توسعه کمی و کیفی اعتکاف دانشجویی
گروه دانشگاه: سروقامت با بیان اینکه اعتکاف دانشگاهی توسعه کمی و کیفی یافته است، گفت: این رویداد مذهبی خط بطلانی بر این اعتقاد است که جوانان به دین بی‌تفاوت شده‌اند.
حسین سروقامت، مدیر فرهنگی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها،
در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به اینکه مرسم اعتکاف دانشجویی چه روندی را طی کرده است؟ گفت: ما اعتکاف را به عنوان عمل دینداران در سال‌های گذشته داشته‌ایم و هر چه به سال 96 نزدیک‌تر شده‌ایم این روند نهادینه شده و نظم بهرتری یافته است.
وی افزود: ما از نظر کیفی و کمی شرایط‌‌‌مان مطلوب‌تر شده است و آماری که ما در بحث کمی از سال گذشته داریم این است که افرادی که در دانشگاه معتکف شده‌اند چیزی در حدود 47900 نفر بوده است. از تعداد کل معتکفین سال 95 تعداد 12500 برادر معتکلف، و 34200 خواهر دانشجو، 1028 استاد معتکف حضور داشته‌اند.
سروقامت تصریح کرد: در سال گذشته 1430 ختم قرآن صورت گرفته است و همچنین مساجد دانشگاهی ما 463 جلسه تفسیر قرآن داشته‌اند و نیز 2243 کرسی تلاوت، 7930 مسابقه قرآنی برگزار شده است. در سال گذشته 798 نفر از شخصیت‌های مذهبی و دینی در اعتکاف مشارکت کرده‌اند. ما چیزی در حدود 48 هزار نفر معتکف دانشگاهی داشته‌ایم و این با هیچ دوره‌ای قابل قیاس نیست. بنابراین مراسم اعتکاف همواره افزایش یافته و ما از لحاظ کمی شاهد رشد این رویداد مذهبی در دانشگاه‌ها بوده‌ایم.
وی با بیان اینکه البته تمام کسانی که معتکف شده‌اند تنها در دانشگاه‌ها حضور نداشته‌اند، گفت: کسانی هستند که در مساجد شهری معتکف شده‌اند و رقمش در دست ما نیست و این آمار وجود ندارد.
سروقامت در خصوص اینکه استقبال از اعتکاف دانشگاهی را در سال 96 چگونه ارزیابی می‌کند؟ گفت: ما احتمال می‌دهیم امسال هم مانند سال گذشته استقبال خوبی را شاهد باشیم، هر چند ما امسال فرصت تبلیغات را در نوروز از دست دادیم، اما امسال هم آماری بالا خواهیم داشت. آمار مختصری از ثبت‌نام های امسال در دانشگاه‌های تهران داریم و تا دو روز گذشته از 7000 نفر از 19 دانشگاه تهران در این مراسم شرکت خواهند داشت. ما فعلا آمار دقیقی از شهرستان‌ها را نداریم اما احتمال می دهیم استقبال بالا باشد. ما 220 دانشگاه داریم و اگر 48 هزار نفر را سرشکن بکنیم، خواهیم دید که استقبال خوبی به عمل خواهد آمد.
وی تصریح کرد: تنها از دانشگاه تهران 1000 نفر، دانشگاه علامه 400 نفر، دانشگاه امیرکبیر 700 و دانشگاه الزهرا با توجه به که دانشجویان کمتری دارد، 300 نفر و دانشگاه علوم پزشکی بهشتی 950 نفر در مراسم اعتکاف ثبت نام کرده‌اند. دانشگاه‌های کوچک‌تر هم به صورت فعالی در این رویداد مذهبی شرکت خواهند کرد. ممکن است چند دانشگاه با هم جمع شوند و یک جا برگزار بکنند و این به این معنی نیست که برخی دانشگاه حضور ندارند.
