کودتای ترکیه علیه شخص بود، نه دولت اسلام‌گرا/ مردم، گریزان از نظامی‌گری
گروه سیاسی: یک کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه کودتای ترکیه ماحصل عملکردهایی است که بیش از همه رجب طیب اردوغان در آن دخیل بوده است، گفت: این کودتا بیش از آنکه ضد دولت اسلام‌گرای ترکیه باشد، ضد عملکرد شخص اردوغان شکل گرفت.
مهدی مطهرنیا، آینده‌پژوه و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با اشاره به وقوع کودتا در ترکیه توسط برخی مقامات ارتشی این کشور اظهار کرد: آنچه که در عرض 24 ساعت در ترکیه رخ داد، یک کودتا و ضد کودتا را به نمایش گذاشت؛ یک کودتا در کاخ رخ داد و یک ضد کودتا از درون مردم برخاست.
وی با بیان اینکه ماحصل این وقایع پیروزی دموکراسی بر نظامی‌گری در منطقه است، گفت: این نکته را نباید فراموش کرد که مردم منطقه با سال‌ها تجربه نظامی‌گری در کشورهای خود و جهت‌گیری‌های دیکتاتوری برخی سیاستمداران متکی بر نظامی‌گری، اکنون گریزان از این معنا هستند و تلاش می‌کنند ذائقه سیاسی خود را با شهد شیرین دموکراسی همراه کنند؛ از این رو آنچه در ترکیه رخ داد از منظر گفتمانی، تابشگر تلاش جامعه ترکیه برای جلوگیری از حکومت نظامیان، آن هم به صورت کودتا بر حسب تجربه گذشته تاریخی در آنکاراست.
مطهرنیا تصریح کرد: کودتا ماحصل عملکردهایی است که بیش از همه رجب طیب اردوغان در آن دخیل بوده است؛ بنابراین کودتا بیش از آنکه ضد دولت اسلام‌گرای ترکیه باشد، ضد عملکرد شخص اردوغان شکل گرفت؛ اردوغان در پی ایجاد فضای مثبت برای تغییر قانون اساسی ترکیه در جهت افزایش قدرت رئیس‌جمهور است که این افزایش قدرت بیش از آنکه برای آینده ترکیه باشد، برای آینده نقش خود در جغرافیای سیاسی ترکیه است.
وی ادامه داد: این مسئله منجر به آن شده است که هم در درون حزب عدالت و توسعه، افرادی همچون عبدالله گل و داود اوغلو از اردوغان دور شوند و دیگر اینکه همچون گذشته با او همگرایی نداشته باشند و هم در بین حداقل بخشی از نظامیان ترک این کودتا به عمل بیاید.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه بسیاری از صاحب‌نظران معتقد هستند که کودتای ترکیه بازی سیاسی برای مطرح شدن رجب طیب اردوغان بوده است، گفت: من بر این باور نیستم، چرا که اگر این معنا وجود داشته باشد که البته ممکن است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت، باید بگوییم رجب طیب اردوغان با برگی بازی می‌کند که بر ضد خود او تمام خواهد شد.
وی بیان کرد: اردوغان اکنون خود را رهبر مقتدری نشان می‌دهد که در برابر کودتاچیان موفق شده، اما همگی می‌دانند که موفقیت از آنِ مردمی بود که از مناره‌های مساجد فریاد برآوردند و خواهان باقی ماندن دولت اسلام‌گرای ترک، رشد اقتصادی ناشی از فعالیت حزب حاکم و از همه مهم‌تر گریز از بازگشت نظامیان در آنکارا بودند، بر این اساس او می‌تواند اکنون ببالد که کودتایی را در ترکیه شاهد بوده و آن را سرکوب و مخالفان را دستگیر کرده است، اما اگر بخواهد با این منطق پیش رفته و مخالفان را محدود و انگاره‌های دموکراتیک در جامعه ترکیه و نهادهای ناشی از آن را محصور سازد، موجب شکل گرفتن نارضایتی‌های بیشتر و ضربه وارد آوردن به اسلام‌گرایی و دولت اسلام‌گرای ترک به رهبری حزب عدالت و توسعه خواهد شد.
