مباحثه طراحان مد و لباس با یک دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه امام خمینی (ره)
گروه جامعه: در نشست «زیبایی‌شناسی حجاب و شناخت ملاک‌های تبرج» ضمن تشریح مبانی فقهی حجاب و تبرج، تعدادی از طراحان مد و لباس نظرات و مشکلات خود در این خصوص را مطرح کردند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، گفتوگوی جذاب، تخصصی و کارشناسانه یک دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه امام خمینی (ره) با تعدادی از بانوان طراح مد و لباس در کشور با موضوع «زیبایی‌شناسی حجاب و شناخت ملاک‌های تبرج» از مجموعه سلسله نشست‌های «بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی حوزه مد و لباس اسلامی ـ ایرانی» امروز دوشنبه 20 دی ماه در خانه کتاب برگزار شد.
در این نشست که با حضور افتخار دانش‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی و دارای دکترای تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی و اندیشه امام خمینی(ره)، حمید قبادی، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس و حمید رضا توسلی برگزار شد، ابتدا دانش‌پور به تشریح جایگاه و شخصیت زن در اسلام پرداخت و با تأکید بر اینکه از منظر اسلام پوشش اختصاص به بانوان ندارد و برای مردان نیز دستوالعمل‌های مربوط به پوشش مطرح شده است، گفت: در طول تاریخ چه در غرب و چه در عرب جاهلی زن جایگاه ارزشمندی نداشت و همین مسئله موجب شده بود که در ادبیات و زبان‌های مختلف نگاه‌های منفی نسبت به زنان مطرح باشد.
وی ادامه داد: اما با ظهور اسلام مباحث مربوط به زنان به صورت فرهنگی و نه جبری مطرح و زنان کرامت خود را در جامعه بازیافتند. زن در اسلام به عنوان ریحانه مطرح شده و در قرآن زمانی که نمونه‌های بارز ایمانی مطرح می‌شود خداوند از زنان یاد می‌کند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به آیات قرآن که مربوط به زنان است، گفت: در قرآن مطرح شده که زنان مراقب خود باشند تا مرضی که در قلب برخی از مردان است به آنها صدمه نزند و مطرح نشده که چنین مرضی در قلب زنان وجود دارد. اگر مردان ساختار سخت‌افزاری خلقت هستند زنان ساختار نرم‌افزاری خلقت هستند و به دلیل همین مخلوق ویژه بودن باید حساسیت ویژه‌ای برای نگه‌داری از زنان و ورود سالم آنها به اجتماع وجود داشته باشد که مسئله پوشش را اسلام با همین هدف مطرح می‌کند.
وی در ادامه به چیستی حجاب اشاره و عنوان کرد: واژه حجاب به معنای مانع و حائل و برخلاف معنای عرفی آن در اجتماع ما هفت بار در قرآن مطرح شده است. در قرآن هر جا منظور پوشش بوده واژه «ستر» آورده شده است. بر همین اساس حجاب به معنای حائل، مانع و دور نگه‌دارنده زن از اجتماع خارج از نگاه فقهی ـ حقوقی اسلام است و بهتر است از واژه ستر و پوشش به جای آن استفاده شود.
دانش‌پور با اشاره به اینکه همه مذاهب اسلامی، قرآن، سنت، روایت‌ها، برهان‌های عقلی، فطرت و تاریخ بشری نشان دهنده علاقه انسان به پوشش است، گفت: مسئله مهم این است که وقتی در اسلام صحبت از پوشش می‌شود منظور صرفاً پوشش ظاهری نیست بلکه مسئله حیا قبل از پوشش مطرح شده است. مراتبی برای پوشش از منظر قرآن مطرح است که مراقبت در نگاه (که در مرحله اول مردان را شامل می‌شود سپس بانوان را) و مراقبت خیال و سلامت قلب و نفس جزو اصول اولیه بحث پوشش است و اینکه مطرح می‌شود قلبمان پاک باشد ظاهر مهم نیست نمی‌تواند درست باشد و پاکی قلب باید همراه با مکملات این بحث باشد. که مکملات آن شامل مراقبت در رفتار، گفتار و مراقبت بدن است که تحت عنوان پوشش ظاهری از آن یاد می‌شود و نگه‌داری و توجه به همه این عناصر در کنار هم میتواند زیبایی حجاب و پوشش قرآنی را در پی داشته باشد.
منحصر شدن تعریف پوشش به ظاهر موجب صدمه دیدن حجاب شده است
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه پوشش در طول تاریخ کشور ما بد تعریف شده و به پوشش ظاهری محدود و خلاصه شده که همین مسئله هم به آن صدمه زده است، گفت: در قرآن ابتدا حجاب برای همسران پیامبر به عنوان پرستیژ و جایگاه مطرح شد و سپس در آیات بعدی (آیه 31 سوره نور) جزئیات و عمومیت حجاب برای همه بانوان عنوان شد که شامل 2 نوع پوشش حداقلی و حداکثری حمار و جلباب بود.