سروقامت با بیان اینکه به زعم بنده با توجه با آمارها فکر می‌کنم بالاتر از 60 درصد از معتکفین در سطح کشور جوان‌ها هستند، گفت: اگر مشاهده بکنید متوجه خواهید شد که بیشتر معتکفین در سراسر شهرها از دانشجویان هستند و این به خاطر آن است که دانشجویان در وسط عرصه‌های اجتماعی حضور فعالی دارند و قاعدتا اعتکاف که عرصه خلوت با خداوند است نیز عرصه‌ای برای نقش‌آفرینی فعال جوانان است. جوانان در بحث انس با خدا بیشتر حضور دارند اما ما در مساجد عمومی و جامع آمار قابل دسترسی نداریم و جامعه آماری که بیان کند چه تعداد از معتکفین جوان‌ها هستند، در دست نیست.
وی تصریح کرد: در بحث کیفی مراسم اعتکاف دانشگاهی، اتفاق مهم‌تری افتاده است. ما در بسیاری از اوقات در فضاهایی که مردم حضور دارند و فضاهای عمومی می‌شنویم که برای مثال جوان‌ها بی تفاوت شده‌اند، یا به مسائل دینی اهمیت نمی‌دهند و در این داوری‌ها قدری بی‌انصافی به جوانان روی می‌دهد. رویداد‌هایی مانند اعتکاف که صبغه کاملا دینی دارد و عملی عبادی است و باید با قصد قربت انجام شود و مانند حج و نماز جمعه عمل عبادی عمومی است، می‌تواند این اعتقاد را که جوانان بی‌تفاوت هستند را با چالش جدیی مواجه کند. در این قبیل مراسم مانند اعتکاف که توامان بحث‌های فردی را هم در بر دارد شاهد این هستیم که با حضور جوانان خط بطلانی بر این اعتقادات کشیده می‌شود.
سروقامت ادامه داد: ممکن است گفته شود این‌ها همه جوان‌ها نیستند و ماهم قبول داریم که این‌ها همه جامعه نیستند اما این هم هست که بسیاری از افرادی که در اعتکاف شرکت می‌کنند کسانی هستند که در کمتر برنامه دینی دیگری حضور می‌یابند. این جوانان در اردوها یا مراسم دینی دیگر نمی‌بینیم و اعتکاف مشتریان ویژه خود را دارد.
وی تصریح کرد: شما روحیات این جوانان را پس از این برنامه باید ببینید، بر اساس مشاهدات ما دانشجویان پس از اعتکاف، بشاش و معنوی‌تر هستند و آن را مقدمه یک سال عبادت خود می‌دانند و این رویداد مذهبی پتانسیل معنوی زیادی را در جامعه ایجاد می‌کند، می‌توان حس و حال حضور این برنامه را مانند این دانست که فردی به عتبات عالیات رفته است و وقتی بر می‌گردد، اوضاع و اعمال بهتری یافته و نشاط معنوی می‌یابد. در سال‌هایی که اعتکاف دانشگاهی نهادینه‌تر شده است و با حضور وقتی رؤسای دانشگاه‌ها و معاونین فرهنگی اعتکاف و شرایط معتکفین تغییر یافته است و ما تاثیر اعتکاف را در روحیات دانشجویان و تعامل ایشان با سایر دانشجویان می‌بینیم. این‌ها آثار و ثمراتی است که در اعتکاف ما شاهدش هستیم.
