محقق و پژوهشگر حوزه:
گریه بر حسین(ع)؛ آغاز حرکت به سمت غایت عرفانی قیام عاشورا
گروه حوزه‌های علمیه: محقق و پژوهشگر حوزه علمیه گفت: همان طور که ظاهر همواره معبر رسیدن به باطن است و بی ظاهر به باطن نمی‌توان رسید، گریه بر امام حسین(ع) و مشارکت در رنج ایشان نیز نقطه آغاز حرکت برای رسیدن به غایت عرفانی قیام امام حسین(ع) است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا کرمانی، دیشب دوم آبان ماه در نشست علمی «تحلیل عرفانی قیام امام حسین(ع)» در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه تحلیل بنده معطوف به عرفان مبتنی بر اصل جمعیت عرفانی است، گفت: بنابر اصل جمعیت، انسان کامل جامع جمیع مراتب ملکی و ملکوتی است و همه صفات وجود را به اعتدال در خود دارد؛ امام حبل‌الله آویخته از عرش و صراطی است که فرش را به عرش وصل می‌کند.
وی با بیان اینکه انسان کامل متصف به احکام جمیع مراتب می‌شود افزود: از جنبه ملکوتی یا جنبه نورانیت، امام علم ماکان و ما یکون را دارد لذا از شهادت خود و از اسارت زنان و کودکان و از همه آثار و پیامدهای قیام عاشورا مطلع است و همان طور که در مورد حق تعالی حقایق در مرتبه علمی باقی نماند و ظهور عینی پیدا کرد تا استعدادهای باطنی همه افراد ظهور یابند و حجت بر همگان تمام شود علم امام هم همین طور است و با قیام امام و تدبیر و مدیریت ایشان امور باطنی بر ملا شد؛ به ادعای دوستی کوفیان بسنده نشد تا خیانت باطنی آنان هویدا شود و عشق یاران امام نیز آشکار شد و تا قیام قیامت این قیام باعث شد آدمیان با تعیین موضع در مقابل آن باطن خود را نمایان کنند.
کرمانی با بیان اینکه قیام عاشورا، ظهور علم امام است تصریح کرد: عاشورا به جمعیت امام معصوم دارای جامعیت است و ابعاد بی‌شماری دارد از جمله ابعاد قابل بررسی آن رنج و مصیبت، جهاد، حماسه، عشق و عرفان است و از منظر وحدت، عشق و عرفان مقدم است و از منظر کثرت، رنج و مصیبت. از این رو رنج، یعنی ادراک فقدان امام اگر به درستی فهم شود عامل حرکت است.
وی با بیان اینکه جهاد اکبر نتیجه حرکت براساس ادراک فقدان‌های فردی است و حماسه یعنی حرکت برآمده از ادراک فقدان های اجتماعی، افزود: اگر منشا حماسه مشارکت در مصیبت امام باشد و غایت آن وصول به عشق به امام این حماسه، حماسه‌ای مثبت است که به اطلاق و نفی تقید می‌انجامد بر خلاف حماسه‌های دیگر که فرار از تقیدی و مقید شدن به قید بزرگتری است.
این محقق با بیان اینکه راه قرار گرفتن در صراط امام، مشارکت در رنج امام است یعنی ادراک فقدانی که محرک حرکت است همسو با ادراک امام باشد زیرا حرکت مقوم جهاد و حماسه است گفت: این حماسه، حماسه‌ای سلوکی است که به اطلاق راه می‌برد اما حماسه امام در واقع ظهور اجتماعی مرتبه اطلاق و جمعیت وی است از این رو عاشورا نمایانگر دو نوع عشق است یکی عشق یاران امام به امام خود و دیگری عشق امام به خداوند، بنابراین آن که خدا را در همه جا حاضر و ناظر ببیند به خداوند عشق می‌ورزد و آن که به این مرتبه نرسیده به امامی عشق بورزد که آینه تمام نمای حق است و از خود تعینی ندارد جز آن که راه حق را نشان دهد.
وی با اشاره به روایتی از امام علی(ع) مبنی بر «سلونی قبل ان تفقدونی» اظهار کرد: امام که انسان کامل مطلق است به جهت مرتبه نورانیت خود بر تمام حقایق حال، آینده و ملک و ملکوت علم دارد.
