غلامحسین گرامی در گفت‌وگو با ایکنا خبر داد:
گرایش‌های مدرسی معارف اسلامی به رشته‌های مستقل تبدیل می‌شود
گروه دانشگاه: معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی تصریح کرد: در دانشگاه معارف اسلامی، رشته مدرسی معارف اسلامی با گرایش‌های متعددی جذب دانشجو دارد که قصد داریم این گرایش‌ها به عنوان یک رشته در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به تصویب رسیده و تبدیل به رشته‌هایی مجزا شوند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، قرار گرفتن دروس معارف اسلامی در برنامه آموزشی مقاطع کارشناسی کلیه رشته‌های تحصیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور، از جمله اقدامات شورای عالی انقلاب فرهنگی است که به منظور توسعه و تعمیق باورها و اندیشه‌های دینی، انقلابی و تحول مثبت در رفتارهای فردی و اجتماعی نسل جوان دانشگاهی و مقابله آگاهانه با شبهات و تفکرات التقاطی صورت گرفته است. نقش بالقوه این دروس در اسلامی شدن مراکز آموزش عالی، بر صاحب‌نظران دینی و فرهنگی و کارشناسان دانشگاهی پنهان نیست، دستیابی به این هدف بیش و پیش از هر چیز در گرو تامین و حضور مدرسان مومن، متخصص، متعهد و زمان‌شناس در کرسی تدریس دروس معارف اسلامی است، به همین منظور «دانشگاه معارف اسلامی» برای تامین این نیاز اساسی، تاسیس شد.
غلامحسین گرامی، معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا و با اشاره به سابقه تاسیس و فعالیت این دانشگاه، اظهار کرد: دانشگاه معارف اسلامی، از دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرائی و زیرمجموعه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری است که در سال 1385 تاسیس شد و هدف آن تربیت استاد برای تدریس دروس معارف اسلامی در دانشگاه‌های سراسر کشور است. بخشی از دروسی که دانشجویان در دوره کارشناسی می‌گذرانند، دروس معارف اسلامی است که مجموعا 12 واحد است، البته با توجه به برنامه‌های اخیر به 14 واحد تغییر یافته، اما مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی همان 12 واحد است.
وی با تاکید بر اهداف راه‌اندازی دانشگاه معارف اسلامی، افزود: نظارت بر اساتید و محتوای دروس بر عهده نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌هاست، همچنین جذب و تربیت استاد و نیز مسئله ارتقا و ارزیابی اساتیدی که در این دروس تدریس می‌کنند، بر عهده این نهاد است. بر همین اساس، نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها تصمیم گرفت مرکزی جهت تربیت نیروهای متخصص ویژه دروس معارف دایر کند، لذا هدف نخست؛ تاسیس دانشگاه معارف اسلامی، تربیت همین نیروهاست، همچنین 2 هدف عمده دیگر این دانشگاه؛ تامین محتوای دروس معارف اسلامی در سراسر کشور و دیگری ارتقای اساتید معارف از طریق آموزش‌های ضمن خدمت است.
معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی با اشاره به برنامه‌های آموزشی این دانشگاه، خاطرنشان کرد: دانشگاه معارف اسلامی تاکنون مجموعا 9 دوره دکتری و 10 دوره کارشناسی‌ارشد در رشته مدرسی معارف اسلامی جذب دانشجو داشته، البته یک رشته در مقطع ارشد، بعدا اضافه شد که این رشته «توسعه و ترویج فرهنگ دینی» بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی با تاکید بر این مسئله که برای هر یک از دروس عمومی معارف دانشگاه‌ها، یک گرایش در این دانشگاه وجود دارد، ادامه داد: 5 درس اصلی معارف اسلامی در دانشگاه‌ها، شامل اخلاق اسلامی، اندیشه‌های دینی (معارف اسلامی)، تاریخ اسلام، تفسیر قرآن و انقلاب اسلامی است که بر همین اساس رشته مدرسی معارف در این 5 گرایش، در دانشگاه معارف اسلامی طراحی و اجرا شد. البته جذب دانشجو در رشته «مدرسی معارف اسلامی» اختصاص به این دانشگاه ندارد و سایر دانشگاه‌ها نیز جذب دانشجو در این رشته را دارند، اما محوری‌ترین دانشگاه که تاکنون بیشترین دانشجو را جذب کرده، دانشگاه معارف اسلامی است.
گرامی با اشاره به نحوه جذب دانشجو در این دانشگاه، گفت: نحوه جذب دانشجو در این دانشگاه، بر اساس آنچه که مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، به این نحو است؛ در مقطع کارشناسی‌ارشد داوطلبان باید از طلاب حوزه‌های علمیه باشند و یا پایه 2 را گذرانده باشند، همچنین شرایط عمومی همچون سن وجود دارد، اما طلبه علوم دینی بودن داوطلب، مهم‌ترین شرط است و یا اینکه حداقل دوره طرح را به پایان رسانده باشند. در مقطع دکتری، نحوه جذب نیز به همین شکل است و تنها تفاوت در این است که علاوه بر طلاب علوم دینی، اعضای هیئت علمی گروه‌های معارف نیز میتوانند در این دوره تحصیل نمایند.