این استاد دانشگاه همچنین اظهار کرد: اکنون رجب طیب اردوغان یک دولتمرد پیروز در برابر کودتاست، اما در عین حال با این کودتا شکاف موجود در ترکیه بار دیگر مطرح می‌شود و نارضایتی از سیاست‌های وی در قالب یک حرکت نظامی، آن هم توسط بخش مهمی از نظامیان ترکیه در برابر او بروز پیدا می‌کند؛ هر چند ممکن است او مخالفان را دستگیر، تبعید و یا حتی اعدام کند و در کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت قدرت خود را تجهیز کند، اما نمی‌تواند مشروعیت بیشتر را به وجود بیاورد.
مطهرنیا تصریح کرد: اگر اردوغان از فرصت پیش آمده، یعنی پیروزی در برابر کودتاچیان به نفع گسترش دموکراسی استفاده کرده و مردمی که برای مقابله با کودتا در برابر تانک‌ها خوابیدند را تقویت کند، نظارت مردم را بر عملکرد ارکان قدرت افزایش بخشد و به تبع آن، مشارک بیشتر مردم را بر اساس این حادثه بزرگ تاریخی در انبان خود ذخیره کند، می‌توان گفت بُرد نهایی از آن رجب طیب اردوغان است و موجب تقویت جایگاه او در میان سیاستمداران ترک و نه تنها سیاستمداران ترک، بلکه منطقه و جهان می‌شود.
این آینده‌پژوه، مسائل سیاسی در مورد برخی نظرات مبنی بر احتمال نقش‌آفرینی آمریکا در کودتای ترکیه پس از بروز نشانه‌هایی از نزدیک شدن ترکیه به روسیه و ایران گفت: سیاست‌های ترکیه سیاست‌های رئال پراگماتیستی است؛ آمریکایی‌ها نیز این را به خوبی می‌دانند و حتی می‌توان گفت که آمریکا ترکیه را در مسیری قرار می‌دهد که در وضعیت کنونی خاورمیانه این نزدیکی را از خود نشان دهد و بعدها بهره‌های آن به آمریکا برسد؛ چرا که با نزدیکی ترکیه به روسیه لبه ارتباط خاورمیانه‌ای آمریکا با روس‌ها افزایش پیدا می‌کند؛ از این منظر با این نکته که آمریکا به دلیل نزدیکی ترکیه به روسیه علیه دولت اردوغان اقدام کرده، موافق نیستم.
وی همچین اظهار کرد: نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که ترک‌ها سعی می‌کنند با بازی کردن با بازیگران مختلف شرقی و غربی زمینه‌های ایجاد فضای مناسب برای امتیازگیری از غربی‌ها را در جهت ورود ممکن‌الوجود خود در اتحادیه اروپا برای آینده آماده سازد و اینها معانی است که نمی‌توان در سیاست نادیده گرفت.
مطهرنیا افزود: هم‌اکنون نه تنها ترک‌ها در آنکارا، بلکه اسرائیلی‌ها در تلاویو هم به روس‌ها نزدیک می‌شوند تا زمینه‌هایی را ایجاد کنند که فشارهای کاخ سفید به رهبری اوباما و تلاویو جهت پذیرش دولتی خودگردان در فلسطین و استقلال بخشیدن به فلسطینیان در یک جغرافیای معین پذیرفته شده بین‌المللی را محقق کنند.
وی گفت: بخشی از ساختار سیاسی قدرت در ایالات متحده آمریکا که نومحافظه‌کاران را در بر می‌گیرد و خواهان برخوردهای چکشی با حتی سیاستمداران همسو، اما غیر تابع مطلق با سیاست‌های آمریکا هستند، این برداشت به وجود بیاید که آمریکا بخواهد دولت حاکم بر ترکیه را تنبیه کند، اما من آن را به عنوان مؤلفه اصلی مؤثر مورد توجه قرار نمی‌دهم.
