تشریح احکام پرداخت فطریه از سرپرست تا سرباز
گروه اقتصاد: معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی عقیدتی ناجا، احکام فقهی مربوط به پرداخت زکات فطره افراد مختلف از سرپرست خانوار تا سرباز و دانشجو را تشریح کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین هادی مزینانی، معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی ـ عقیدتی ناجا، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به تشریح احکام فقهی زکات فطره پرداخت و اظهار کرد: زكات فطره یا همان فطریه معروف در بین مردم، یكی از زكات‌های واجب است كه به آن زكات بدن هم گفته می‌شود و زمان وجوبش عید سعید فطر است.
زمان پرداخت زکات فطره
وی افزود: هر وقت حلول ماه شوال اثبات شود، واجب است مكلف، مبلغ فطریه را كنار بگذارد كه عرفا همان شب عید می‌شود. مبلغ فطریه هم بر اساس سرانه مصرف قوت غالب خانواده بر مبنای گندم یا برنج باید محاسبه شده و به ازاء هر نفر، یك صاع كه حدوداً ٣ كیلوگرم است در نظر گرفته شود.
مزینانی ادامه داد: با عنایت به اینكه پرداخت فطریه از جمله امور تعبدی است، لذا عزیزان در زمان پرداختن آن باید قصد تقرب به خدا داشته و توجه داشته باشند كه این قصد قربت شرط صحت پرداخت زكات فطره است.
شرایط عام پرداخت کنندگان زکات فطره
معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی عقیدتی ناجا خاطرنشان کرد: این عمل عبادی شرایطی دارد كه با وجود جمیع این شرایط در شب عید فطر، تكلیف محقق می‌شود که از جمله بلوغ عقلی و تكلیفی است؛ به این معنا كه فرد باید بالغ و عاقل باشد و افراد نابالغ و دیوانه كه ولی و سرپرستی ندارند، در این خصوص تكلیفی ندارند.
مزینانی ادامه داد: همچنین به هوش بودن و هوشیاری شخص، از شرایط دیگر در این مورد است. پس اگر فردی در شب عید فطر، هنگام غروب آفتاب در آخرین روز ماه مبارك رمضان بیهوش شده یا به كُما رفته، پرداخت زكات بر او واجب نمی‌شود و شرط آخر توانمندی در پرداخت زكات است؛ چراكه فطریه بر افراد فقیر و مستضعف واجب نیست.
حکم فطریه افراد ورشکسته
وی تأکید کرد: ناگفته نماند فقیر یعنی كسی كه هزینه و مخارج زندگی یكساله خود و عائله‌اش را نداشته باشد ولو اینكه در حال حاضر، اصطلاحا محتاج نان امروزش نباشد. البته بر شخص توانمندی كه خدای نكرده در غروب روز آخر رمضان دچار ورشكستگی شده و توانمندی خود را از دست داده هم فطریه واجب نخواهد شد.
مزینانی خاطرنشان کرد: زكات فطره اعضاء خانواده و اصطلاحا عیال و نان خور شخص، خواه بالغ باشند یا نابالغ، بر عهده سرپرست خانواده است و قابل ذكر است اگر فرزند خانواده‌ای كه ازدواج كرده فقیر باشد، یا پدر و مادر انسان فقیر و نیازمند باشند، چون واجب النفقه محسوب می‌شوند نمی‌توان فطریه را به آنها پرداخت ولی پرداخت فطریه به برادر و خواهر نسبی كه مستحق هستند، اشكال ندارد.
احکام فطریه مهمان و خانم شاغل
معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی عقیدتی ناجا خاطرنشان کرد: همچنین اگر خانمی شاغل باشد به نحوی كه مخارج منزل با او باشد، مثلا شوهرش بیكار باشد و پدر شوهرش فقیر باشند، می‌تواند فطریه خود و شوهر و فرزندانش را به پدر شوهرش بدهد.
وی افزود: یكی از عمده‌ترین سئوالات مردم، وضعیت فطریه مهمان است كه در این خصوص باید گفت مهمانی كه در افطار شب عید، بعد از غروب وارد بر میزبان شده، اگرچه برای افطار دعوت شده باشد فطریه‌اش بر عهده خودش است. البته مستحب است میزبان بپردازد اما برای این امر باید به مهمان اطلاع داده و به قولی كسب اجازه نماید.
