حجت‌الاسلام مهدوی عنوان کرد:
اقتضائات راه‌اندازی رشته فقه بین‌الملل و نقش مبنایی قرآن
گروه حوزه‌های علمیه: مدیر گروه ادیان شرق پژوهشگاه بین‌المللی جامعه المصطفی(ص) با تاکید بر ضرورت ایجاد رشته فقه بین‌الملل در حوزه علمیه گفت: قرآن مهمترین منبع برای استنباط است، لذا مهمترین نقش قرآن، مبناسازی برای فقه و تخصص‌های آن نظیر گرایش بین‌الملل است.
حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا مهدوی، مدیر گروه ادیان شرق پژوهشگاه بین‌المللی جامعه المصطفی(ص) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: موضوع فقه بین‌الملل از دو زاویه قابل بحث و پیگیری است.
وی ادامه داد: اگر مراد از آن بایدها و نبایدها و تعیین تکلیف برای کسانی است که به نحوی با محیط خارج کشور مرتبط هستند قطعا کار خوبی است، زیرا برخی احکام صرفا برای فضای خارج کشور مانند تجار و دانشجویان و دیپلمات‌ها و توریست‌ها و ...، چه به صورت اجتماعی و چه به صورت فردی مطرح است.
وی با بیان اینکه این مسئله ظرفیت برای اجرایی‌شدن در عرصه بین‌المللی را دارد، بیان کرد: باید به صورت تخصصی و با در نظر داشتن جوانب و جامعیت مسئله به آن پرداخته شود.
نماینده سابق جامعة المصطفی(ص) در هند با بیان اینکه رشته فقه مذاهب هم‌اکنون وجود دارد، عنوان کرد: زاویه دیگر بحث، پرداختن به فقه تطبیقی ادیان است که خیلی ظرفیت برای فعالیت علمی و اجرایی دارد و هم اکنون وجود هم ندارد.
ضرورت فقه بین‌الادیان
وی با اشاره به حضور طولانی‌مدت در هند، تصریح کرد: بنده مدتی طولانی در هند بودم و ضرورت فقه بین‌الادیانی را حس کردم و در این زمینه رایزنی‌هایی با دانشگاه علیگر در هند داشتیم که این دانشگاه توسط روشنفکران مسلمان پایه‌گذاری شده است و دپارتمان شیعه نیز در آنجا دایر است و بنا بود به عنوان رشته اضافه شود.
مهدوی تاکید کرد: در همه ادیان، احکام فقهی وجود دارد که از نظر موضوعی مشترک هستند که می‌شود در این باره و در رشته فقه بین‌الملل روی آن بحث کرد و افرادی را به عنوان متخصص ترییت کنیم.
وی افزود: در عرصه‌هایی مانند نماز و روزه و حتی حج موضوعیت مشترک بین‌الادیانی وجود دارد. مثلا هندوها سالانه عملی شبیه به حج دارند و در سرچشمه رود گنگ این عبادت را به جا می‌آورند.
رئیس مرکز امور طلاب و خانواده جامعه المصطفی(ص) ادامه داد: همان طوری که این بحث در حوزه مذاهب خمسه انجام شده و تحقق یافته است، قطعا ظرفیت فقهی برای این کار وجود دارد.
وی با بیان اینکه قرآن کتاب مشترک همه مسلمین است، تصریح کرد: این وجه مشترک قطعا می‌تواند زمینه‌ساز گسترش این اشتراکات باشد.
نقش قرآن در فقه بین‌الملل به لحاظ منبع و موضوع
مهدوی عنوان کرد: موضوع مهمتر در زمینه نقش قرآن، منبعیت آن در فقه است و چون هر نوع فقهی را که بخواهیم مورد توجه قرار دهیم، قرآن مهمترین منبع برای استنباط است، لذا مهمترین نقش قرآن، مبناسازی برای فقه و تخصص‌های آن مانند بین‌الملل است.
استاد جامعة المصطفی(ص) با تاکید نقش قرآن به عنوان منبع از سویی و حتی دارابودن برخی موضوعات فقهی گفت: متاسفانه در زمینه فقه بین‌الملل کاری نشده است؛ البته کلیات مباحث فقهی در هر زمینه‌ای وجود دارد، اما باید معطوف به اهداف مشخص و براساس مسایل مستحدثه به موضوعات جدید پرداخته شود.
وی افزود: همه ماموران ایران در دیگر کشورها اعم از سفرا و رایزنان و ... باید به مبانی فقهی و تکالیف فقهی خود در خارج کشور آشنا باشند و از طرف دیگر نیز به بایدها و نبایدهای ادیان دیگر آگاهی داشته باشند، مثلا قربانی کردن برای ما مستحب است، اما در یک کشوری ممکن است مورد پسند نباشد.