کرمانی ادامه داد: بنابراین ظهور این علم اقتضاء داشت دعوت کوفیان از سوی امام عالم به حالشان بی پاسخ باقی نماند تا شرایط ظهور باطن و استعدادهای آنان تحقق پیدا کند و از طرفی شور و عشق اصحاب در این کارزار نیز به منصه ظهور نمی‌رسید و البته باطن بسیاری که در طول تاریخ عیار خلوص خود را در مواجهه با این واقعه سنجیدند و به سعادت یا شقاوت رسیدند ظهور نمی‌یافت و این ظهورهاست که باعث آزمایش انسان است و بهشت و جهنم به واسطه آن برای او تعیین می‌شود.
این محقق و پژوهشگر برتر موسسه امام خمینی(ره) گفت: با این وصف همان طور که علم پیشین خداوند مانع از ارسال رسل و تشریع شریعت نیست تا حجت بر خلایق تمام باشد و همه به تفصیل بیابند چه در درون دارند و چگونه امر مکنونی درونی را ظهور می‌بخشند به همان سان علم امام مانع از انجام تکالیف دینی و اجتماعی و فراهم آوردن شرایط ظهور استعدادها و حقایق مکنون عموم خلق الله نخواهد بود.
وی افزود: مسیر همراهی با محبوب از احساس مشارکت در رنج آغاز می‌شود زیرا شروع، مبدا حرکت است و مبدا اگرچه تا منتهی بیشترین فاصله را دارد اما به هیچ وجه بی نیاز از آن نیستیم بنابراین همان طور که همواره، ظاهر، معبر رسیدن به باطن است و بی ظاهر به باطن نمی‌توان رسید گریه بر امام حسین(ع) و مشارکت در رنج ایشان نیز نقطه آغاز حرکت برای رسیدن به غایت عرفانی قیام امام حسین(ع) است.
کرمانی با بیان اینکه سه نوع عشق در عاشورا قابل مشاهده است عنوان کرد: عشق به خدا، عشق به امام و عشق به انسان‌ها سه نوع عشق هستند و بالاترین مرتبه عشق به خدا در امام حسین(ع) ظهور کرد زیرا امام انسانی کامل به تمام معنا و عارف به حق است و معرفت او نیز از سنخ حق‌الیقینی است که همچون امام علی(ع) در تمامی ذرات عالم آن را مشاهده می‌کند و خود را به طور کامل در منظر حق می‌بیند و عظمت و جلال و زیبایی و جمال خداوند را به کامل‌ترین حد می‌یابد، لذا هم از خوف خدا می‌گرید و هم به شوق او می‌خروشد و چنین معرفت و عشق را در کنار هم جمع می‌کند.
نقد ناقدان
همچنین در این نشست ناقدان به نقد برخی مطالب پرداختند. حجت‌الاسلام والمسلمین رسول باقریان، محقق موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی گفت: توسل و زیارت امام حسین(ع) در کلام بزرگان بسیار مورد توجه بوده و التزام ویژه به آن داشته‌اند و آثار عرفانی از این مسئله را دیده و برای ما ذکر کرده‌اند ولی در این بحث به آن پرداخته نشد.
وی افزود: مسئله جمعیت نمی‌تواند تنها ملاک برای تحلیل عرفانی حادثه قرار گیرد زیرا رنج امام که فوق رنج هاست تنها به بعد ملکی بر نمی‌گردد و به بعد ملکوتی نیز بازگشت دارد.
باقریان اظهار کرد: خود رنج خصوصا موضوعیت دارد و ارزش عرفانی می‌یابد همچنین در مقوله انواع عشق، عشق خدا به انسان هم خوب است گنجانده شود.
وی تاکید کرد: این مطلب که عاشورا تجلی علم امام است در بعد عرفانی قابل گنجایش نیست زیرا زمینه رشد برای امام هم وجود دارد و تجلی وجودی در کنار ظهور است از این رو باید به همه ابعاد عرفانی توجه شود.
کرمانی در پاسخ به سؤالات با بیان اینکه هدف بنده این بوده که عزاداری‌ها برای امام با بصیرت و عمق بیشتری برگزار شود گفت: از این رو تنها به تحلیل عرفانی ابعاد قیام پرداخته‌ام بنابراین مسایل تاریخی و ابعاد جزیی عرفانی امام مطرح نشده است و بیشتر به ساختار کلی عاشورا پرداخته‌ایم و اینکه این مصیبت چه کاربردی در زندگی اجتماعی و امروز ما دارد.