سروقامت در پاسخ به این پرسش که آیا رسمی شدن مراسم اعتکاف بعد معنوی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟ گفت: اعتکاف ارتباطی شخصی بین انسان و خداست اما از طرف دیگر بحث اجتماعی هم دارد که باید در مسجد و روزهای به خصوصی انجام شود و با برادران و خواهران اشتراک مساعی در برگزاری آن داشته باشند. در این مراسم البته روزه و عبادت فردی وجود دارد اما این عبادت مانند نماز شب نیست که تنها و فردی در خانه صورت گیرد و از یک طرف با وجوه شخصی و اجتماعی نیز همراه است. این رویداد مذهبی مانند حج است که شما اعمال خودتان را انجام می‌دهید اما حج صرفا شخصی نیست و این مناسک فردی در کنار بقیه امت اسلامی مطرح می‌شود و اعتکاف نیز چنین است از یک سو با خود آدم در ارتباط است که روزه و نماز شب در دستور کار دارد و از سوی دیگر با جامعه که با آن ارتباط دارد مرتبط است. اینکه معتکفین باید به نیازهای هم بپردازند و تعامل داشته باشند و بعد از اعتکاف این ارتباط‌ات را حفظ کنند و جامعه کوچک بعد از اعتکاف را حفظ کنند. همه این نکات در خصوص اعتکاف به صورت صریح و مستتر اشاره شده است.
وی تصریح کرد: با توجه به شرایط جوانان و نوع رویکردشان به عبادات، اعتکاف یکی از کارهایی است که کمک می‌کند به دینداری جوانان و متدین‌سازی جوانان و می‌تواند آثار خود را یک عمر بر افراد بگذارد. گاهی فرد تنها یک بار شرکت کرده است اما در بقیه دوران زندگی از ثمرات آن استفاده می‌کند، ما به این عبادت خوش‌بین هستیم و فکر می‌کنیم اگر افراد تشویق به شرکت در آن بشوند، آثار مثبتی را خواهد داشت.
سروقامت در پاسخ به این پرسش که آسیب‌هایی که این رویداد مذهبی می‌تواند داشته باشد چیست؟ گفت: این تعبیر را در سخنان حصرت آقا می‌بینید که وقتی ایشان در خصوص این رویداد صحبت می‌کنند از آن به فرصت تعبیر می‌کنند، ولی هر جا فرصتی هست باید مراقب بود آسیبی نباشند و فرصت‌ها می‌توانند به آسیب تبدیل شوند.
وی ادامه داد: یکی از آسیب‌ها این است که احیانا جوانان در بیرون مسجد با شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی ارتباط مفصلی داشته باشند. با توجه به اینکه بیشتری استفاده از شبکه‌های مجازی در بین جوانان است و این یکی از آسیب‌ها می‌تواند باشد که در این سه روز هم که فرصت خلوت با خداست این روش در مسجد هم ادامه پیدا کند. ما به شرکت‌کنندگان می‌گوییم در این سه روز از این فضاها خارج شوند، اعتکاف فرصتی برای فارغ شدن از هیاهوهای بیرونی است و اینکه خلوتی را شاهد باشد و این در همه مذاهب وجود دارد. ما در اسلام به این مسئله توصیه زیادی داریم که در این اوقات خلوتی ایجاد کنید.
سروقامت با بیان اینکه یکی دیگر از آسیب‌هایی که می‌تواند وجود داشته باشد، عدم استفاده از فرصت این سه روز است، گفت: اگر این جا شرایطی باشد و او برای خود برنامه‌ای تدوین نکند که در این سه روز چه کارهایی انجام بدهد، در این سه روز گرفتار بیکاری می‌شود و ممکن است نتواند از فرصت اعتکاف بهره‌برداری‌ها لازم را داشته باشد.
وی ادامه داد: بحث دیگر رفاقت‌ها‌ست که ما توصیه می‌کنیم افراد با دوستان‌شان در یک اعتکاف شرکت نکنند. اگر دوستانی که همیشه با هم هستند در اعتکاف باشند، مسجد را شبیه موقعیت‌های دیگرشان می‌کنند. در این روزها باید از رفاقت‌های حقیقی و مجازی کاست و به سوی کسی رفت که در روایات داریم یا رفیق لا رفیق له.