وی ادامه داد: برخی فکر می‌کنند حجاب حکمی تأسیسی در اسلام است اما به نظر می‌رسد حکمی امضایی باشد چرا که بر اساس شواهد حمار و جلباب در جامعه وجود داشته اما نوعی بی‌حجابی در جامعه بوده که اسلام تلاش کرده آن را اصلاح کند.
مصداق خاصی برای تبرج در قرآن و احادیث نقل نشده است
دانش‌پور در ادامه سخنان خود به مسئله تبرج اشاره کرد و گفت: مصداق خاصی برای تبرج در قرآن و احادیث نقل نشده اما اصول کلی مطرح شده است. بر این اساس پوشیدن لباسی که تهییج کننده باشد چه در نوع، رنگ، اندازه و ...، لباسی که شبیه لباس مردان باشد، باعث جلب نظر و تحریک نامحرم شود تبرج محسوب می‌شود که ساختار آن بر اساس شرایط قومی و محلی قابل تغییر است.
تفاوت الگوی پوشش صحیح و پوشش برتر
وی افزود: البته در خصوص پوشش الگوهای برتر و الگوهای صحیح در اسلام مطرح شده که به صورت مصداقی می‌توان گفت پوشش چادر همان الگوی برتر (جلباب) و الگوی پوشش صحیح همان (حمار) یا پوشش مانتو است. البته نه این مانتویی که امروزه مورد افراط و تفریط قرار گرفته و مسلماً مورد تأیید شریعت نیست. البته هر دوی این پوشش‌ها معایب و محاسنی دارند که طراحان مد و لباس باید برای بالا بردن کارایی آنها تلاش کنند. به عنوان مثال پوشش چادر کمری که در گذشته معمول بود به دلیل مسئله کشف حجاب منسوخ شد اما آزادی عمل بیشتری در عین حفظ حجاب به بانوان می‌داد.
در ادامه این نشست حمید‌رضا توسلی با اشاره به اینکه با بررسی آثار هنری باستانی ایران برهنگی را نمی‌توانید پیدا کنید، گفت: در هنر وارداتی ما در دوران سلوکیان که از یونان وارد شد مجسمه و تصاویر برهنه دوجود اریم.
لباس زیبایی که پوشیدگی دارد نگاه را از زناهه و مردانه بودن به سمت هنر می‌برد
وی با تأکید بر اینکه هر اندازه موارد پوششی را از بالا به پایین و به حالت اجبار مطرح کنیم ممانعت از سوی مردم رخ خواهد داد، گفت: لباس زیبایی که پوشیدگی دارد نگاه را از زنانه و مردانه بودن به سمت هنر می‌برد. دو حالت را تصور کنید پوشش کامل با لباس‌هایی پر از رنگ با پوشش خانمی که فقط مشکی پوشیده است اما صورت خود را آرایش کرده است؛ کدام فرد بیشتر جلب توجه می‌کند؟
دانش پور در پاسخ به این سؤال گفت: باید به دنبال این باشیم که چگونه می‌توان طیف رنگ‌ها را وارد نگاه و پوشش جامعه ایران کنیم به نحوی که این مسئله عادی شده و جلب توجهی صورت نگیرد. مسئله استفاده از رنگ در لباس مخالفتی با شرع ندارد و اگر رنگ مشکی به عنوان رنگ عرفی چادر انتخاب شده به این دلیل است که زنگ قدرت و صلابت است.
باید طراحان و دست‌اندرکاران مد و لباس تکلیف خود را بدانند
حمید قبادی دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس نیز طی سخنانی به هدف برگزاری این نشست اشاره کرد و گفت: هدف این است که جامعه هنری، دست‌اندرکاران و طراحان حوزه مد و لباس بهتر از گذشته تکلیف خود را بدانند.
وی تصریح کرد: ما اعتقاد داریم که چادر حجاب برتر است اما جامعه اسلامی هم پذیرفته است که نمونه‌های دیگری غیر از چادر را مورد احترام قرار دهد. از پس از انقلاب تاکنون موفق نشده‌ایم جنبه‌های تبیین حجاب را در قالب مصادیق مرسوم کنیم و باید به آنجا برسیم که استدلال را به اقناع و عمل تبدیل کنیم و هنرمند با استدلال، اقناع شده و این اقناع شدن وی در طراحی و هنر تجلی پیدا کند.
در ظاهر تعارض جدی بین هنرنمایی هنرمندان و مبانی دینی وجود دارد
قبادی با اشاره به اینکه در ظاهر تعارض جدی بین هنرنمایی هنرمندان و مبانی دینی وجود دارد، گفت: وقتی تلفیق رنگ را از هنرمند بگیریم طراح چه میتواند بکند. البته عرف کردن یک مسئله هم کار زمان‌بری بوده و مشکلات خاص خود را دارد و باید تلاش کنیم تعارض‌ها را در این حوزه از بین ببریم. کوتاه و بلند و تنگ کردن لباس هنر نیست هنر در استفاده از سایر مصادیق است که چون آن مصادیق را از هنرمندان گرفته‌ا‌یم طراحان به همین کوتاه و بلند کردن و تنگ کردن لباس‌ها توجه می‌کنند.
