در نشست بررسی «پوشش در ساختار قرآن» عنوان شد:
تحولات معرفت‌شناسی؛ مهمترین ریشه بدحجابی
گروه حوزه‌های علمیه: مدیر اداره امور محصولات پژوهشی حوزه تاکید کرد: مسئله بدحجابی منحصر به مباحثی مانند هوسرانی و مخالفت‌های اجتماعی و ... نیست بلکه تحولات معرفت‌شناسی و ناهماهنگی‌های شناختی؛ مهمترین ریشه بدحجابی در کشور است.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) مجتبی فرهنگیان، مدیر اداره امور محصولات پژوهشی حوزه و مدرس مرکز تفسیر صادقین(ع) شب گذشته 11 اردیبهشت در نشست علمی «بررسی پوشش در ساختار قرآن» با بیان اینکه تنها نمی‌توان با رویکرد سبک تنزیلی به حل مشکل پوشش اقدام بورزیم، گفت: با گذشت چهار دهه از انقلاب هنوز نتوانسته‌ایم به پوشش شبه استاندارد دینی برسیم لذا بحران‌های متعددی نیز ایجاد کرده است.
وی با قدردانی از حجت‌الاسلام معرفت به عنوان ارایه‌دهنده بحث که 10 ویژگی براساس آیه 35 سوره احزاب را مقدمه برای تحقق حجاب اسلامی برشمرده بود، افزود: حسن این بحث نگاه به آیات قرآن کریم است که به فهم دقیق‌تری در تحلیل پدیده‌های اجتماعی کمک می‌کنند تا بتوانیم به مدلی قرآنی برای رفع این نوع معضلات بیاندیشیم.
فرهنگیان بیان کرد: مباحث سبک تنزیلی قرآن اگرچه کمک به به‌روز شدن و فهم درست آیات می‌کند و می‌توان شبکه معنایی وسیعی را کشف کنیم و فهم واقع‌بینانه ارایه می‌دهد و نسبت نزدیکی با واقعیت دارد ولی از آفاتی که به خصوص در حوزه هرمنوتیک وجود دارد مصون نیست و سبب تکثرگرایی در حوزه فرهنگی و نسبی‌گرایی خواهد شد.
وی افزود: پلورالیزم فرهنگی و نسبیت‌گرایی از آثار منفی سبک تنزیلی است که این نوع نگاه یعنی هرمنوتیکی در دنیای مسیحی نیز رواج زیادی دارد و جزء مباحث روزآمد در دنیای غرب است و ما هم در حوزه به آن پرداخته‌ایم و خطر ابتلا به آن وجود دارد.
فرهنگیان با اشاره به سخنان ارایه دهنده که باید از مدل ترویج حجاب در صدر اسلام برای آن در جامعه امروز بهره ببریم تصریح کرد: اگر بنا است نسخه‌ای برای جامعه امروز تدبیر کنیم باید تفاوت و تفرقات میان جامعه امروز و صدر اسلام را ملاحظه کنیم؛ جامعه عربستان دارای واحدها و نظامات قبیله‌ای بوده است و قدرت در همه عرصه‌های سیاسی و فرهنگی از بالا به پایین و عمودی است و شاخصه این نوع نظام، عصبیت است که این عصبیت به نوعی کمک به مقوله حجاب هم داشته است.
وی افزود: این در حالی است که شاخصه امروز جامعه ما پراکندگی و متشتت بودن است و در نظام سیاسی ما هر کسی قدرت انتخاب دارد از طرفی طبیعتا پوشش مسئله اول جامعه صدر اسلام نبوده است و نگاه هم به زنان نگاه دون‌پایه و درجه دوم بوده است و مفهوم حجاب معنا نداشته است.
وی اظهار کرد: مفهوم پوشش در این نوع جامعه جاهلی، فرهنگی نبوده است و اینکه قرآن آن را به بافت فرهنگی تبدیل کرده نشانه هوشمندی آن است، از طرفی وقتی بنا شد که باید به 10گانه مدنظر مولف در آیه 35 احزاب معتقد باشیم نتیجه می‌گیریم تا به این شاخصه‌ها نرسیده‌ایم نباید حجاب را اجباری کنیم لذا هیچ وقت نباید سراغ این نوع مسئله برویم زیرا هیچ وقت آن 10 مولفه در جامعه حاکم نخواهد شد.