وی افزود: در زیارت عاشورا از مصیبت به برائت دشمنان امام می‌رسیم و از مصیبت و برائت می‌فهمیم که باید برای مبارزه با دشمنان امام آماده باشیم و تمامی این مراحل هم برای قرب به خداوند است بنابراین زیارت محدود به همین ابراز ارادت نیست بلکه مستلزم مجاهدت است.
این محقق همچنین بیان کرد: جا دارد که بحث ثارالله بودن امام مورد بحث بیشتر قرار گیرد همچنین مقوله عشق خدا به انسان نیز مقوله مناسبی برای بحث بیشتر است.
وی با بیان اینکه انسان کامل متصف به احکام جمیع مراتب می‌شود افزود: از جنبه ملکوتی یا جنبه نورانیت، امام علم ماکان و ما یکون را دارد لذا از شهادت خود و از اسارت زنان و کودکان و از همه آثار و پیامدهای قیام عاشورا مطلع است و همان طور که در مورد حق تعالی حقایق در مرتبه علمی باقی نماند و ظهور عینی پیدا کرد تا استعدادهای باطنی همه افراد ظهور یابند و حجت بر همگان تمام شود علم امام هم همین طور است و با قیام امام و تدبیر و مدیریت ایشان امور باطنی بر ملا شد؛ به ادعای دوستی کوفیان بسنده نشد تا خیانت باطنی آنان هویدا شود و عشق یاران امام نیز آشکار شد و تا قیام قیامت این قیام باعث شد آدمیان با تعیین موضع در مقابل آن باطن خود را نمایان کنند.
کرمانی با بیان اینکه قیام عاشورا، ظهور علم امام است تصریح کرد: عاشورا به جمعیت امام معصوم دارای جامعیت است و ابعاد بی‌شماری دارد از جمله ابعاد قابل بررسی آن رنج و مصیبت، جهاد، حماسه، عشق و عرفان است و از منظر وحدت، عشق و عرفان مقدم است و از منظر کثرت، رنج و مصیبت. از این رو رنج، یعنی ادراک فقدان امام اگر به درستی فهم شود عامل حرکت است.
وی با بیان اینکه جهاد اکبر نتیجه حرکت براساس ادراک فقدان‌های فردی است و حماسه یعنی حرکت برآمده از ادراک فقدان های اجتماعی، افزود: اگر منشا حماسه مشارکت در مصیبت امام باشد و غایت آن وصول به عشق به امام این حماسه، حماسه‌ای مثبت است که به اطلاق و نفی تقید می‌انجامد بر خلاف حماسه‌های دیگر که فرار از تقیدی و مقید شدن به قید بزرگتری است.
این محقق با بیان اینکه راه قرار گرفتن در صراط امام، مشارکت در رنج امام است یعنی ادراک فقدانی که محرک حرکت است همسو با ادراک امام باشد زیرا حرکت مقوم جهاد و حماسه است گفت: این حماسه، حماسه‌ای سلوکی است که به اطلاق راه می‌برد اما حماسه امام در واقع ظهور اجتماعی مرتبه اطلاق و جمعیت وی است از این رو عاشورا نمایانگر دو نوع عشق است یکی عشق یاران امام به امام خود و دیگری عشق امام به خداوند، بنابراین آن که خدا را در همه جا حاضر و ناظر ببیند به خداوند عشق می‌ورزد و آن که به این مرتبه نرسیده به امامی عشق بورزد که آینه تمام نمای حق است و از خود تعینی ندارد جز آن که راه حق را نشان دهد.
وی با اشاره به روایتی از امام علی(ع) مبنی بر «سلونی قبل ان تفقدونی» اظهار کرد: امام که انسان کامل مطلق است به جهت مرتبه نورانیت خود بر تمام حقایق حال، آینده و ملک و ملکوت علم دارد.
کرمانی ادامه داد: بنابراین ظهور این علم اقتضاء داشت دعوت کوفیان از سوی امام عالم به حالشان بی پاسخ باقی نماند تا شرایط ظهور باطن و استعدادهای آنان تحقق پیدا کند و از طرفی شور و عشق اصحاب در این کارزار نیز به منصه ظهور نمی‌رسید و البته باطن بسیاری که در طول تاریخ عیار خلوص خود را در مواجهه با این واقعه سنجیدند و به سعادت یا شقاوت رسیدند ظهور نمی‌یافت و این ظهورهاست که باعث آزمایش انسان است و بهشت و جهنم به واسطه آن برای او تعیین می‌شود.
