در میزگرد فقه حکومتی عنوان شد:
ساز و کار قوی‌تری برای نظارت اجتماعی در کشور نیاز است/ ایجاد جدایی میان مردم و حکومت؛ راهبرد دشمن
گروه حوزه‌های علمیه: میزگرد فقه حکومتی امروز در همایشی با این نام در موسسه امام خمینی(ره) برگزار و در آن تاکید شد: دشمنان به دنبال ایجاد جدایی میان مردم، روحانیت و نظام اسلامی است، همچنین باید ساز و کاری قوی‌تر برای امر به معروف و نهی از منکر و نظارت اجتماعی بر حاکمان ایجاد شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد نوروزی، قائم مقام گروه سیاسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) امروز 14 بهمن در همایش فقه حکومتی گفت: مقام معظم رهبری در آغاز دهه 80 بحث مردم‌سالاری دینی را مطرح کرده‌اند که موسسه امام اولین موسسه‌ای بود که در این زمینه همایش برگزار کرد.
وی اظهار کرد: قدرت اجتماعی از دل حمایت‌های مردم تولید می‌شود و به ولی فقیه اجازه می‌دهد که احکام اسلامی را اجرا کند و اگر این مشارکت وزن اقتداری کمی داشته باشد فقیه می‌تواند به همان میزان احکام را پیاده کند.
نوروزی با بیان اینکه با تحقق حاکمیت دینی نقش مردم حذف نمی‌شود تصریح کرد: از منظر امام باید قدرت اجتماعی در قالب نظارت عمومی و ... نهادینه شود لذا مردم در ایجاد و تثبیت و کارآمدی نظام اسلامی بسیار موثر هستند و به تعبیر امام اقتدار اجتماعی، محدودیت زمانی و مکانی ندارد.
این محقق و نویسنده بیان کرد: به همین دلیل امام فرمودند تا پرچم لا اله الا الله بر زمین طنین نیفکند مبارزه وجود دارد و تا مبارزه هست ما هستیم.
نوروزی تاکید کرد: بدون حضور مردم شکل‌دهی نظام اسلامی وجود نمی‌یابد لذا نقش مردم عنصری نیست که ما از غرب گرفته باشیم و اگر حتی پاره‌ای از نهادها و قوانین را از غرب گرفته باشیم باز دلیل بر انفعال نیست بلکه تصرفی است که امام در مدرنیته کرده و محتوای اسلامی به آن دادند.
وی با تاکید بر اهمیت نظارت مردم افزود: نظارت مردم نباید برخی از ساختار دولت شود که نظیر آن را در حوزه‌های علمیه شیعه در قیاس با حوزه‌های علمیه اهل سنت شاهد هستیم زیرا حوزه شیعه هیچ وقت خود را در ساختار دولت قرار نداده است.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین علی عباسی، معاون پژوهش جامعه المصطفی در این میزگرد با اشاره به نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی گفت: حکومت براساس دو عنصر اساسی ایجاد می‌شود که عنصر اصلی، قدرت و اقتدار است و هر حاکمیتی، زمانی ایجاد می‌شود که قدرت داشته باشد و اراده او بتواند اعمال شود و جامعه و شهروندان و امت خود را ملزم به تبعیت از آن بدانند.
وی با اشاره به منشا این قدرت اظهار کرد: هر نوع منشا نمی‌تواند حکومت را مشروع و مطابق حق کند بلکه باید منشا خاصی داشته باشد تا مشروع تلقی شود. بنابراین حکومت‌ها باید مشخص کنند قدرتشان چیست و از چه منشایی سرچشمه گرفته و مشروعیت یافته است.
عباسی بیان کرد: اراده اجتماعی یکی از منشاهای اجتماعی برای حکومت و قدرت آن است البته حکومت می‌تواند اراده خود را از طریق ارعاب و سلاح به دست آورد که امروز هم در خیلی جاها وجود دارد و گاهی ممکن است حاکمیت با تکیه بر قدرت‌های دیگری به دست بیاید زیرا خودشان منشا مشروع و مقتدرانه‌ای ندارند.