احکام زکات فطره سادات
مزینانی اظهار کرد: كسی‌كه از شب قبل مهمان شده و سر سفره میزبان حاضر بوده و شب عید هم كماكان حضور دارد یا قبل از غروب آمده و عرفا نانخور محسوب شود، فطریه‌اش با میزبان است. ناگفته نماند در همین مورد هم اگر مهمان بخواهد خودش فطریه‌اش را بپردازد اشكال ندارد.
معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی عقیدتی ناجا خاطرنشان کرد: لازم است یادآوری كنم كه مؤمنان دقت داشته باشند كه فطریه چون زكات واجب است، افراد عام، فطریه‌شان را به فقرای عام و سادات به فقرای سادات بپردازند، حال اگر شخص عامی از روی فراموشی یا ندانستن مسئله، فطریه اش را به سید بدهد و امكان پس گرفتن هم نباشد، ضامن است و باید دوباره فطریه را پرداخت نماید.
احکام فقهی فطریه سربازان و دانشجویان
وی افزود: سؤال رایج دیگر در خصوص فطریه سربازان و دانشجویان به ویژه دانشجویان بورسیه است كه به گمان غالب افراد، این دو قشر نانخور دولت محسوب می‌شوند. حال آنكه به فتوای تمام مراجع، چون دولت شخص نیست، پس هیچكس از نظر فقهی نانخور او محسوب نمی‌شود، ولو كه حقوق بگیر دولت باشند؛ لذا فطریه این عزیزان در صورتی‌كه درآمد دارند و مستقل از خانواده هستند با خود آنهاست و اگر توسط پدر تأمین می‌شوند، بر عهده پدر خواهد بود، حتی اگر شب عید را در منزل نباشند.
مزینانی در پایان گفت: نكته آخر، پرداخت فطریه برای اموری مثل دفاع از سرزمین‌های اسلامی است كه عرض می‌كنم بنا بر احتیاط تا زمانی‌كه فقیر باشد، فطریه نباید برای مصارف دیگر مصرف شود. ضمنا شایسته است مؤمنان فطریه را تا قبل از نماز عید پرداخت كنند و به تأخیر نیاندازند.
زمان پرداخت زکات فطره
وی افزود: هر وقت حلول ماه شوال اثبات شود، واجب است مكلف، مبلغ فطریه را كنار بگذارد كه عرفا همان شب عید می‌شود. مبلغ فطریه هم بر اساس سرانه مصرف قوت غالب خانواده بر مبنای گندم یا برنج باید محاسبه شده و به ازاء هر نفر، یك صاع كه حدوداً ٣ كیلوگرم است در نظر گرفته شود.
مزینانی ادامه داد: با عنایت به اینكه پرداخت فطریه از جمله امور تعبدی است، لذا عزیزان در زمان پرداختن آن باید قصد تقرب به خدا داشته و توجه داشته باشند كه این قصد قربت شرط صحت پرداخت زكات فطره است.
شرایط عام پرداخت کنندگان زکات فطره
معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی عقیدتی ناجا خاطرنشان کرد: این عمل عبادی شرایطی دارد كه با وجود جمیع این شرایط در شب عید فطر، تكلیف محقق می‌شود که از جمله بلوغ عقلی و تكلیفی است؛ به این معنا كه فرد باید بالغ و عاقل باشد و افراد نابالغ و دیوانه كه ولی و سرپرستی ندارند، در این خصوص تكلیفی ندارند.
مزینانی ادامه داد: همچنین به هوش بودن و هوشیاری شخص، از شرایط دیگر در این مورد است. پس اگر فردی در شب عید فطر، هنگام غروب آفتاب در آخرین روز ماه مبارك رمضان بیهوش شده یا به كُما رفته، پرداخت زكات بر او واجب نمی‌شود و شرط آخر توانمندی در پرداخت زكات است؛ چراكه فطریه بر افراد فقیر و مستضعف واجب نیست.