این محقق و پژوهشگر برتر موسسه امام خمینی(ره) گفت: با این وصف همان طور که علم پیشین خداوند مانع از ارسال رسل و تشریع شریعت نیست تا حجت بر خلایق تمام باشد و همه به تفصیل بیابند چه در درون دارند و چگونه امر مکنونی درونی را ظهور می‌بخشند به همان سان علم امام مانع از انجام تکالیف دینی و اجتماعی و فراهم آوردن شرایط ظهور استعدادها و حقایق مکنون عموم خلق الله نخواهد بود.
وی افزود: مسیر همراهی با محبوب از احساس مشارکت در رنج آغاز می‌شود زیرا شروع، مبدا حرکت است و مبدا اگرچه تا منتهی بیشترین فاصله را دارد اما به هیچ وجه بی نیاز از آن نیستیم بنابراین همان طور که همواره، ظاهر، معبر رسیدن به باطن است و بی ظاهر به باطن نمی‌توان رسید گریه بر امام حسین(ع) و مشارکت در رنج ایشان نیز نقطه آغاز حرکت برای رسیدن به غایت عرفانی قیام امام حسین(ع) است.
کرمانی با بیان اینکه سه نوع عشق در عاشورا قابل مشاهده است عنوان کرد: عشق به خدا، عشق به امام و عشق به انسان‌ها سه نوع عشق هستند و بالاترین مرتبه عشق به خدا در امام حسین(ع) ظهور کرد زیرا امام انسانی کامل به تمام معنا و عارف به حق است و معرفت او نیز از سنخ حق‌الیقینی است که همچون امام علی(ع) در تمامی ذرات عالم آن را مشاهده می‌کند و خود را به طور کامل در منظر حق می‌بیند و عظمت و جلال و زیبایی و جمال خداوند را به کامل‌ترین حد می‌یابد، لذا هم از خوف خدا می‌گرید و هم به شوق او می‌خروشد و چنین معرفت و عشق را در کنار هم جمع می‌کند.
نقد ناقدان
همچنین در این نشست ناقدان به نقد برخی مطالب پرداختند. حجت‌الاسلام والمسلمین رسول باقریان، محقق موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی گفت: توسل و زیارت امام حسین(ع) در کلام بزرگان بسیار مورد توجه بوده و التزام ویژه به آن داشته‌اند و آثار عرفانی از این مسئله را دیده و برای ما ذکر کرده‌اند ولی در این بحث به آن پرداخته نشد.
وی افزود: مسئله جمعیت نمی‌تواند تنها ملاک برای تحلیل عرفانی حادثه قرار گیرد زیرا رنج امام که فوق رنج هاست تنها به بعد ملکی بر نمی‌گردد و به بعد ملکوتی نیز بازگشت دارد.
باقریان اظهار کرد: خود رنج خصوصا موضوعیت دارد و ارزش عرفانی می‌یابد همچنین در مقوله انواع عشق، عشق خدا به انسان هم خوب است گنجانده شود.
وی تاکید کرد: این مطلب که عاشورا تجلی علم امام است در بعد عرفانی قابل گنجایش نیست زیرا زمینه رشد برای امام هم وجود دارد و تجلی وجودی در کنار ظهور است از این رو باید به همه ابعاد عرفانی توجه شود.
کرمانی در پاسخ به سؤالات با بیان اینکه هدف بنده این بوده که عزاداری‌ها برای امام با بصیرت و عمق بیشتری برگزار شود گفت: از این رو تنها به تحلیل عرفانی ابعاد قیام پرداخته‌ام بنابراین مسایل تاریخی و ابعاد جزیی عرفانی امام مطرح نشده است و بیشتر به ساختار کلی عاشورا پرداخته‌ایم و اینکه این مصیبت چه کاربردی در زندگی اجتماعی و امروز ما دارد.
وی افزود: در زیارت عاشورا از مصیبت به برائت دشمنان امام می‌رسیم و از مصیبت و برائت می‌فهمیم که باید برای مبارزه با دشمنان امام آماده باشیم و تمامی این مراحل هم برای قرب به خداوند است بنابراین زیارت محدود به همین ابراز ارادت نیست بلکه مستلزم مجاهدت است.
این محقق همچنین بیان کرد: جا دارد که بحث ثارالله بودن امام مورد بحث بیشتر قرار گیرد همچنین مقوله عشق خدا به انسان نیز مقوله مناسبی برای بحث بیشتر است.