دبیر علمی همایش فقه حکومتی اظهار کرد: آنچه مقبولیت یافته و قابل انکار نیست این است که حکومت‌ها اقتدار خود را از راه اجتماعی و مردم به دست می‌آورند که یقینا در نظام اسلامی هیچ منشا قدرتی جز مردم نمی‌توان تصور کرد زیرا حضور مردم در حکومت اسلامی زیرساخت قدرت است که در روایتی از امام علی در هنگام به دست گرفتن خلافت بیان شده است.
عباسی عنوان کرد: البته باید توجه کنیم همیشه قدرت حاکمیت ممکن است مشروع نباشد؛ امروز لیبرال‌ترین اندیشمندان سیاسی نیز قبول دارند اگر کسی مانند هیتلر بتواند از طریق تاثیر غیرحق‌گرایانه بر افکار عمومی آنان را به سمت و سوی حاکمیت خویش سوق دهد مشروعیت ایجاد نمی‌کند.
وی افزود: ما قایل هستیم این نوع قدرت ها می‌تواند مطابق با ارزش‌ها باشد و یا نباشد؛ ولی یقینا در حکومت اسلامی مردم منشا قدرت هستند که البته در شکل گرفتن زیرساخت‌های حاکمیت اسلامی و در بقاء حکومت نیز نقش مردم تعبیه شده است.
عباسی اظهار کرد: نکته مهمی که باید بر آن تاکید کنیم این است که حاکمیت اسلامی نیاز دارد ساز و کار نظارت اجتماعی و امر به معروف عمومی را تعریف کند؛ خلاهای موجود به علت این است که تعریف دقیقی در مورد نحوه اعمال امر به معروف و نهی از منکر ساز و کار تعریف شده نداریم و باید کار جدی‌تری صورت بگیرد.
وی ادامه داد: در تداوم حاکمیت اسلامی و وقتی که حکومت مستقر شد براساس دیدگاه شیعه حکومت به اهل آن سپرده شد ولی به معنای کنارگذاشتن مردم نیست تا حاکمیت براساس میل و تشخیص خود عمل کند.
عباسی بیان کرد: مشکل بسیاری از حکومت‌های به ظاهر مردمی نقش نظارتی آنان بر حاکمان است و مفاسد و مشکلاتی نیز که دیده می‌شود در برخی حکومت‌ها ناشی از این موضوع نبود و کمبود نظارت اجتماعی است.
وی افزود: حضور مردم در ادامه حاکمیت اسلامی و نظارت بر اجزای ساختار حکومت اسلامی ادامه دارد و باید داشته باشد لذا باید ساز و کارهایی برای قانون‌مند کردن نظارت عمومی ایجاد شود که متاسفانه کار جدی انجام نشده است البته از روش‌های تجربه شده دنیا که عقلایی است بهره برده‌ایم زیرا با امور عقلایی دشمنی نداریم ولی به نظر می‌رسد کاری که بایستی صورت بگیرد و نظارت عمومی جریان و سریان داشته باشد نیازمند تلاش بیشتر است.
معاون پژوهشی المصطفی عنوان کرد: امر به معروف باید به گونه‌ای صورت بگیرد که منجر به تخریب زیرساخت‌ها نشود، امام علی در خطبه 207 نهج‌البلاغه مطالبی بیان فرموده‌اند که دال بر این موضوع و اهمیت آن است.
عباسی ادامه داد: در روایتی در کتب اهل سنت و شیعه از امام صادق(ع) از پیامبر آمده است که فرمودند: سه مطلب است که قلب مسلمان نباید از آن خالی باشد؛ اخلاص عمل برای خدا، نصیحت ائمه مسلمین و حفظ پیکره اجتماعی؛ البته اهل سنت برداشت کرده‌اند که دست مردم برای وحدت بسته است و باید حاکم را علیرغم برخی عیوب تحمل کرد ولی مهم این است که قلب انسان در کنار اخلاص باید متوجه مسایل اجتماعی باشد و به حفظ جماعت مسلمین توجه نشان دهد.
وی تاکید کرد: اجزای ساختار حکومت نیازمند نظارت جدی دارند که باید ساز و کار مناسب برای آن طراحی شود زیرا نطامات موجود غرب کفایت نمی‌کند و باید از ظرفیت مردم، مساجد، حسینیه‌ها و ... در این عرصه بهره‌برداری شود.