حکم فطریه افراد ورشکسته
وی تأکید کرد: ناگفته نماند فقیر یعنی كسی كه هزینه و مخارج زندگی یكساله خود و عائله‌اش را نداشته باشد ولو اینكه در حال حاضر، اصطلاحا محتاج نان امروزش نباشد. البته بر شخص توانمندی كه خدای نكرده در غروب روز آخر رمضان دچار ورشكستگی شده و توانمندی خود را از دست داده هم فطریه واجب نخواهد شد.
مزینانی خاطرنشان کرد: زكات فطره اعضاء خانواده و اصطلاحا عیال و نان خور شخص، خواه بالغ باشند یا نابالغ، بر عهده سرپرست خانواده است و قابل ذكر است اگر فرزند خانواده‌ای كه ازدواج كرده فقیر باشد، یا پدر و مادر انسان فقیر و نیازمند باشند، چون واجب النفقه محسوب می‌شوند نمی‌توان فطریه را به آنها پرداخت ولی پرداخت فطریه به برادر و خواهر نسبی كه مستحق هستند، اشكال ندارد.
احکام فطریه مهمان و خانم شاغل
معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی عقیدتی ناجا خاطرنشان کرد: همچنین اگر خانمی شاغل باشد به نحوی كه مخارج منزل با او باشد، مثلا شوهرش بیكار باشد و پدر شوهرش فقیر باشند، می‌تواند فطریه خود و شوهر و فرزندانش را به پدر شوهرش بدهد.
وی افزود: یكی از عمده‌ترین سئوالات مردم، وضعیت فطریه مهمان است كه در این خصوص باید گفت مهمانی كه در افطار شب عید، بعد از غروب وارد بر میزبان شده، اگرچه برای افطار دعوت شده باشد فطریه‌اش بر عهده خودش است. البته مستحب است میزبان بپردازد اما برای این امر باید به مهمان اطلاع داده و به قولی كسب اجازه نماید.
احکام زکات فطره سادات
مزینانی اظهار کرد: كسی‌كه از شب قبل مهمان شده و سر سفره میزبان حاضر بوده و شب عید هم كماكان حضور دارد یا قبل از غروب آمده و عرفا نانخور محسوب شود، فطریه‌اش با میزبان است. ناگفته نماند در همین مورد هم اگر مهمان بخواهد خودش فطریه‌اش را بپردازد اشكال ندارد.
معاون ضوابط شرعی سازمان سیاسی عقیدتی ناجا خاطرنشان کرد: لازم است یادآوری كنم كه مؤمنان دقت داشته باشند كه فطریه چون زكات واجب است، افراد عام، فطریه‌شان را به فقرای عام و سادات به فقرای سادات بپردازند، حال اگر شخص عامی از روی فراموشی یا ندانستن مسئله، فطریه اش را به سید بدهد و امكان پس گرفتن هم نباشد، ضامن است و باید دوباره فطریه را پرداخت نماید.
احکام فقهی فطریه سربازان و دانشجویان
وی افزود: سؤال رایج دیگر در خصوص فطریه سربازان و دانشجویان به ویژه دانشجویان بورسیه است كه به گمان غالب افراد، این دو قشر نانخور دولت محسوب می‌شوند. حال آنكه به فتوای تمام مراجع، چون دولت شخص نیست، پس هیچكس از نظر فقهی نانخور او محسوب نمی‌شود، ولو كه حقوق بگیر دولت باشند؛ لذا فطریه این عزیزان در صورتی‌كه درآمد دارند و مستقل از خانواده هستند با خود آنهاست و اگر توسط پدر تأمین می‌شوند، بر عهده پدر خواهد بود، حتی اگر شب عید را در منزل نباشند.
مزینانی در پایان گفت: نكته آخر، پرداخت فطریه برای اموری مثل دفاع از سرزمین‌های اسلامی است كه عرض می‌كنم بنا بر احتیاط تا زمانی‌كه فقیر باشد، فطریه نباید برای مصارف دیگر مصرف شود. ضمنا شایسته است مؤمنان فطریه را تا قبل از نماز عید پرداخت كنند و به تأخیر نیاندازند.