سروقامت افزود: نکته‌ای دیگر این است که ما به برگزارکنندگان توصیه می‌کنیم، شما فرصتی را برای خلوت فراهم کنید و این قدر برنامه‌ها پر نکنید. گاهی می‌خواهند بگویند ما در اعتکاف کارهای زیادی از جمله سخنران، مداحی و.... ارائه کرده‌ایم اما در واقع جوان تنها آمده و چند سخنرانی گوش کرده و نتوانسته است از اعتکاف بکند و ما توصیه می‌کنیم که بگذارند وقت خلوتی باقی بماند و همه وقت پر نشود تا افراد آن را به رابطه شخصی خود و خدا اختصاص دهند.
وی افزود: ما از نظر کیفی و کمی شرایط‌‌‌مان مطلوب‌تر شده است و آماری که ما در بحث کمی از سال گذشته داریم این است که افرادی که در دانشگاه معتکف شده‌اند چیزی در حدود 47900 نفر بوده است. از تعداد کل معتکفین سال 95 تعداد 12500 برادر معتکلف، و 34200 خواهر دانشجو، 1028 استاد معتکف حضور داشته‌اند.
سروقامت تصریح کرد: در سال گذشته 1430 ختم قرآن صورت گرفته است و همچنین مساجد دانشگاهی ما 463 جلسه تفسیر قرآن داشته‌اند و نیز 2243 کرسی تلاوت، 7930 مسابقه قرآنی برگزار شده است. در سال گذشته 798 نفر از شخصیت‌های مذهبی و دینی در اعتکاف مشارکت کرده‌اند. ما چیزی در حدود 48 هزار نفر معتکف دانشگاهی داشته‌ایم و این با هیچ دوره‌ای قابل قیاس نیست. بنابراین مراسم اعتکاف همواره افزایش یافته و ما از لحاظ کمی شاهد رشد این رویداد مذهبی در دانشگاه‌ها بوده‌ایم.
وی با بیان اینکه البته تمام کسانی که معتکف شده‌اند تنها در دانشگاه‌ها حضور نداشته‌اند، گفت: کسانی هستند که در مساجد شهری معتکف شده‌اند و رقمش در دست ما نیست و این آمار وجود ندارد.
سروقامت در خصوص اینکه استقبال از اعتکاف دانشگاهی را در سال 96 چگونه ارزیابی می‌کند؟ گفت: ما احتمال می‌دهیم امسال هم مانند سال گذشته استقبال خوبی را شاهد باشیم، هر چند ما امسال فرصت تبلیغات را در نوروز از دست دادیم، اما امسال هم آماری بالا خواهیم داشت. آمار مختصری از ثبت‌نام های امسال در دانشگاه‌های تهران داریم و تا دو روز گذشته از 7000 نفر از 19 دانشگاه تهران در این مراسم شرکت خواهند داشت. ما فعلا آمار دقیقی از شهرستان‌ها را نداریم اما احتمال می دهیم استقبال بالا باشد. ما 220 دانشگاه داریم و اگر 48 هزار نفر را سرشکن بکنیم، خواهیم دید که استقبال خوبی به عمل خواهد آمد.
وی تصریح کرد: تنها از دانشگاه تهران 1000 نفر، دانشگاه علامه 400 نفر، دانشگاه امیرکبیر 700 و دانشگاه الزهرا با توجه به که دانشجویان کمتری دارد، 300 نفر و دانشگاه علوم پزشکی بهشتی 950 نفر در مراسم اعتکاف ثبت نام کرده‌اند. دانشگاه‌های کوچک‌تر هم به صورت فعالی در این رویداد مذهبی شرکت خواهند کرد. ممکن است چند دانشگاه با هم جمع شوند و یک جا برگزار بکنند و این به این معنی نیست که برخی دانشگاه حضور ندارند.
سروقامت با بیان اینکه به زعم بنده با توجه با آمارها فکر می‌کنم بالاتر از 60 درصد از معتکفین در سطح کشور جوان‌ها هستند، گفت: اگر مشاهده بکنید متوجه خواهید شد که بیشتر معتکفین در سراسر شهرها از دانشجویان هستند و این به خاطر آن است که دانشجویان در وسط عرصه‌های اجتماعی حضور فعالی دارند و قاعدتا اعتکاف که عرصه خلوت با خداوند است نیز عرصه‌ای برای نقش‌آفرینی فعال جوانان است. جوانان در بحث انس با خدا بیشتر حضور دارند اما ما در مساجد عمومی و جامع آمار قابل دسترسی نداریم و جامعه آماری که بیان کند چه تعداد از معتکفین جوان‌ها هستند، در دست نیست.
