محمدعلی مهدوی‌راد:
جامعه علمی با ارج به جایگاه استاد، مسیر تربیت را هموار می‌کند
گروه دانشگاه: عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران در گروه علوم قرآن و حدیث با بیان اینکه ایفای نقش تربیتی اساتید شدت و ضعف دارد، گفت: جامعه علمی‌مان با ارج و اهمیتی که به استاد می‌دهد، او را بر جایگاه خود استوار نگه دارد تا بتواند دانشجو را تربیت کند.
حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران در گروه علوم قرآن و حدیث در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با اشاره به جایگاه تربیتی اساتید در رشته‌های علوم دینی و قرآنی، گفت: سؤال و موضوع مهمی است و ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد، یک بعد آموزش تعلیم است که مهم هم است ولی به نظرم مهم‌تر از آن همان بعد تربیتی و الگوبودن برای شاگرد، دانشآموز، دانشجو و طلبه است.
مهدوی‌راد با اشاره به سخنی از امام سجاد(ع)، اظهار کرد: حضرت سجاد(ع) در مجموعه بسیار بسیار مهم، سازنده و تکان‌دهنده خود یعنی رساله حقوق وقتی حق فراگیرنده (به‌طور عام دانشآموز، دانشجو، طلبه و ...) را بر ذمه معلم و استاد ذکر می‌فرماید، یکی از ابعاد بسیار بسیار مهم آن این است که مربی بداند آنکه در اختیار اوست امانت خداست. حقیقت این است که هیچ مکتبی اینگونه نمی‌تواند رابطه معلم با دانشجو را تبیین کند، امانت خدا در اختیار اوست، از این جهت بسیار مهم است که تعلیم‌دهنده چه معلم و استاد احساس کند فردی که در اختیار اوست امانت خداست و برای خدا می‌آموزاند، برای خدا تلاش می‌کند و برای خدا این فرآیند را در رسیدن به آن برآیند یاری می‌رساند.
وی به فرموده پیامبر اکرم(ص) در این زمینه اشاره و بیان کرد: حضرت محمد(ص) فرمودند: «من تعلم العلم و عمل به و علم لله، دعی فی ملكوت السماوات عظیما؛ آن كسی كه دانش تحصیل كند و بدان عمل كند و به دیگران برای خدا تعلیم بنماید، در ملكوت سماوات و عالم اله - كه خودش عالم عظیم است - او را به عظیم صدا میكنند».
آسیب‌های تربیتی
این استاد دانشگاه با اشاره به آسیب‌های تربیتی، گفت: مربیان و معلمان بزرگ ما در حوزه‌ها به طلبه و به کسی که در محضر آن‌ها می‌نشست به چشم امانت نگاه می‌کردند، اگر کسی با آموزش‌ها و فضای طلبگی آشنا باشد می‌داند که استادان هیچ‌وقت نمی‌گفتند فلانی در درس ما شرکت می‌کند، یا فلان جا درس داریم، می‌گفتند فلانی در مباحثه ما شرکت می‌کند و ما فلان جا مباحثه داریم، یعنی شاگرد را هم بحث و هم وزن خود تلقی می‌کردند و به او حرمت می‌گذاشتند. رابطه طلبه با استاد در حوزه‌ها در تمدن اسلامی از آغاز تاکنون که مستندات آن است حالت پدر و فرزند را داشته است. مرحوم شریعتی در روزگاران قبل از انقلاب یک طرح ارزیابی برای وزارت معارف آن زمان نوشته است که در آن بعد از ذکر ویژگی‌های زیادی برای تعلیم، در نهایت نتیجه می‌گیرد که آموزش، تعلیم و تعلم در حوزه از فراگیری و فرادهی بسیار بسیار مؤمنانه‌ای برخوردار است و این نشان می‌دهد که چطور استاد با همه وجودش برای شاگردانش دل می‌سوزاند.
وی ادامه داد: یادم می‌آید در آغاز طلبگی‌ام در مشهد به منزل اساتیدمان می‌رفتیم و در منزلشان با بضاعت اندکی که داشتند پذیرایی می‌کردند؛ این‌ها خیلی مهم است. احساس می‌کنم در حال حاضر مهم‌ترین آسیبی که تعلیم و تعلم با آن مواجه است بریده شدن این رابطه است، کم و زیاد هم دارد، یک جا کم است، یک جا متوسط است یک جا هم بسیار فراوان است. گاهی تعلیم‌دهنده و فراگیرنده اینقدر از نظر روحی و بافت فکری از هم جدا هستند که کلاس به محیط خشکی تبدیل می‌شود که با هم و از هم جدا هستند، نه استاد دلدادگی، ازخودگذشتگی و ایثار را در تعلیم شاگردش دارد و نه شاگرد روحیه فراگیری، مهر و احترام در مقابل استاد را دارد. نتیجه آن می‌شود که یکی از استادان بزرگ حوزه و دانشگاه جایی گفتند که اکنون بسیاری از استادان ما از دو حال خارج نیستند؛ یا معلم نیستند یا محقق نیستند. یا واقعاً بدون داشتن قدرت دانشی بالا سر کلاس می‌روند و یا محقق نیستند، شاید دل هم بسوزانند ولی فایده‌ای ندارد، یا معلم نیستند، بسیار بلد هستند ولی معلومات خود را انتقال نمی‌دهند و دانشجو و طلبه عملاً رهاست.
