عضو مجلس خبرگان رهبری:
کشف روش قرآن کریم در نگاه به مقوله تمدن
گروه حوزه‌های علمیه: عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه بحث از روش از مهمترین، سخت‌ترین و پیچیده‌ترین مقوله‌های مربوط به تفسیر به ویژه در حوزه‌هایی مانند تمدن است، گفت: اگر روش‌شناسی در حوزه‌های علمیه با نگاه قرآنی به صورت درست و عمیق شکل بگیرد، عالمان در علوم اسلامی به صورت سریع‌تر و قوی‌تر می‌توانند به انتاج و تولید علم دست بزنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به نقل از روابط عمومی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، آیت‌الله احمد مبلغی 16 بهمن در نشستی علمی پیرامون روش‌شناسی تفسیر تمدنی از قرآن کریم در قم، گفت: ما باید ابتدا نظریه تمدنی قرآن کریم را صرف نظر از شاخصه‌ها، عناصر و مولفه‌ها به دست بیاوریم.
وی افزود: برای انجام مطالعات تمدنی دقیق در قرآن، باید عناصر و گام‌های روشی در این مطالعات را تعریف کرد تا بتوان به کمک آن از فروافتادن به ورطه تفسیرهای عمومی و کم خاصیت نجات یافت.
آیت‌الله مبلغی اظهار داشت: چند گام روشی در این زمینه قابل تعریف است و رعایت آن‌ها از اهمیت برخوردار است که گام نخست آن شناخت دیدگاه کلان قرآن در خصوص اصل تمدن است.
وی گفت: اولین و پایه‌ای‌ترین عنصر روشی در مطالعات معطوف به تمدن شناسی در قرآن، دریافت نظریه تمدنی قرآن، و به تعبیر دیگر دریافت دیدگاه کلان، تعریف ساز و زیرساخت ساز در قرآن نسبت به تمدن است که باید آن را نقطه شروع در مطالعات تمدنی قرآنی قرار دهیم.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در توضیح این عنصر روشی اظهار داشت: اگر بدون دست داشتن نظریه کلان و تعریف ساز تمدن از نگاه قرآن وارد مطالعه مقوله‌هایی همچون شاخصه های تمدن در قرآن، اوصاف تمدن در قرآن، فرآیند، روند و مراحل تشکیل تمدن از نظر قرآن، تولد و مرگ تمدن از نظر قرآن و.... شویم، به دلایل مختلف، چنین مطالعاتی مخدوش است.
مبلغی با اشاره به دلایل مخدوش بودن مطالعات غیر مبتنی بر نظریه کلان قرآنی در تمدن، گفت: نخست اینکه نتایج حاصل از این مطالعات از عدم تمییز بین مباحث سره از ناسره رنج می‌برد، زیرا ما یک نگاه کلان زیرساختی نداریم تا بدانیم که چه چیزی اساس است و چه چیزی بنا؟.
وی ادامه داد: در ثانی، در مباحث چنین مطالعاتی، نوعا مطالب زاید، غیر علمی، پرکننده فضای بحث و مشغول‌کننده ذهن مطالعه کنندگان و مخاطبان آن هم به صورت فارغ از فایده راه می‌یابد و این امر شکننده و رهزنی است.
آیت‌الله مبلغی با اشاره به دلیل سوم مخدوش بودن مطالعات مبتنی بر نظریه کلان قرانی در تمدن گفت: این مطالعات چندان در جهت بنا یا ترمیم تمدن اسلامی کارساز نمی‌افتد و آن چنان کارکردهایی را برای به فعال ساختن یک جریان تمدنی در برندارد.
وی تاکید کرد: این همه دلیل حکم می‌کند که نباید بدون در دست داشتن یک نظریه پایه ای که منعکس کننده دیدگاه کلان قرآن در زمینه تمدن باشد- دل به دریای تفسیر تمدنی قرآنی زد.
آیت‌الله مبلغی اظهار داشت: دومین گام روشی، رفتن به سراغ نظریه‌ها و تعریف‌های به عمل آمده پیرامون تمدن از سوی عالمان اعم از شرقی و غربی، مسلمان و غیرمسلمان و قدیم و جدید است.
وی خاطرنشان کرد: این تجمیع تعاریف تمدنی باید در یک چارچوب مقایسه ای و مقارنه ای، مورد تحلیل دقیق قرار گیرد؛ تا اولا به نقاط جوهری و مفاهیم پایه ای در هر تعریف به صورت تطبیقی نائل آییم، و ثانیا و نهایتا به چند تعریف قابل توجه و اساسی - که حامل دیدگاه های جدی هستند- دست پیدا کنیم.
عضو مجلس خبرگان رهبری سومین گام روشی جهت کشف نگاه پایه‌ای و کلان قرآن به مقوله تمدن را عرضه دیدگاه‌های تمدنی به قرآن و تلاش برای کشف دیدگاه این کتاب آسمانی ذکر کرد، گفت: در گام سوم باید دیدگاه‌های بدست آمده و مقایسه‌ای شده در گام دوم را به قرآن عرضه کنیم.
آیت‌الله مبلغی با اشاره به این که عرضه دیدگاه‌ها به قرآن، مرحله‌ای حساس و سرنوشت ساز است، افزود: این عرضه باید منضبط و برخوردار از خصوصیاتی چند باشد.
وی افزود: عرضه به قرآن کریم در مرحله اول باید به صورت مکرر و پررفت و برگشت باشد، و نه به صورت عرضه‌ای شتابزده، و مرحله دوم اینکه باید با دقت و احتیاط علمی مقرون گردد و در مرحله سوم نیز در سرتاسر مراجعه باید یک سوال محوری همواره نصب العین قرار گیرد که آیا از نظر مفهومی، دیدگاه قرآن در باب تمدن نزدیک به یکی از دیدگاه‌های به دست آمده و در حال عرضه است؟ یا هیچ کدام از این‌ها نیست یا تلفیقی از بعضی از آن‌هاست و یا ....؟
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به این که در رجوع به قرآن همه جا، و آیه به آیه می‌تواند محل استفاده قرار گیرد، گفت: حوزه‌هایی چند در قرآن است که رجوع به آن‌ها می‌تواند دستان مراجعه کننده را در زمینه مطالعات تمدنی و از جمله دریافت دیدگاه کلان قرآن در زمینه تمدن پر نماید.
آیت‌الله مبلغی افزود: این حوزه های پراولویت عبارت از آیات در بردارنده آرمان شهر قرآن، محتوای دعوت و نوع تلاش انبیاء، کلید واژه‌های حامل اجتماع و جامعه در قرآن مثل: شعوب، ملت، امت، قبائل، مدینه، قریه و... است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: اگر چه در گام سوم، مطالعه در این خصوص انجام می‌گیرد ولی در این مرحله حاصل مطالعه دقیق‌تر و نظریه‌پردازانه‌تر به پیش می‌رود و نهایی می‌شود.
