نگاهی به آئین‌نامه ابلاغی برگزاری کرسی‌های ترویجی در دانشگاه‌ها
گروه دانشگاه: در آئین‌نامه برگزاری کرسی‌های ترویجی که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به دانشگاه‌ها ابلاغ شده، امتيازات مختلف برای ارتقای رتبه اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی- پژوهشی کشور تعیین شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پی تصویب آئین‌نامه جدید برگزاری کرسی‌های ترویجی (کرسی‌های عرضه و نقد دیدگاه علمی و کرسی‌های مناظره علمی) در مجمع هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ این آئین‌نامه در سه فصل، هشت ماده و دو تبصره در آذرماه 1395 به دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و موسسات علمی پژوهشی سراسر کشور ابلاغ شد. در ادامه نگاهی به کلیات این آئین‌نامه داریم.
تعیین امتیازات برای ارتقای رتبه اعضای هیئت علمی
از جمله بندهای جدید در این آئین نامه؛ تعیین امتيازات مختلف برای ارتقای رتبه اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی- پژوهشی کشور به استناد آئين نامه ارتقای مرتبه اعضای هيئت علمی مؤسسه‌های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دولتی و غيردولتی ابلاغی مردادماه 1395 شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم است. مطابق این آئین نامه ارائه کرسی‌های علمی- ترويجی برای اعضای ارائه دهنده دارای 4 امتياز و برای ناقدین و مشارکت فعالانه اساتید دارای 2 امتیاز است.
عرضه و نقد دیدگاه علمی و مناظره علمی
در فصل اول، شرح کلیات آئین‌نامه درج شده و دو قالب کلی برای برپایی نشست علمی با ارائه متن مکتوب (چاپ شده یا نشده) صاحب‌نظران (برای دفاع از نظر خود یا نظر غیر)، نقد ناقدان یا مباحثه علمی دو صاحب‌نظر رقیب دارای متن مکتوب در مدعای علمی، ارائه شده است. این دو قالب شامل عرضه و نقد دیدگاه علمی یا مناظره علمی، است.
در قالب عرضه و نقد دیدگاه علمی، هدف برپایی نشستی نوآورانه، روشمند و علمی است که در آن تبیین و معرفی نظریه یا مکتب یا ایده یا بینش یا جریان، ارزیابی و سنجش نقاط ضعف و قوت و اصلاح و بهبود آن، دنبال می‌شود. در مناظره‌های علمی، به مباحثه رو در رو، روشمند و منطقی میان دو صاحب‌نظرپرداخته می‌شود که به گونه‌ای نقادانه، دیدگاه‌ها و نظرات یکدیگر را درباره مدعای علمی خاص به چالش می‌کشند.
در این قالب‌ها، خط‌مشی نشست‌ها شامل این موارد است:
1. بسط و گسترش فرهنگ آزاداندیشی در مؤسسات علمی اعم از دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و پژوهشگاه‌ها؛
2. بسترسازی تمرین نظریه پردازی، نقد و مناظرات علمی؛
3. ايجاد امکان ارائه نظریات، نقدها و مناظره ها برای آن دسته از صاحبان اندیشه که اندیشه هایشان مستلزم تکمیل، توسعه یا بازآفرینی است؛
4. گسترش فضای عقلانیت و نهادینه سازی فرهنگ تضارب آراء؛
5. بسط نشاط علمی و شجاعت نوآوری، نقد و مناظره؛
6. توانمندسازی مؤسسات علمی در برگزاری کرسی ها.
خط مشی کلی جلسات؛ رعایت اخلاق، منطق و آزادی بیان
از جمله مزایایی که این کرسی‌ها دارد و در خط‌مشی‌های کلی برگزاری جلسات آمده، این است که؛ مسئولیت تشخیص ارزشمندی متن علمی ارائه شده توسط صاحب‌نظر و طرفین مناظره برای طرح در قالب کرسی‌های ترویجی و نیز نظارت بر فرآیند برگزاری، طبق شرح وظایف بر عهده کمیته دستگاهی، و در صورت نبود دستگاه به عهده دبیرخانه است. هم‌چنین رعایت استانداردهای علمی و معتبر در برگزاری جلسات، سرلوحه قرار دادن سه اصل اخلاق، منطق و آزادی بیان در نقد و نقل آرا، اشخاص و آثار، پرهیز از ورود به نزاع‌های غیرعلمی و شخصی در مباحثات، برگزاری علنی و ایجاد امکان حضور علاقه‌مندان اعم از صاحب‌نظران، طلاب و دانشجویان، از دیگر ویژگی‌های برگزاری این کرسی‌ها و مناظره‌های علمی است. تنها در یک تبصره در این بند از آئین‌نامه گفته شده که با تأیید دبیرخانه هیأت، برخی از کرسی‌ها فقط با حضور اساتید و متخصصان از طریق ارسال دعوت‌نامه و اطلاع رسانی به مراکز علمی برگزار می‌شود و نیاز به اعلان عمومی و شرکت دانشجویان و طلاب نمی‌باشد.
