نقش نظام تعلیم و تربیت در گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی/ کم‌کاری رسانه ملی
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) اظهار کرد: مهم‌ترین کانالی که می‌توانیم برای گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی از آن استفاده کنیم، نهاد آموزش و پرورش است اما متأسفانه در بحث تعلیم و تربیت اقتصادی که من آن را زیرشاخه‌ای از اقتصاد مقاومتی می‌دانم چندان فعال نبوده‌ایم.
به گزارش خبرگزاری
بین‌المللی قرآن(ایکنا)، یکی از
تأکیدات رهبر معظم انقلاب در چند سال اخیر بر مقوله اقتصاد مقاومتی و مخصوصا فرهنگ‌سازی
و گفتمان‌سازی در میان آحاد جامعه برای تحقق آن بوده است و به همین دلیل در بند 21
سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به «تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان‌سازی آن
به‌ویژه در محیط‌های علمی، آموزشی و رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج
ملی» اشاره شده است.
همچنین رهبر معظم انقلاب سال 1395 را با
عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» نامگذاری کرده و در
سخنرانی در حرم رضوی، مجددا مسئله گفتمان‌سازی در تحقق اقتصاد مقاومتی را مورد
تأکید قرار دادند. ایشان با تأکید بر اینکه انتخاب شعار سال ۹۵، مبنای منطقی و استدلالی دقیق دارد، همه مردم به‌ویژه جوانان را به
تدبر و تعمق در این مبنای استدلالی فراخواندند و گفتند: شاید برخی ترجیح می‌دادند
که شعار امسال، شعاری فرهنگی یا اخلاقی انتخاب شود اما با توجه به مجموع مسائل
کشور، تصمیم بر این گرفته شد که همچون چند سال اخیر، یک شعار اقتصادی انتخاب شود
تا به صورت «گفتمان عمومی» رواج پیدا کند.
مسلما تحقق اقتصاد مقاومتی علاوه بر
اقداماتی همانند بهبود صنایع داخلی و افزایش تولید، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، اصلاح
نظام بانکی، اصلاح الگوی مصرف و اقداماتی از این قبیل، نیازمند پذیرش و و رواج در
میان عامه مردم و نخبگان است و این امر نیازمند گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی در زمینه
اقتصاد مقاومتی است.
برای بررسی بیشتر اهمیت و راهکارهای گفتمان‌سازی
در زمینه اقتصاد مقاومتی، با محمدجواد توکلی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی
امام خمینی(ره) گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که متن آن در ادامه می‌آید:
ابتدا بفرمائید منظور از گفتمان‌سازی
چیست و به نظر شما چگونه می‌توان موضوعی همانند اقتصاد مقاومتی را تبدیل به فرهنگی
عمومی کرد؟
مقوله گفتمان‌سازی که به عنوان یکی از
بندهای سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی آمده موضوع بسار مهمی است؛ چراکه با
فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی مرتبط می‌شود و اگر بخواهیم به صورت عام‌تر موضوع
اقتصاد مقاومتی را مطرح کنیم، این بحث ناظر بر نوعی فرهنگ‌سازی است و
اقتصادمقاومتی و ارزش‌های آن را به عنوان نوعی بینش، هنجار و فرهنگ عمومی تبدیل می‌کند.
اقدامی که برای تحقق این هدف باید انجام
داد این است که بتوانیم از ابزارهای فرهنگ‌سازی عمومی استفاده کرده و حتی از
نهادهای فرهنگ‌ساز استفاده کنیم تا این ایده را جا بیندازیم و از نظر من مهم‌ترین
کانالی که می‌توانیم برای گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی از آن استفاده کنیم فضای نهاد
آموزش و پرورش است اما متأسفانه در بحث تعلیم و تربیت اقتصادی که من آن را زیرشاخه‌ای
اقتصاد مقاومتی می‌دانم چندان فعال نبوده‌ایم.
نهاد آموزش و پرورش چه نقشی در
گفتمان‌سازی و تحقق اقتصاد مقاومتی دارد؟
علی‌رغم اینکه بسیاری از کشورها وارد این
فضا شده و از آموزش و پرورش برای ایجاد و تقویت ارزش‌های اقتصادی مطلوب استفاده می‌کنند
اما متأسفانه ما کمتر از این نهاد استفاده کرده‌ایم. اگر بخواهم به عنوان نمونه
مثالی در این زمینه عرض کنم باید بگویم که در یکی از سال‌های دهه 80 میلادی، گروهی
از کارشناسان، گزارشی را به رئیس‌جمهور وقت آمریکا ارائه دادند که عنوان این گزارش
«یک ملت در خطر» بود و در این گزارش آمده بود که آمریکایی‌ها در مقابل استحکام آلمانی و ظرافت ژاپنی در خطر هستند و اگر چاره‌ای
اندیشیده نشود، اقتصاد آمریکا در آینده تفوق خود را از دست می‌دهد.