همچنین اصلانی، دانشیار دانشگاه تهران نیز در این میزگرد گفت: در شکل‌دهی و تدوین قانون اساسی نظام و استمرار نظام سیاسی مردم و امامت نقش‌آفرین هستند لذا عصاره قانون اساسی ما اسلام و مردم است و قابلیت حذف ندارد یعنی نه اسلام و نه مردم را می‌توان از آن حذف کرد و نوع نظام نیز قابل تغییر نیست.
وی اظهار کرد: عنصر اصلی در تحقق جامعه، حاکمیت است و باید یک قدرت حرف آخر را بزند؛ این حاکمیت در همه جوامع و نسل‌ها و عصرها برای تحقق ارزش‌هاست و هیچ نظامی نیست که برای ایجاد و بقای ارزش‌ها ایجاد نشده باشد و نظام اسلامی نیز برای همین فلسفه است البته ارزش‌ها متفاوت هستند و ما در نظام اسلامی به دنبال تحقق ارزش‌های اسلامی و دیگران به دنبال ارزش‌های مورد نظر خودشان هستند.
اصلانی با بیان این حق حکومت ناظر به بحث مشروعیت است و اینکه چه کسی قدرت دارد ناظر به بحث مقبولیت است گفت: امکان ندارد در هیچ جامعه‌ای ولو مستبد و زورگو امکان تحقق ارزش‌های همان جامعه استبدادی بدون حضور مردم وجود داشته باشد و حداقل باید بخشی از مردم با قدرت مستبد همراهی داشته باشند.
دانشیار دانشگاه تهران ادامه داد: دنیای سیاست دنیای تزاحم است مانند دنیای طبیعت؛ بنابراین هیچ پیشروی و پسروی و قدرت و حاکمیت بدون انرژی ایجاد نخواهد شد و امکان تحرکی بدون این انرژی نیست و این انرژی با حضور توده‌های مردم تامین خواهد شد.
اصلانی تاکید کرد: قدرت مردم اصلی عقلی است اما امام از بحث شرعی به انضمام بحث عقلی بهره بردند زیرا در گذشته بحث بیعت را داشتیم و امام با انتخابات بیعت گرفتند و مبتنی بر سیره اسلامی نظام را ایجاد کردند.
این نویسنده و استاد دانشگاه تصریح کرد: امام در بحث جمهوریت و افکار عمومی که در اندیشه غرب مطرح است و البته ریشه اسلامی دارد تصرف کردند و همین ابعاد را با محتوای اسلامی ارایه دادند و در قانون اساسی نیز تاکید شده که اراده مردم نقشی اساسی در اداره امور دارد.
وی عنوان کرد: دشمنان انقلاب و اسلام چون متوجه هستند نمی‌توانند حضور مردم را در نظام اسلامی حذف کنند دنبال این هستند که مردم را از صحنه سیاست و حکومت به صورت طبیعی خارج کنند لذا در اتاق‌های فکر آنان بر این مسئله تاکید دارند که باید میان مردم و نظام فاصله ایجاد کنیم.
وی با اشاره به فرمول افکار، اذهان، اراده عموم و تحقق اراده آنان افزود: اراده ملت از آرای عمومی منبعث می‌شود و آرای عمومی از دل صندوق‌ها بیرون می‌آید و آراء مبتنی بر افکار عمومی است که با دستکاری در اذهان مردم به دست می‌آید لذا تمام تلاش جریانات سیاسی و اجتماعی این است که بر اذهان اثر بگذارند لذا ناتو و تهاجم فرهنگی و ... در این راستا قابل تحلیل است.
اصلانی ادامه داد: متاسفانه اگر تلاش نکنیم بر اذهان مردم اثر بگذاریم افکار به طریقی که دشمن می‌خواهد شکل خواهد گرفت و آراء به سمت خواست دشمن پیش خواهد رفت.
وی افزود: تعداد حاکمان اصلی در کشور بدون مردم هیچ هستند؛ اینکه رهبری فرمودند من اگر رهبر نبودم فرمانده فضای مجازی می‌شدم به دلیل اهمیت همین مسئله است.