وی تصریح کرد: در بحث کیفی مراسم اعتکاف دانشگاهی، اتفاق مهم‌تری افتاده است. ما در بسیاری از اوقات در فضاهایی که مردم حضور دارند و فضاهای عمومی می‌شنویم که برای مثال جوان‌ها بی تفاوت شده‌اند، یا به مسائل دینی اهمیت نمی‌دهند و در این داوری‌ها قدری بی‌انصافی به جوانان روی می‌دهد. رویداد‌هایی مانند اعتکاف که صبغه کاملا دینی دارد و عملی عبادی است و باید با قصد قربت انجام شود و مانند حج و نماز جمعه عمل عبادی عمومی است، می‌تواند این اعتقاد را که جوانان بی‌تفاوت هستند را با چالش جدیی مواجه کند. در این قبیل مراسم مانند اعتکاف که توامان بحث‌های فردی را هم در بر دارد شاهد این هستیم که با حضور جوانان خط بطلانی بر این اعتقادات کشیده می‌شود.
سروقامت ادامه داد: ممکن است گفته شود این‌ها همه جوان‌ها نیستند و ماهم قبول داریم که این‌ها همه جامعه نیستند اما این هم هست که بسیاری از افرادی که در اعتکاف شرکت می‌کنند کسانی هستند که در کمتر برنامه دینی دیگری حضور می‌یابند. این جوانان در اردوها یا مراسم دینی دیگر نمی‌بینیم و اعتکاف مشتریان ویژه خود را دارد.
وی تصریح کرد: شما روحیات این جوانان را پس از این برنامه باید ببینید، بر اساس مشاهدات ما دانشجویان پس از اعتکاف، بشاش و معنوی‌تر هستند و آن را مقدمه یک سال عبادت خود می‌دانند و این رویداد مذهبی پتانسیل معنوی زیادی را در جامعه ایجاد می‌کند، می‌توان حس و حال حضور این برنامه را مانند این دانست که فردی به عتبات عالیات رفته است و وقتی بر می‌گردد، اوضاع و اعمال بهتری یافته و نشاط معنوی می‌یابد. در سال‌هایی که اعتکاف دانشگاهی نهادینه‌تر شده است و با حضور وقتی رؤسای دانشگاه‌ها و معاونین فرهنگی اعتکاف و شرایط معتکفین تغییر یافته است و ما تاثیر اعتکاف را در روحیات دانشجویان و تعامل ایشان با سایر دانشجویان می‌بینیم. این‌ها آثار و ثمراتی است که در اعتکاف ما شاهدش هستیم.
سروقامت در پاسخ به این پرسش که آیا رسمی شدن مراسم اعتکاف بعد معنوی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟ گفت: اعتکاف ارتباطی شخصی بین انسان و خداست اما از طرف دیگر بحث اجتماعی هم دارد که باید در مسجد و روزهای به خصوصی انجام شود و با برادران و خواهران اشتراک مساعی در برگزاری آن داشته باشند. در این مراسم البته روزه و عبادت فردی وجود دارد اما این عبادت مانند نماز شب نیست که تنها و فردی در خانه صورت گیرد و از یک طرف با وجوه شخصی و اجتماعی نیز همراه است. این رویداد مذهبی مانند حج است که شما اعمال خودتان را انجام می‌دهید اما حج صرفا شخصی نیست و این مناسک فردی در کنار بقیه امت اسلامی مطرح می‌شود و اعتکاف نیز چنین است از یک سو با خود آدم در ارتباط است که روزه و نماز شب در دستور کار دارد و از سوی دیگر با جامعه که با آن ارتباط دارد مرتبط است. اینکه معتکفین باید به نیازهای هم بپردازند و تعامل داشته باشند و بعد از اعتکاف این ارتباط‌ات را حفظ کنند و جامعه کوچک بعد از اعتکاف را حفظ کنند. همه این نکات در خصوص اعتکاف به صورت صریح و مستتر اشاره شده است.