مهدوی‌راد بیان کرد: جایگاه معلمی و استادی بسی فراتر از جایگاه پدر جسمی و فیزیکی است که آن همه مورد توجه و تأمل در آموزه‌های دینی است، برای اینکه در اینجا خود تربیت‌شونده آزادانه انتخاب و گزینش می‌کند و با آن استاد شخصیت فکری‌اش شکل می‌گیرد؛ اما به واسطه پدرش شخصیت جسمی‌اش شکل می‌گیرد، و اگر بپذیریم که باید بپذیریم مولانا می‌گوید: ای برادر تو همه اندیشه‌ای مابقی را استخوان و ریشه‌ای. استاد اندیشه را می‌پرواند.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: قاعدتاً هم‌اکنون نقش تربیتی اساتید ایفا می‌شود اما شدت و ضعف دارد، واقعیت آن است که فقط در دانشگاه نیست در حوزه هم چنین است، رابطه تنگاتنگ انسانی پدرانه و فرزندانه و ایثارگرانه را آنچنان که مطلوب است نمی‌بینیم، شاید با توجه به اما و اگرها چنین وضعیتی مقبول و پذیرفتنی باشد ولی در آن حدی نیست که بگوییم مؤمنانه و مسلمانانه و مخصوصاً مطابق با قرائت و معیارهایی که از اهل بیت (ع) داریم، است. ولی باز هم ان‌شاءالله بهتر خواهد شد.
وی اظهار کرد: بعضی از شاگردان و تربیت‌شدگان استاد شهید مرتضی مطهری اینگونه از او یاد می‌کنند که وقتی یک دانشجو و طلبه‌ای را یک ظرف مستعد و فراگیرنده درمی‌یافت که می‌تواند مجموعه اندیشه او را منتقل کند ایثار و ازخودگذشتگی فوق‌العاده‌ای می‌کرد، او هم از اساتید بالاتر از خود دیده بود و آموخته بود. مرحوم مطهری در خاطرات سال‌های آخر عمرش نقل می‌کند که بر جلد چهار اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبایی شرح می‌نوشت، بخشی برای او حل نشده بود یا دیدگاهش با دیدگاه استادش اندکی فاصله داشته، علامه را از قم به تهران آوردند و علامه مدتی در خانه استاد شهید به‌عنوان میهمان ماند تا کنار هم باشند و با هم به طور مدام بحث کنند تا این مسئله را به جایی برسانند؛ این رابطه بسیار رابطه عاشقانه‌ای است، رابطه بسیار زیبا، شنیدنی و دیدنی است.
عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران در گروه علوم قرآن و حدیث گفت: جامعه علمی‌مان باید تلاش کند با ارج و اهمیتی که به استاد می‌دهد و او را می‌ستاید معلم و استاد را به جایگاه اصلی‌اش بازگرداند یا اگر هست بر آن تأکید کند و بر جایگاه خودش استوار نگه دارد تا دانشجو و دانشآموز را بتواند تربیت کند.
توصیه حجت‌الاسلام والمسلمین احمد احمدی در باب تعلیم
وی بیان کرد: آخرین سخنم به همه معلمان، استادان، همکاران، هم‌کسوتان و هم‌شغل‌هایم، توصیه معلم پیر، بزرگوار و شخصیت عالیقدری است که تلاش کرده‌ام تا آنجایی که می‌توانم توصیه ایشان را پیش چشم داشته باشم، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد احمدی که حقاً و انصافاً در پاکی و ادب کم‌نظیر است، وقتی در دانشگاه استقرار یافتم من را نصیحت کردند و یکی از سخنانشان این بود که گفتند دانشجو را بنواز، به دانشجو احترام بگذار و به او مثل فرزندت نگاه کن، با مهربانی احیاناً از بعضی حرکت‌های ناشایست آن‌ها در کلاس درگذر و مطمئن باش که شاید از این بسیار مهربانی کردن تو در هر کلاسی یک نفر یا چند نفر سوء استفاده کنند و حرکت‌های ناهنجار و برخوردهای ناشایست انجام بدهند؛ ولی این مسئله در قبال آن افرادی که به تحصیل علاقه‌مند و شیفته می‌شوند و به دانش و دانشوری روی آورده و از آن بهره می‌گیرند بسیار بسیار اندک است. مهم نیست که در مقابل تعداد اندکی از دانشجویان که شاید همیشه هم اینگونه نباشد صبوری و شکیبایی کنی، اما در این صورت بسیاری از دانشجویان از شما بهره فراوانی خواهند برد. هفته معلم و استاد برای همه استادان، معلمان و پیشکسوتان مبارک باشد، همه استادان عزیزمان که از وجودشان بهره گرفتیم را اگر رفته‌اند خداوند رحمت کند و اگر هستند از خدا برای آن‌ها توفیق می‌خواهیم و امیدواریم همیشه ان‌شاءالله در جامعه ما دانش و دانشوری در اوج باشد و در نهایت دلدادگی و با ایمان، قداست و صداقت باشد.