حضور فعالانه دانشجویان مستعد دوره دکتری
در فصل دوم به معرفی ارکان و وظایف کرسی‌ها پرداخته و طی دو ماده، ارکان کرسی‌های عرضه و نقد دیدگاه علمی و کرسی‌های مناظره علمی را معرفی می‌کند. کرسی عرضه و نقد دیدگاه علمی دارای سه رکن: صاحب کرسی، حداقل یک ناقد و مدیر جلسه است، و کرسی مناظره علمی دارای دو رکن: دو صاحب نظر و مدیر جلسه است. هم‌چنین در تبصره‌ای که در ذیل شرایط اختصاصی کرسی عرضه و نقد دیدگاه علمی در این فصل آمده، این امکان به دانشجویان مستعد و توانمند دوره دکتری داده شده که با تاییدیه گروه علمی مربوطه بتوانند از قالب کرسی عرضه و نقد دیدگاه علمی استفاده کنند.
تخصص و همطرازی؛ دو اصل مهم
در ادامه یکی از شروط اختصاصی کرسی‌های مناظره علمی رعایت دو اصل «همطرازی طرفین مناظره» و «تخصص در موضوع و مدعای علمی» معرفی شده و این دو اصل قابل توجه است و می‌توان گفت رعایت آن، به برگزاری هرچه بهتر کرسی‌های مناظره علمی کمک خواهد کرد.
تبلیغات محیطی؛ در جهت تقویت فضای نقد و گفتمان سازی
در فصل سوم این آئین‌نامه نیز، اقدامات اجرایی حین برگزاری نشست‌ها آورده شده و گروه اجرایی کرسی‌ها موظف به ثبت جریان کرسی و ارایه گزارش، صوت یا فیلم جلسه به دبیرخانه است. هم‌چنین تبلیغات محیطی قبل از برگزاری کرسی به صورت پوستر و در زمان برگزاری کرسی می‌تواند در جهت گفتمان‌سازی و تقویت فضای نقد و تضارب آرا، موثر واقع شود.
صدور گواهی شرکت در جلسات کرسی ها
بر اساس این گزارش، طبق دو بند از آیین‌نامه ارتقاء مرتبه اعضای هیئت علمی، برای ارائه دهنده و مناظره کنندگان جلسات کرسی‌ها گواهی صادر می‌شود. هم‌چنین بر اساس بند 8 از ماده 4 (فعاليت های فرهنگی- تربيتی و اجتماعی) آیین‌نامه ارتقاء مرتبه اعضای هیئت علمی برای تمامی ناقدان و مدیران جلسات کرسی‌ها گواهی صادر می‌شود.
تعیین امتیازات برای ارتقای رتبه اعضای هیئت علمی
از جمله بندهای جدید در این آئین نامه؛ تعیین امتيازات مختلف برای ارتقای رتبه اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی- پژوهشی کشور به استناد آئين نامه ارتقای مرتبه اعضای هيئت علمی مؤسسه‌های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دولتی و غيردولتی ابلاغی مردادماه 1395 شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم است. مطابق این آئین نامه ارائه کرسی‌های علمی- ترويجی برای اعضای ارائه دهنده دارای 4 امتياز و برای ناقدین و مشارکت فعالانه اساتید دارای 2 امتیاز است.
عرضه و نقد دیدگاه علمی و مناظره علمی
در فصل اول، شرح کلیات آئین‌نامه درج شده و دو قالب کلی برای برپایی نشست علمی با ارائه متن مکتوب (چاپ شده یا نشده) صاحب‌نظران (برای دفاع از نظر خود یا نظر غیر)، نقد ناقدان یا مباحثه علمی دو صاحب‌نظر رقیب دارای متن مکتوب در مدعای علمی، ارائه شده است. این دو قالب شامل عرضه و نقد دیدگاه علمی یا مناظره علمی، است.
در قالب عرضه و نقد دیدگاه علمی، هدف برپایی نشستی نوآورانه، روشمند و علمی است که در آن تبیین و معرفی نظریه یا مکتب یا ایده یا بینش یا جریان، ارزیابی و سنجش نقاط ضعف و قوت و اصلاح و بهبود آن، دنبال می‌شود. در مناظره‌های علمی، به مباحثه رو در رو، روشمند و منطقی میان دو صاحب‌نظرپرداخته می‌شود که به گونه‌ای نقادانه، دیدگاه‌ها و نظرات یکدیگر را درباره مدعای علمی خاص به چالش می‌کشند.