وی اظهار کرد: فقه از موضوعاتی است که با فطرت و طبیعت انسان گره خورده است و از طرفی هم در برخی موضوعات و مصادیق تابع عرف است لذا از سویی می‌توان به عرف مشترک میان جوامع و از طرفی بر فطرت انسانی تکیه کنیم و از این ابعاد می‌توان در زمینه بین‌المللی موفقیت‌هایی داشته باشیم.
مهدوی عنوان کرد: یکی از کارهایی که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد استفاده از ظرفیت دانشگاه‌هایی مانند الازهر مصر و جامعه المصطفی و حوزه قم به صورت مشترک است.
مهدوی با تاکید مجدد بر وجود مشترکات گفت: مثلا سیک‌های هند خودشان معتقدند که بیش از 70 درصد تکالیف عبادی آنان از اسلام است به همین دلیل مثلا گوشت خوک، بت پرستی و ... را حرام می‌دانند و در اوقات خاصی روزه می‌گیرند و در شب‌های جمعه مراسم عبادی ویژهای برگزار می‌کنند.
وجود ضرورت و ظرفیت در حوزه
وی تاکید کرد: هم پرداختن به فقه بین‌الملل در حوزه علمیه ضرورت دارد و هم ظرفیت آن موجود است.
مدیر گروه ادیان شرق پژوهشگاه علوم انسانی المصطفی(ص) در پاسخ به این سؤآل که آیا در جامعه المصطفی(ص) به این مسئله پرداخته شده است، اظهار کرد: به صورت موردی کنفرانس گذاشته شده و بحث‌های تخصصی داشته‌ایم اما به صورت گسترده کاری صورت نگرفته و این خلا وجود دارد.
وی افزود: نباید حوزه کارهای تطبیقی را منحصر در فقه بدانیم و چه بسا در عرصه‌های دیگر مانند مبانی اعتقادی و اخلاق، عرفان و .... نیز این ظرفیت وجود دارد که قابل بحث است و ما در هند در بحث اخلاق و عرفان، محیط زیست و حقوق بشر و ... نشست‌هایی را برگزار کردیم.
مهدوی در پاسخ به این سؤال که اگر این مسئله ضرورت دارد چه کسی باید در حوزه به آن بپردازد، عنوان کرد: اصل کار بر عهده حوزه علمیه است تا در مباحث پژوهشی به آن پرداخته شود که المصطفی هم می‌تواند با حوزه همکاری داشته باشد.
وی بیان کرد: اصل این مسئله مقوله‌ای پژوهشی است، اما می‌تواند در قالب رشته‌ای مستقل و حتی در بطن سایر رشته‌های مرتبط گنجانده شود و در مقام اجرایی شدن در فضای بین‌المللی هم باید معاونت‌های دیگر حوزه و نهادهای دیگر علمی و دینی و حتی سیاسی دخیل باشند.
وی ادامه داد: اگر مراد از آن بایدها و نبایدها و تعیین تکلیف برای کسانی است که به نحوی با محیط خارج کشور مرتبط هستند قطعا کار خوبی است، زیرا برخی احکام صرفا برای فضای خارج کشور مانند تجار و دانشجویان و دیپلمات‌ها و توریست‌ها و ...، چه به صورت اجتماعی و چه به صورت فردی مطرح است.
وی با بیان اینکه این مسئله ظرفیت برای اجرایی‌شدن در عرصه بین‌المللی را دارد، بیان کرد: باید به صورت تخصصی و با در نظر داشتن جوانب و جامعیت مسئله به آن پرداخته شود.
نماینده سابق جامعة المصطفی(ص) در هند با بیان اینکه رشته فقه مذاهب هم‌اکنون وجود دارد، عنوان کرد: زاویه دیگر بحث، پرداختن به فقه تطبیقی ادیان است که خیلی ظرفیت برای فعالیت علمی و اجرایی دارد و هم اکنون وجود هم ندارد.
ضرورت فقه بین‌الادیان
وی با اشاره به حضور طولانی‌مدت در هند، تصریح کرد: بنده مدتی طولانی در هند بودم و ضرورت فقه بین‌الادیانی را حس کردم و در این زمینه رایزنی‌هایی با دانشگاه علیگر در هند داشتیم که این دانشگاه توسط روشنفکران مسلمان پایه‌گذاری شده است و دپارتمان شیعه نیز در آنجا دایر است و بنا بود به عنوان رشته اضافه شود.
مهدوی تاکید کرد: در همه ادیان، احکام فقهی وجود دارد که از نظر موضوعی مشترک هستند که می‌شود در این باره و در رشته فقه بین‌الملل روی آن بحث کرد و افرادی را به عنوان متخصص ترییت کنیم.