در واکنش به این گزارش، گروهی از محققان
علوم تربیتی، فعال شده و یک فضای مطالعاتی برای آموزش و پرورش اقتصادی ایجاد کرده
و کاری که آنها انجام دادند این بود که بعد از مطالعات گسترده اعلام کردند که
چگونه می‌توانیم خلأ خود نسبت به آلمان و ژاپن را برطرف کنیم و در آن گزارش آمده
بود که تفوق ژاپن و آلمان به دلیل استفاده از سیستم مناسب آموزش و
پرورش است.
با این اوصاف، آنان برنامه‌ای را طراحی
کردند که چگونه مفاهیم و ارزش‌های مورد نظر خود را در آموزش عمومی وارد کنند و حتی
برنامه‌های آنها آنقدر دقیق است که برای هر مقطع تحصیلی مفاهیمی که باید ارائه شود
مشخص است و اینکه این مفهوم چگونه باید ارائه و یادآوری شود، مشخص شده و حتی گفته
شده بود که باید سه بُعد بینشی، گرایشی و مهارتی را در بین دانش‌آموزان تقویت
کنند. بیش از سه دهه از شروع این برنامه می‌گذرد و اکنون آموزش و تعلیم و تربیت
اقتصادی به عنوان یک رشته دانشگاهی مطرح شده است.
در زمینه گفتمان‌سازی برای
اقتصاد مقاومتی در ایران چه اقدامی باید انجام داد؟
اقدامی که بنده در کتاب «اقتصاد مقاومتی»
که در دست انتشار دارم، انجام داده‌ام این است که همین مطالب را در بحث تعلیم و
تربیت اقتصاد مقاومتی انجام دهیم که اگر بخواهیم این گفتمان‌سازی را در فضای
آموزشی خود انجام دهیم، این موضوع تا چه اندازه و چگونه باید منتقل شود و در هر
مقطع تحصیلی، چه مفاهیمی آموزش داده شود؟ چنین اقدامی به کارهای کارشناسی وسیع و
دقیق نیاز دارد و باید با همکاری متخصصان روان‌شناسی و تعلیم و تربیت اسلامی پیش
برود.
این بخش منحصر به آموزش و پرورش نیست
و به نظرم باید گفتمان‌سای را از طریق رسانه‌ها و در آموزش عالی هم ارزش‌های
اقتصاد مقاومتی را گفتمان‌سازی کرد، اما از رسانه ملی کمتر استفاده کرده و طرح
عملیاتی برای چگونگی القای مفاهیم مربوط به اقتصاد مقاومتی در رسانه ملی نداشته‌ایم
و طراحی نکرده‌ایم.
اساسا منظور از گفتمان اقتصاد مقاومتی چیست؟
اگر بخواهیم در این زمینه به طور واضح صحبت
کنیم، به نظر می‌رسد گفتمان‌سازی اقتصاد مقاومتی به معنای نوعی فرهنگ‌سازی برای
سبک زندگی اقتصادی براساس اقتصاد مقاومتی است و به نظرم تحقق این امر، کار یک سال
و دو سال نیست بلکه اقدامی بلندمدت است و علتش این است که فرهنگ‌سازی به طور عام و
فرهنگ‌سازی اقتصادی به طور خاص نیازمند اقدامات بلندمدت است.
برخی از متخصصان معتقدند تغییرات فرهنگی
بین صد تا هزار سال طول می‌کشد و این کار بسیار کند صورت می‌گیرد. با توجه به این
گفته‌ها، برای تحقق چیزی به نام فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی نیازمند این هستیم که
برنامه‌های بلندمدتی داشته باشیم و همچنین نهادهای مسئول این ماجرا، مسئله‌سازی
کنند و به اهمیت این موضوع پی ببرند.
چه نهادهایی در این کار باید
دخیل باشند؟
شورای عالی انقلاب فرهنگی، رسانه ملی، آموزش
و پرورش، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه در این زمینه وظایف مهمی دارند و باید متوجه باشند که گفتمان‌سازی مربوط به
سال جاری نیست بلکه گفتمان‌سازی، تغییر سبک زندگی اقتصادی به گونه‌ای است که آسیب‌پذیری
نظام اقتصادی را در مقابل تهدیدات خارجی کم کرده و بتواند مقاومت اقتصادی ما را
زیاد کند.
با توجه به این موارد، باید هم فعالیت‌های علمی در قالب پایان‌نامه‌های دانشگاهی و مؤسسات حوزوی بیشتر شود و هم اینکه در مرحله
عمل اقدامات جدی صورت گیرد تا طرح و نقشه بلندمدتی طراحی کنیم که گفتمان‌سازی
برای اقتصاد مقاومتی را پیش ببریم.