در این قالب‌ها، خط‌مشی نشست‌ها شامل این موارد است:
1. بسط و گسترش فرهنگ آزاداندیشی در مؤسسات علمی اعم از دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و پژوهشگاه‌ها؛
2. بسترسازی تمرین نظریه پردازی، نقد و مناظرات علمی؛
3. ايجاد امکان ارائه نظریات، نقدها و مناظره ها برای آن دسته از صاحبان اندیشه که اندیشه هایشان مستلزم تکمیل، توسعه یا بازآفرینی است؛
4. گسترش فضای عقلانیت و نهادینه سازی فرهنگ تضارب آراء؛
5. بسط نشاط علمی و شجاعت نوآوری، نقد و مناظره؛
6. توانمندسازی مؤسسات علمی در برگزاری کرسی ها.
خط مشی کلی جلسات؛ رعایت اخلاق، منطق و آزادی بیان
از جمله مزایایی که این کرسی‌ها دارد و در خط‌مشی‌های کلی برگزاری جلسات آمده، این است که؛ مسئولیت تشخیص ارزشمندی متن علمی ارائه شده توسط صاحب‌نظر و طرفین مناظره برای طرح در قالب کرسی‌های ترویجی و نیز نظارت بر فرآیند برگزاری، طبق شرح وظایف بر عهده کمیته دستگاهی، و در صورت نبود دستگاه به عهده دبیرخانه است. هم‌چنین رعایت استانداردهای علمی و معتبر در برگزاری جلسات، سرلوحه قرار دادن سه اصل اخلاق، منطق و آزادی بیان در نقد و نقل آرا، اشخاص و آثار، پرهیز از ورود به نزاع‌های غیرعلمی و شخصی در مباحثات، برگزاری علنی و ایجاد امکان حضور علاقه‌مندان اعم از صاحب‌نظران، طلاب و دانشجویان، از دیگر ویژگی‌های برگزاری این کرسی‌ها و مناظره‌های علمی است. تنها در یک تبصره در این بند از آئین‌نامه گفته شده که با تأیید دبیرخانه هیأت، برخی از کرسی‌ها فقط با حضور اساتید و متخصصان از طریق ارسال دعوت‌نامه و اطلاع رسانی به مراکز علمی برگزار می‌شود و نیاز به اعلان عمومی و شرکت دانشجویان و طلاب نمی‌باشد.
حضور فعالانه دانشجویان مستعد دوره دکتری
در فصل دوم به معرفی ارکان و وظایف کرسی‌ها پرداخته و طی دو ماده، ارکان کرسی‌های عرضه و نقد دیدگاه علمی و کرسی‌های مناظره علمی را معرفی می‌کند. کرسی عرضه و نقد دیدگاه علمی دارای سه رکن: صاحب کرسی، حداقل یک ناقد و مدیر جلسه است، و کرسی مناظره علمی دارای دو رکن: دو صاحب نظر و مدیر جلسه است. هم‌چنین در تبصره‌ای که در ذیل شرایط اختصاصی کرسی عرضه و نقد دیدگاه علمی در این فصل آمده، این امکان به دانشجویان مستعد و توانمند دوره دکتری داده شده که با تاییدیه گروه علمی مربوطه بتوانند از قالب کرسی عرضه و نقد دیدگاه علمی استفاده کنند.
تخصص و همطرازی؛ دو اصل مهم
در ادامه یکی از شروط اختصاصی کرسی‌های مناظره علمی رعایت دو اصل «همطرازی طرفین مناظره» و «تخصص در موضوع و مدعای علمی» معرفی شده و این دو اصل قابل توجه است و می‌توان گفت رعایت آن، به برگزاری هرچه بهتر کرسی‌های مناظره علمی کمک خواهد کرد.
تبلیغات محیطی؛ در جهت تقویت فضای نقد و گفتمان سازی
در فصل سوم این آئین‌نامه نیز، اقدامات اجرایی حین برگزاری نشست‌ها آورده شده و گروه اجرایی کرسی‌ها موظف به ثبت جریان کرسی و ارایه گزارش، صوت یا فیلم جلسه به دبیرخانه است. هم‌چنین تبلیغات محیطی قبل از برگزاری کرسی به صورت پوستر و در زمان برگزاری کرسی می‌تواند در جهت گفتمان‌سازی و تقویت فضای نقد و تضارب آرا، موثر واقع شود.
صدور گواهی شرکت در جلسات کرسی ها
بر اساس این گزارش، طبق دو بند از آیین‌نامه ارتقاء مرتبه اعضای هیئت علمی، برای ارائه دهنده و مناظره کنندگان جلسات کرسی‌ها گواهی صادر می‌شود. هم‌چنین بر اساس بند 8 از ماده 4 (فعاليت های فرهنگی- تربيتی و اجتماعی) آیین‌نامه ارتقاء مرتبه اعضای هیئت علمی برای تمامی ناقدان و مدیران جلسات کرسی‌ها گواهی صادر می‌شود.