وی افزود: در عرصه‌هایی مانند نماز و روزه و حتی حج موضوعیت مشترک بین‌الادیانی وجود دارد. مثلا هندوها سالانه عملی شبیه به حج دارند و در سرچشمه رود گنگ این عبادت را به جا می‌آورند.
رئیس مرکز امور طلاب و خانواده جامعه المصطفی(ص) ادامه داد: همان طوری که این بحث در حوزه مذاهب خمسه انجام شده و تحقق یافته است، قطعا ظرفیت فقهی برای این کار وجود دارد.
وی با بیان اینکه قرآن کتاب مشترک همه مسلمین است، تصریح کرد: این وجه مشترک قطعا می‌تواند زمینه‌ساز گسترش این اشتراکات باشد.
نقش قرآن در فقه بین‌الملل به لحاظ منبع و موضوع
مهدوی عنوان کرد: موضوع مهمتر در زمینه نقش قرآن، منبعیت آن در فقه است و چون هر نوع فقهی را که بخواهیم مورد توجه قرار دهیم، قرآن مهمترین منبع برای استنباط است، لذا مهمترین نقش قرآن، مبناسازی برای فقه و تخصص‌های آن مانند بین‌الملل است.
استاد جامعة المصطفی(ص) با تاکید نقش قرآن به عنوان منبع از سویی و حتی دارابودن برخی موضوعات فقهی گفت: متاسفانه در زمینه فقه بین‌الملل کاری نشده است؛ البته کلیات مباحث فقهی در هر زمینه‌ای وجود دارد، اما باید معطوف به اهداف مشخص و براساس مسایل مستحدثه به موضوعات جدید پرداخته شود.
وی افزود: همه ماموران ایران در دیگر کشورها اعم از سفرا و رایزنان و ... باید به مبانی فقهی و تکالیف فقهی خود در خارج کشور آشنا باشند و از طرف دیگر نیز به بایدها و نبایدهای ادیان دیگر آگاهی داشته باشند، مثلا قربانی کردن برای ما مستحب است، اما در یک کشوری ممکن است مورد پسند نباشد.
وی اظهار کرد: فقه از موضوعاتی است که با فطرت و طبیعت انسان گره خورده است و از طرفی هم در برخی موضوعات و مصادیق تابع عرف است لذا از سویی می‌توان به عرف مشترک میان جوامع و از طرفی بر فطرت انسانی تکیه کنیم و از این ابعاد می‌توان در زمینه بین‌المللی موفقیت‌هایی داشته باشیم.
مهدوی عنوان کرد: یکی از کارهایی که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد استفاده از ظرفیت دانشگاه‌هایی مانند الازهر مصر و جامعه المصطفی و حوزه قم به صورت مشترک است.
مهدوی با تاکید مجدد بر وجود مشترکات گفت: مثلا سیک‌های هند خودشان معتقدند که بیش از 70 درصد تکالیف عبادی آنان از اسلام است به همین دلیل مثلا گوشت خوک، بت پرستی و ... را حرام می‌دانند و در اوقات خاصی روزه می‌گیرند و در شب‌های جمعه مراسم عبادی ویژهای برگزار می‌کنند.
وجود ضرورت و ظرفیت در حوزه
وی تاکید کرد: هم پرداختن به فقه بین‌الملل در حوزه علمیه ضرورت دارد و هم ظرفیت آن موجود است.
مدیر گروه ادیان شرق پژوهشگاه علوم انسانی المصطفی(ص) در پاسخ به این سؤآل که آیا در جامعه المصطفی(ص) به این مسئله پرداخته شده است، اظهار کرد: به صورت موردی کنفرانس گذاشته شده و بحث‌های تخصصی داشته‌ایم اما به صورت گسترده کاری صورت نگرفته و این خلا وجود دارد.
وی افزود: نباید حوزه کارهای تطبیقی را منحصر در فقه بدانیم و چه بسا در عرصه‌های دیگر مانند مبانی اعتقادی و اخلاق، عرفان و .... نیز این ظرفیت وجود دارد که قابل بحث است و ما در هند در بحث اخلاق و عرفان، محیط زیست و حقوق بشر و ... نشست‌هایی را برگزار کردیم.
مهدوی در پاسخ به این سؤال که اگر این مسئله ضرورت دارد چه کسی باید در حوزه به آن بپردازد، عنوان کرد: اصل کار بر عهده حوزه علمیه است تا در مباحث پژوهشی به آن پرداخته شود که المصطفی هم می‌تواند با حوزه همکاری داشته باشد.
وی بیان کرد: اصل این مسئله مقوله‌ای پژوهشی است، اما می‌تواند در قالب رشته‌ای مستقل و حتی در بطن سایر رشته‌های مرتبط گنجانده شود و در مقام اجرایی شدن در فضای بین‌المللی هم باید معاونت‌های دیگر حوزه و نهادهای دیگر علمی و دینی و حتی سیاسی دخیل باشند.
