم، باید کارگاه‌ها و سمینارهایی به‌طور مرتب برگزار شود و دانشجو به شرکت در آن‌ها و مطالعه مجلات علمی عادت کند؛ ما یک مسئله اساسی داریم و متأسفانه در کشورمان کمیت به شکل غیر منطقی بالا رفته و کیفیت پایین آمده است؛ در واقع نتوانسته‌ایم مصالحه‌‌ای میان کیفیت و کمیت برقرار کنیم، اگر دانشگاه‌ها را مورد مداقه قرار دهیم می‌بینیم که رقابت ناسالمی برای گرفتن رشته‌های جدید دارند، می‌خواهند ارشد و دکترا بگیرند، حتی در دانشگاه خودمان هم وقتی می‌خواهند رشته جدیدی راه‌اندازی کنند مقاومت می‌کنیم ولی این طور تلقی می‌شود که نمی‌خواهیم همکاری کنیم، ما فرمها را امضا می‌کنیم ولی آیا می‌توانیم این همه درس را ارائه دهیم؟ وقتی حجم زیادی دانشجو جذب می‌شود اولاً بعضی از رشته‌ها بی سر و سامان می‌شود و دانشجو نداریم، گاهی نیز می‌بینیم دانشجویانی می‌آیند که ضعیف هستند چون از طریق کنکور نیامده‌اند؛ به‌طور مثال ما در دانشگاه سی نفر ظرفیت داریم در حالی که فقط 20 نفر ثبت نام می‌کنند، از چنین دانشجویی نباید انتظار داشته باشیم که علاقه‌مند به پژوهش باشد، اکثراً مقاله‌های آن‌ها کپی است یا یاد گرفته‌اند مطالب را از اینترنت تلفیق کنند. اگر بخواهیم کار پژوهشی درستی انجام بدهیم اولاً باید دانشجویان خوبی گزینش کنیم، ثانیاً از میان آن‌ها عده خاصی که استعداد بیشتری دارند انتخاب کنیم، پژوهشکده یا انجمن عملی و امکانات پژوهشی وجود داشته باشد که بتوان دانشجویان را هدایت کرد، ثالثاً کار پژوهشی نیازمند سخت‌افزارهایی است، کتابخانه‌های دانشگاه‌ها و همایش‌ها و امکانات الکترونیکی باید تقویت شود، مجلات دانشجویی ایجاد شود.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا سرفصل‌ها آشنایی پایه‌ای اولیه خوبی را با متن و مفاهیم قرآن به دانشجویان ارائه می‌کنند؟ گفت: وظیفه یک رشته تحصیلی آن نیست که تمام علوم را به ذهن دانشجو منتقل کند، رشته تحصیلی سر نخ‌ها را می‌دهد که چنین بحث‌هایی در قرآن و حدیث مطرح شده و چنین کتاب‌ها و تفاسیری وجود دارد و دانشجو باید به دنبال مطالعه آن‌ها برود، چنین چیزی متأسفانه به دانشجو گفته نمی‌شود و تلقی دانشجو آن است که وقتی دکترای قرآن و حدیث گرفتم هر چیزی را پیرامون قرآن و حدیث می‌دانم، در صورتی که کسی که مدرک قرآن و حدیث گرفته کسی است که «آمادگی دارد» روشمند به سراغ قرآن برود، مثل اینکه نقشه‌ای به شما می‌دهند و می‌گویند اگر می‌خواهید از جاده‌ای مثلاً تا تبریز بروید باید شهرهای قزوین و زنجان را طی کنید ولی تا زمانی که سوار ماشین و هواپیما نشوید و مسیر را طی نکنید نمی‌رسید. صرف اینکه گفته می‌شود فلان تفسیر و فلان کتاب حدیثی هست، اتفاقی نمی‌افتد، این موضوع برای دانشجویان روشن نمی‌شود، اساتید هم غالباً اشاره نمی‌کنند و در کتاب‌ها هم نمی‌نویسند در نهایت غالباً دانشجویان اصلاً سراغ مطالعه متون نمی‌روند؛ اما اینکه خود متون، قرآن و حدیث را بشناسیم در دوره تحصیلات رسمی با توجه به محدودیت وقت به‌طور کامل امکان‌پذیر نیست و تنها به‌طور جزئی امکان‌پذیر است که تا حدودی این کار انجام شده ولی بهتر می‌توانسته انجام شود یعنی ما کتاب‌هایی را که گزیده‌های متون، مثلاً تفاسیر و کتاب‌های حدیثی را نقل کرده و معرفی کرده‌اند را در مقابل دروس نظری محض بیشتر کنیم.
ناشناس
| 
۱۳۹۵/۰۱/۱۸ - ۱۰:۵۴
پاسخ
رقابت سالم و درست باشد و سرفصل‌ها جدید و با مقتضیات روز دنیا باشد 