فرهنگیان با اشاره به دلیل دیگر موفقیت بحث حجاب در عصر پیامبر(ص) گفت: در دوره پیامبر ایشان گفتار هژمونی ایجاد کرد و در مقابل وی، هیچ قدرتی وجود نداشت؛ تمدن اسلامی توانست نظام گفتمانی تمدن‌های قدرتمند دیگر را شکست بدهد ولی در جامعه امروز ما، در تلویزیون و منبر در مورد حجاب سخن گفته می‌شود ولی چند روز بعد چند شبکه ماهواره‌ای درام‌های سوزناکی می‌سازند و بر ضد آن تبلیغ می‌کنند و رشته‌های ما را پنبه می‌کنند.
وی اظهار کرد: یک استاد دینی در دانشگاه از خدا و حجاب و معاد سخن می‌گوید اما در کلاس دیگری در دانشگاه یک استاد بر مبنای مادی‌گرایی ضد آن را تبلیغ می‌کند لذا پیام، پارازیت‌های زیادی دارد در حالی که در دوره پیامبر بدیلی نداشت و پارازیتی شاهد نیستیم و نظام دینی دست برتر را داشت و هر چه گفته می‌شد مورد پذیرش قرار می‌گرفت.
فرهنگیان عنوان کرد: بدحجابی صرفا ریشه هوسرانی و مسایل جنسی ندارد و به مسایل دیگری نیز بر می‌گردد که در راس آن مسئله معرفت‌شناسی است از این رو فاکتورهای ده گانه خوب است اما آیا زمینه اجرای آن نیز فراهم است؟.
وی افزود: یکی از معضلات اصلی، شکاف معرفتی است، لذا تنها با تبلیغ مشکل حجاب حل نخواهد شد زیرا ما با شبکه وسیعی از مخالفت‌ها و بافت و فرهنگ‌ها روبرو هستیم، لذا نمی‌توان گفتمان فرهنگی غالب ایجاد کرد از این رو مجبوریم دست به دامان گشت ارشاد و ... شویم که مشکلاتی ایجاد می‌کند.
فرهنگیان بیان کرد: پدیده‌های اجتماعی همانند زنجیر است و وقتی فساد نخبگانی وجود دارد، اعتماد عمومی از بین می‌رود؛ وقتی 12 هزار میلیارد اختلاس شد سایر هنجارهای اجتماعی نیز از بین خواهد رفت بنابراین اگر بخواهیم به این پدیده‌ها بنگریم باید شخصیت و حیثیت اجتماعی را تحلیل کینم؛ در ابتدای انقلاب، روحانیون می گفتند اگر تلویزیون دست ما بود تاثیرات زیادی داشتیم ولی امروز با اینکه دست ما هست چه قدر موثر بوده‌ایم.
اگر بتوانیم نظام معرفتی قرآن را کشف کنیم، می‌توانیم دوباره اسپانیا را فتح کنیم
وی با بیان اینکه در جامعه صدر اسلام، مرجعیت فرهنگی مفهوم بزرگی بود چون رقیبی نداشت گفت: ولی امروز ما با مرجعیت‌های مختلفی روبرو هستیم و ورزشکاران و هنرپیشه‌ها و ... تاثیرگذاری زیادی در بافت فرهنگی دارند.این محقق و مدرس حوزه عنوان کرد: فرزندان ما دچار پدیده ناهماهنگی شناختی شده‌اند و ما با بازی‌های پیچیده‌ای روبرو هستیم؛ مثلا تا قبل از قاجار مفهومی به عنوان حجاب اصلا مسئله نبوده و دیندار و بی دین آن را به عنوان امری مسلم پذیرفته بودند و کسانی که مومن هم نبودند به عنوان برساخت فرهنگی آن را پذیرفته بودند ولی امروز چون مبانی معرفتی تغییر کرده حوزه‌های فرهنگی ما نیز دچار تغییر و تحول شده است.