دوست ندارم چادر سر کنم و یا مانتو بپوشم، احساس شلختگی و پیری می‌کنم
در ادامه سؤال یکی از حضار مطرح شد که عنوان کرده بود: دوست ندارم چادر سر کنم و یا مانتو بپوشم چون احساس شلختگی و پیری می‌کنم؛ چه کنم؟
دانشور ضمن تشکر از فرد سؤال کننده که با صداقت نظر خود را مطرح کرده بود با اشاره به اینکه در جامعه ما آگاهی کامل در مورد فلسفه و دلایل پوشش وجود ندارد، گفت: اگر چارچوب و اصول را بدانیم بسیاری از مشکلالت رفع می‌شود. گذشته از اینکه اصل حجاب جنبه فردی دارد بخشی از مسئله حجاب که به خوبی به جامعه منتقل نشده جنبه اجتماعی حجاب است. حجاب حق الله است و اینکه مثلاً خود فرد، پدر، برادر، همسر و ... بگویند ما راضی هستیم تو بی‌حجاب باشی قابل قبول شرع نیست. باید بدانیم که حجاب تا اندازه‌ای اعمال سلیقه شخصی است و تا اندازه‌ای تعبد است و حتی به غیر از لباس کفش، کیف، زیور آلات و ... نیز باید حالت تبرج نداشته باشد.
بر اساس درجات ایمانی افراد جامعه باید لباس مناسب باشد
وی افزود: درجات ایمانی افراد مختلف است و با توجه به اینکه حجاب در جامعه ما فقه حکومتی محسوب می‌شود باید حجاب تنوع زیادی داشته باشد تا افراد بر اساس سطح ایمانی بهترین انتخاب را داشته باشند و باید هنرمندان در این عرصه وارد شده و فعالیت کنند.
بانوان کشورهای خارجی علی‌رغم بی‌حجابی تبرج ندارند! مسئولان کوتاه بیایند
یکی دیگر از حضار هم مسئله پوشش در خارج از کشور را مطرح کرد که علی‌رغم بی‌حجابی بسیاری از بانوان آنها حالت تبرج ندارند و گفت: مسئولان باید کوتاه بیایند اگر نمی‌خواهند لباس تنگ باشد باید اجازه طراحی زیبا و استفاده از رنگ به طراحان داده شود. اکنون از پایین عرف‌سازی صورت می‌گیرد در حالی که عرف‌سازی باید از بالا باشد.
دانش‌پور پاسخ داد: پس از انقلاب ورود ما به حجاب به جای آموزش با اجبار همراه بود و برداشت فرهنگی در آن صورت نگرفت و همین مسائل موجب نابه‌سامانی در عرصه حجاب شد. در فرهنگ غرب هر محیطی لباس محل و تعریف خود را دارد اما در جامعه ما همه چیز به هم ریخته است. شاهد حضور دختران دانشجو با آرایش‌های بسیار زیاد در دانشگاه‌‌ها هستیم در حالی که در خارج از کشور پوشش مناسب دانشگاه تعریف شده است.
وی ادامه داد: تلفیق زیبایی و هنر برای حجاب امکان‌پذیر است اما باید فرهنگ‌سازی شود.
تنها پوشش ممکن در کشور مانتو است
یکی دیگر از طراحان حاضر در مراسم با انتقاد از اینکه توجه چندانی به لباس‌های محلی صورت نمی‌گیرد و تنها پوشش ممکن در کشور مانتو است و نمی‌توان در اجتماع از هیچ پوشش دیگری استفاده کرد، سؤال کرد: آیا سن در پوشش ما مهم نیست؟چرا دخترهای دبستانی هم باید مانتو بپوشند، برای ورزش هم مانتو بپوشیم، برای کار و مهمانی هم مانتو بپوشیم؟ که دانش‌پور پاسخ داد: یکی از ابدعات فقهی امام راحل تئوری زمان و مکان است فضای فقهی ما قابل انعطاف است و با حفظ اصول و استفاده از برخی ملاک‌ها می‌توان مسئله تبرج را در جامعه تغییر داد.
قبادی نیز در پایان مراسم با اشاره به اینکه در حوزه ادبیات مد و لباس هم دچار کمبود هستیم، گفت: حتی واژه‌های مد و ژورنال هم خارجی هستند و باید تولید ادبیات در این حوزه آغاز شود.
لازم به ذکر است: از همین سلسله نشست‌ها روز چهارشنبه 22 دی ماه نشست «بازخوانی و تحلیل پوشش در لسان اهل بیت(ع) با سخنرانی علی حسن‌نیا در خانه کتاب برگزار می‌شود.
