کم‌کاری در ترجمه قرآن کریم
گروه ادب: عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن در معرفی کتاب «بررسی اختلافات ترجمه‌های قرآن کریم» عنوان کرد: متاسفانه در حوزه ترجمه قرآن کریم کم کار شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، عظیم عظیم‌پور، عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن در نشست تخصصی کتابخوان قرآن‌پژوهی که طی صبح امروز، 6 دی‌ماه برگزار شد، به معرفی کتاب «بررسی اختلافات ترجمه‌های قرآن کریم» پرداخت و گفت: قرآن کتابی جهانی است که برای تمام جهانیان بیم‌دهنده و هدایتگر است. دوستداران قرآن باید مروج فرهنگ و اندیشه فرهنگی باشند.
وی با بیان این مطلب ادامه داد: مخاطبان جهان ما نمی‌توانند زبان عربی را بفهمند و آسان‌ترین راه برای فهم آیات قرآن، ترجمه آن است. بر این اساس در فصل اول این کتاب به بررسی مبانی ترجمه قرآن پرداخته شده و امکان نسبی ترجمه برای مخاطبانی را که امکان فهم قرآن به زبان عربی را ندارند مورد بررسی قرار گرفته است.
این پژوهشگر در بخش دیگری از سخنان خود گفت: از دیرباز صدها ترجمه به زبان‌های مختلف از قرآن کریم انجام شده است. از جمله اینکه موسسه ترجمان وحی تاکنون قرآن را به 200 زبان زنده جهان ترجمه کرده، ولی در عین حال باید گفت که در حوزه ترجمه قرآن کم کار شده است. اگر ترجمه قرآن به زبان مقصد را نداشته باشیم، مخاطبان از فهم آیات قرآن ناتوان هستند و باید به سراغ تفاسیر بروند که گاه در دسترس همگان قرار ندارد.
وی اظهار کرد: در فصل دوم این کتاب به چرایی این موضوع که وجود ترجمه‌های بسیار از قرآن کریم چه ضرورتی دارد مورد بحث قرار گرفته است. اگر به جستجوی ترجمه‌های قرآن در تهران بپردازیم، بیش از 80 ترجمه را می‌یابیم که متاسفانه این میزان دسترسی در شهرستان‌ها وجود ندارد. بنا به نظرات برخی از صاحب‌نظران، اختلافاتی درباره ترجمه‌های پیشین از قرآن کریم وجود داشته است که باید این اختلافات را کاهش داد.
عظیم‌پور با تاکید بر اینکه ترجمه قرآن یک فن است، افزود: انجام ترجمه قرآن نیازمند خبرگی است و باید نسبت به این کار علم داشت. مترجم باید به زبان مقصد و مبدأ آگاهی داشته باشد. هر کسی نمی‌تواند صرف استفاده از سیستم‌های دیجیتال منابع را جمع‌آوری کند و به ترجمه قرآن دست بزند. البته باید یادآور شد که ترجمه قرآن هیچ گاه بیانگر کلام الهی نیست، بلکه به ضرورت و اقتضائاتی که در این رابطه وجود داشته، ترجمه آیات وحی با شرایط خاص صورت گرفته است.
این عضو هیئت علمی دانشکده علوم و فنون قرآن در ادامه سخنانش به سه عنوان مهم که با 20 موضوع بیان شده است اشاره کرد و گفت: زمینه‌هایی که برای ایجاد اختلاف در ترجمه‌های قرآن می‌تواند بیان شود را در این مباحث گنجانده‌ام که یکی از آن عوامل، حذف در آیات شریفه قرآن کریم است. قرآن کریم شیوه بیان خاص دارد و گاه ممکن است زیادتی برای تأکید مورد استفاده قرار گرفته باشد که از نظر بلاغی، برای بیان موضوع افزوده شده است.
وی با بیان اینکه ترجمه قرآن کریم حد و قالب دارد، اظهار کرد: مترجم قرآن کریم کاری ظریف و دقیق دارد و باید نسبت به این موضوعات حساس و دقیق باشد. قواعد و ساختارهای عربی مثل شأن نزول و معادل‌یابی از جمله این موضوعات است که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است. در آیه 158 سوره بقره «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاکِرٌ عَليمٌ» از ظاهر کلمه جناح می‌توان به عنوان استحباب در سعی صفا و مروه یاد کرد، در حالی که اگر این سعی به‌درستی انجام نشود، حاجی باید به ادای دوباره آن بپردازد و این به معنای واجب بودن این فریضه است. این نوع برداشت از آیه قرآن به شأن نزول برمی‌گردد که مترجم باید نسبت به آن دقت لازم را داشته باشد.
عظیم‌پور افزود: دو فصل دیگر این کتاب به مبانی کلام، گرایش تفکری و ... اختصاص دارد از جمله این که خداوند قابل رؤیت است و در آیه‌ای از قرآن نیز از این موضوع سخن به میان آمده، ولی باید گفت که وقتی سخن از آمدن خدا به میان می‌آید منظور وجود حسی خدا نیست، بلکه امر و فرمان خداوند متعال است.
وی با اشاره به مشترکات لفظی همچون لبس و یلبس ادامه داد: این کلمات در هر کجای قرآن که آورده شده است، به معنای پوشش است، چه از نوع بهشتی و چه مادی. ولی در ترجمه‌هایی که صورت گرفته اختلافات زیادی دیده می‌شود که در این اثر به صورت عملی و میدانی روی آن بحث شده است که گاه به معادل‌یابی باز می‌گردد.