وی تاکید کرد: اگر توانستیم نظام معرفتی قرآن را کشف کنیم دوباره اسپانیا را می توانیم فتح کنیم لذا نباید به دنبال نعل به نعل کردن دو جامعه صدر اسلام و امروز باشیم بلکه باید نظام دقیق معرفتی قرآن را کشف و آن را متناسب با فضای کنونی جامعه اصلاح کنیم.
وی با بیان اینکه نباید از این مقوله ناامید باشیم، تاکید کرد: امروز پوشش اسلامی، تهدید جدی برای انگلیس و فرانسه شده لذا نباید ناامید شد اما با روش‌‌های کهنه نمی‌توان حجاب را ترویج داد و باید با ظرافت این کار را بکنیم زیرا مفاهیم دینی با فطرت انسان مرتبط است و باید بر این مسئله متمرکز شویم از این رو اگر مفاهیم را درست القاء کنیم می توانیم به اهداف نزدیک شویم البته نباید صد درصد به دنبال چادری کردن جامعه باشیم.
همچنین حجت‌الاسلام معرفت در نقد این سخنان گفت: اگر بخواهیم سبک تنزیلی را در جامعه خود اجرا کنیم دارای مراحلی است که برگرفته از مراحل قرآن است و البته باید سیره اهل‌بیت را که تا 250 سال بعد از آن تداوم داشته بر آن اضافه کنیم ضمن اینکه باید از دانش جامعه‌شناسان بهره ببریم و تناظری میان این مباحث ایجاد کنیم.
وی تاکید کرد: اگر با این بررسی‌ها به این نتیجه برسیم که هیچ وجه مشابهتی میان جامعه امروز و صدر اسلام در مسئله حجاب نیست در این صورت قرآن کارآیی خود را از دست خواهد داد که این مورد قبول نیست اما اگر مبنا این باشد که ماهیت با وجود همه اختلافات همان ماهیت است در این صورت می توانیم از مدل قرآن در صدر اسلام هم برای امروز بهره ببریم.
معرفت همچنین در ابتدای این نشست در سخنانی به تبیین آیه حجاب و بهره‌گیری از آن به روش سبک تنزیلی اشاره کرد و با بیان اینکه در صدر اسلام نیز پدیده بدحجابی وجود داشت عنوان کرد: قرآن با کمترین مقاومت و مشکلی توانست بحث پوشش را در میان زنان در آن زمان جا بیندازد و وقتی آیه حجاب نازل شد از فردای آن بانوان حجاب را پذیرفته و رعایت کردند و کاملا تسلیم این مسئله بودند ولی آیا این موضوع اتفاقی رخ داد که البته این طور نبوده است و قرآن طی یک فرایندی این مسئله را حل کرد.
وی با بیان اینکه ذات تغییر و تحول در جامعه گام به گام و آرام آرام است و ابتدا باید زیربنا را درست کنیم اظهار کرد: مدنی بودن آیه پوشش این پیام را دارد که خداوند در سوره‌های مکی در مورد پوشش سخنی نگفته البته این دلیل بر بی اهمیت بودن این موضوع نبوده ولی تعمدی از سوی خداوند در کار است و خداوند ابتدا اعتقادات را در سور مکی بیان و سپس احکام را نازل فرموده است.
این محقق و مدرس حوزه علمیه بیان کرد: در یک نگاه ساختاری به قرآن در موضوع پوشش ملاحظه می‌شود که تاخیر در طرح حکم حجاب یک حکمتی داشته است که باید براساس این حکمت بتوانیم نتایجی برای امروز بگیریم.
معرفت ادامه داد: طرح پوشش در مدینه این پیام را دارد که حکم پوشش زمینه فرهنگی و اعتقادی لازم دارد و مانند نماز و انفاق نیست که بدون مقدمه ایجاد شده باشد لذا انفاق و نماز از همان ابتدا در مکه مطرح شد و روزه نیز در زمره همین موضوعات است.
وی براساس آیه 35 سوره احزاب، راه کارهای 10گانه قرآن را برای زمینه‌سازی در ترویج حجاب ضروری برشمرد و گفت: ابتدا باید این مقدمات در کنار سیره اهل بیت ترویج شود.
