نگاهی به روایات در باب فرهنگ آرایش و آراستگی
گروه ادب: روایات بسیاری درباره آراستگی ظاهر و آرایش زنان برای همسرانشان آمده که نشان از تأکید دین مبین اسلام در این ارتباط دارد؛ تا جایی که نداشتن آراستگی نشانه ضعف ایمان عنوان شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، یکی از مباحث مطرح در جامعه امروز که جامعه‌ای مدرن به شمار می‌آید، موضوع آرایش کردن است که پیراستن نیز جزیی از آن به شمار می‌آید و نه فقط برای بانوان، بلکه برای آقایان نیز در این‌باره تاکید شده است. روایات و آیات بسیاری در این باره بیان شده که در این مطلب مروری بر آنها داریم.
در دین مبین اسلام سفارش‌های بسیاری بر آراستگی و پیراستگی شده است و پیشوایان دینی ما خود در این زمینه پیش‌قدم بوده‌اند. درباره جایگاه این موضوع همین بس که آن را نشانه ایمان معرفی کرده‌اند که «النظافة من الایمان». در همین باره پیامبر اکرم حضرت محمد(ص) فرموده‌اند: «هر گاه زنی در حالی که آرایش کرده و معطر است از خانه‌اش خارج شود و همسرش از این عمل او خشنود باشد برای آن همسر برابر هر قدمی که آن زن برمی‌دارد خانه‌ای از آتش ساخته می‌شود. پس بال‌های زنان‌تان را کوتاه کنید. در بلندی بال‌هایشان پشیمانی است و کیفر آن آتش است و در کوتاهی بال‌های آنان خشنودی و سرور و بی حساب وارد بهشت شدن است. وصیت من را درباره زنان‌تان حفظ کنید تا از دشواری حساب نجات یابید و هر کس وصیت من را حفظ نکند نزد خدا چه حال بدی خواهد داشت.»
البته باید گفت که نظر اسلام نسبت به آرایش زنان بنا به شرایطش نیز مثبت است و آن را یکی از راه‌های تحکیم خانواده برشمرده است و بر انجام آن در خانه و مقابل همسر تاکید دارد. در واقع دین اسلام آرایش را با شرایط آن مجاز و بلکه پسندیده و موجب ثواب می‌داند و آن را هماهنگی با نظام خلقتی می‌داند که خداوند در تمام ابعاد، آن را زینت داده است. در همین رابطه حدیثی از امام باقر(ع) نقل شده است که مضمون آن به این شرح است: «ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ لَا يَنْبَغِي لِلْمَرْأَةِ أَنْ تُعَطِّلَ نَفْسَهَا وَ لَوْ تُعَلِّقُ فِي عُنُقِهَا قِلَادَةً؛ سزاوار نیست زنان آراستن خود را برای همسرانشان تعطیل کنند، هر چند به آویختن گردنبندی باشد.»
بر اساس روایاتی که در این زمینه وارد شده است، مشخص می‌شود که داشتن ظاهری آراسته و زینت شده یکی از دستورات اکید دین اسلام برای زنان و مردان است با این شرط که زنان خود را در برابر همسران بیارایند و از همین رو باید گفت که داشتن ظاهر نازیبا که اثری از آراستگی ظاهر در آن نباشد نشانه ضعف ایمان برشمرده می‌شود. بر این اساس باید گفت که آرایش و زینت اگر در معنای آراستگی هم نباشد و به معنای خاص آن یعنی استفاده از زیورآلات باشد، پسندیده به شمار می‌آید و همان گونه که در روایات آمده است که خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، این اقدام بشر نیز هماهنگ با نظام خلقت است. از امام حسن (ع) پرسیدند: «چرا خود را این چنین آراسته کرده‌اید؟» ایشان فرمود: «إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَال»، یعنی خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد.
از جمله زینت‌هایی که در قرآن کریم هم به آنها اشاره شده است می‌توان به این موارد اشاره کرد: «وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِی السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَیَّنَّاها لِلنَّاظِرِین: و هر آینه در آسمان برج‌هایى آفریدیم و براى بینندگان‌شان بیاراستیم.» (الحجر،16) یا «إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزِینَةٍ الْكَواكِب؛ همانا ما آسمان دنیا را به زیور ستارگان آراستیم.»(صافات،6) که این رویکرد نیز مبین تاکیدات دین مبین اسلام بر آراستگی در هر سطح و برای همه خلایق است.
البته ناگفته نماند که صورت افراطی این عمل از دیدگاه اسلام ناپسند به شمار می‌آید که نمونه بارز آن را همان گونه که اشاره شد می‌توان از آراستن بانوان در بیرون از منزل یاد کرد. ولی بر اساس مبانی قرآن، کسانی که زیورها و زینت‌های دنیوی را دلیل گناه و بی‌دینی معرفی می‌کنند نکوهش کرده است. «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ؛ بگو چه كسى زینتهاى خدا را كه براى بندگان خود آفریده حرام كرده و از صرف رزق حلال و پاكیزه منع كرده است؟ بگو این نعمت‌ها در دنیا براى اهل ایمان است و خالص آنها (یعنى لذات كامل بدون الم، و نیكوتر از آنها) در آخرت براى آنان خواهد بود. ما آیات خود را براى اهل دانش چنین مفصل و روشن بیان مىكنیم.» (اعراف ،32)
بارها در روایات مختلف از ساده‌زیستی ائمه هدی(ع) یاد شده است، ولی معصومین(ع) نیز که خود در غایت زهد و ساده‌زیستی بوده‌اند، هرگز سهل‌انگاری در آراستگی و آراسته بودن را روا نمی‌دانستند و روایات بسیاری در این باره وارد شده است که علاوه بر اینکه معصومین به آراستگی خود می‌پرداختند، در پاسخ به سؤال اطرافیان، این کار را به عنوان یک امر لازم معرفی کرده‌اند و حضور در جمع خویشاوندان را دلیلی برای کوتاهی در این امر نمی‌دانند. در این باره حدیثی از امام علی(ع) آمده است که «لِیتَزَینَ اَحَدُكُم لأَخیهِ الْمُسْلِمِ كما یتَزَینَ لِلْغَریبِ الَّذی یحِبُّ أَنْ یراه فی احسن الهَیئة؛ هر یك از شما براى برادرى كه به دیدن‌تان می‌آید خود را بیارائید چنان كه براى بیگانهاى که مایل هستید در بهترین قیافه شما را ببیند، زینت مىكنید.»