وی تصریح کرد: با توجه به شرایط جوانان و نوع رویکردشان به عبادات، اعتکاف یکی از کارهایی است که کمک می‌کند به دینداری جوانان و متدین‌سازی جوانان و می‌تواند آثار خود را یک عمر بر افراد بگذارد. گاهی فرد تنها یک بار شرکت کرده است اما در بقیه دوران زندگی از ثمرات آن استفاده می‌کند، ما به این عبادت خوش‌بین هستیم و فکر می‌کنیم اگر افراد تشویق به شرکت در آن بشوند، آثار مثبتی را خواهد داشت.
سروقامت در پاسخ به این پرسش که آسیب‌هایی که این رویداد مذهبی می‌تواند داشته باشد چیست؟ گفت: این تعبیر را در سخنان حصرت آقا می‌بینید که وقتی ایشان در خصوص این رویداد صحبت می‌کنند از آن به فرصت تعبیر می‌کنند، ولی هر جا فرصتی هست باید مراقب بود آسیبی نباشند و فرصت‌ها می‌توانند به آسیب تبدیل شوند.
وی ادامه داد: یکی از آسیب‌ها این است که احیانا جوانان در بیرون مسجد با شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی ارتباط مفصلی داشته باشند. با توجه به اینکه بیشتری استفاده از شبکه‌های مجازی در بین جوانان است و این یکی از آسیب‌ها می‌تواند باشد که در این سه روز هم که فرصت خلوت با خداست این روش در مسجد هم ادامه پیدا کند. ما به شرکت‌کنندگان می‌گوییم در این سه روز از این فضاها خارج شوند، اعتکاف فرصتی برای فارغ شدن از هیاهوهای بیرونی است و اینکه خلوتی را شاهد باشد و این در همه مذاهب وجود دارد. ما در اسلام به این مسئله توصیه زیادی داریم که در این اوقات خلوتی ایجاد کنید.
سروقامت با بیان اینکه یکی دیگر از آسیب‌هایی که می‌تواند وجود داشته باشد، عدم استفاده از فرصت این سه روز است، گفت: اگر این جا شرایطی باشد و او برای خود برنامه‌ای تدوین نکند که در این سه روز چه کارهایی انجام بدهد، در این سه روز گرفتار بیکاری می‌شود و ممکن است نتواند از فرصت اعتکاف بهره‌برداری‌ها لازم را داشته باشد.
وی ادامه داد: بحث دیگر رفاقت‌ها‌ست که ما توصیه می‌کنیم افراد با دوستان‌شان در یک اعتکاف شرکت نکنند. اگر دوستانی که همیشه با هم هستند در اعتکاف باشند، مسجد را شبیه موقعیت‌های دیگرشان می‌کنند. در این روزها باید از رفاقت‌های حقیقی و مجازی کاست و به سوی کسی رفت که در روایات داریم یا رفیق لا رفیق له.
سروقامت افزود: نکته‌ای دیگر این است که ما به برگزارکنندگان توصیه می‌کنیم، شما فرصتی را برای خلوت فراهم کنید و این قدر برنامه‌ها پر نکنید. گاهی می‌خواهند بگویند ما در اعتکاف کارهای زیادی از جمله سخنران، مداحی و.... ارائه کرده‌ایم اما در واقع جوان تنها آمده و چند سخنرانی گوش کرده و نتوانسته است از اعتکاف بکند و ما توصیه می‌کنیم که بگذارند وقت خلوتی باقی بماند و همه وقت پر نشود تا افراد آن را به رابطه شخصی خود و خدا اختصاص دهند.