وی با اشاره به اینکه امسال یک بخش از جذب مقطع دکتری این دانشگاه به آزمون سراسری اختصاص دارد، تصریح کرد: جهت ورود داوطلبان به این دانشگاه، آزمون اختصاصی برگزار می‌شود و از طریق آزمون سراسری جذب نداریم، البته امسال یک بخش از جذب مقطع دکتری را به آزمون سراسری اختصاص داده‌ایم، اما کماکان آزمون اختصاصی در دو مقطع ارشد و دکتری به قوت خود باقی است. مجموعا تاکنون در 9 دوره دکتری و 10 دوره ارشد که برگزار کرده‌ایم، تعداد 1246 دانشجو در این دو مقطع تحصیل کردند که از این تعداد، 343 نفر در مقطع دکتری و 903 نفر نیز در مقطع کارشناسی‌ارشد بودند.
گرامی با اشاره به تعداد دانشجویان حاضر در دو مقطع ارشد و دکتری، در هر گرایش این دانشگاه، گفت: در دوره دکتری، در هر گرایش، به طور معمول 5 الی 7 دانشجو مشغول به تحصیل است، در کارشناسی‌ارشد متفاوت بوده و به طور معمول 10 الی 15 دانشجو در هر گرایش تحصیل می‌کنند. از مجموع این تعداد، 435 نفر دفاع کرده‌اند که 33 نفر در مقطع دکتری و مابقی در مقطع ارشد بودند و تعداد دانشجویان حال حاضر دانشگاه نیز 796 نفر است.
وی با اشاره به تعداد اعضای هیئت علمی ثابت و مدعو این دانشگاه، افزود: دانشگاه معارف اسلامی دارای 24 نفر هیئت علمی، 13 نفر تمام‌وقت و 11 نفر پاره‌وقت است. بخش زیادی از اساتید دانشگاه، اساتید مدعو هستند و در هر ترم در حدود 90 الی 100 استاد مدعو داریم، چراکه تعداد واحدهای تدریس، بیش از تعداد اساتید این دانشگاه است. همچنین لازم است بگویم، به این دلیل که دانشجوی مقطع کارشناسی نداریم و این دانشگاه در مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) دانشجو تربیت می‌کند، جذب هیئت علمی کار آسانی نیست.
معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی با اشاره به ماموریت‌های این دانشگاه در حوزه آموزش و پژوهش، اظهار کرد: در هر دو حوزه آموزش و پژوهش، ماموریت‌های ملی برای این دانشگاه تعریف شده، چرا که این دانشگاه برای دانشگاه‌های سراسر کشور و گروه‌های معارف فعالیت می‌کند، لذا وظیفه اصلی معاونت پژوهشی این دانشگاه تدوین کتاب‌های درسی دروس معارف اسلامی است که در سراسر کشور توسط بیش از 5 هزار استاد تدریس می‌شود و در این خصوص، بیش از 70 عنوان کتاب در این دانشگاه تهیه و چاپ شده است و به همراه ویراستاری‌های جدید مجموعا 88 عنوان کتاب تقدیم جامعه علمی دانشگاهی گردیده است.
وی با تاکید بر لزوم تدوین کتب درسی متناسب با رشته‌های تحصیلی دانشجویان، ادامه داد: در بعضی دروس تدوین کتب متناسب با رشته‌های دانشگاه‌ها صورت پذیرفته، به‌طور مثال کتاب اخلاق اسلامی ویژه دانشجویان رشته‌های پزشکی تدوین شده با طرح این مسئله که دغدغه‌های اخلاقی یک پزشک، پرستار و کسی که در حوزه درمان فعالیت می‌کند، متفاوت است با دانشجویی که مهندسی می‌خواند و سایر رشته‌ها نیز به همین صورت است.
غلامحسین گرامی گفت: یک‌سری کتب کمک درسی نیز در کنار دروس معارف اسلامی تهیه و تدوین شده که این‌ها ویژه اساتید دروس معارف اسلامی است و در این حوزه نیز، نزدیک به 180 عنوان کتاب چاپ شده است.
تدوین کتب تفسیر قرآن؛ متناسب با رشته‌های تحصیلی دانشجویان
وی در پاسخ به این پرسش که آموزش متن و مفاهیم قرآن کریم به دانشجویان این دانشگاه چه جایگاهی دارد؟ به ایکنا گفت: در خصوص آموزش مفاهیم قرآن به دانشجویان، یکی از دروس معارف اسلامی؛ درس تفسیر قرآن است که کتاب‌های متعددی در حوزه تفسیر نگاشته شده، چراکه این حوزه جای مانور زیادی دارد و بر این اساس که دانشجویان در رشته‌های متفاوت تحصیل می‌کنند، تفاسیر قرآن، میتوانند متناسب با رشته دانشجو ارائه شود. بر اساس تفاسیر نمونه، المیزان و نور، چند کتاب درسی عمومی در حوزه تفسیر قرآن، برگرفته از این تفاسیر نگاشته شده و در کنار این‌ها بعضی تفاسیر خاص نیز وجود دارد؛ شامل تفسیر قرآن، ویژه دانشجویان رشته اقتصاد، تفسیر قرآن ویژه دانشجویان رشته‌های پزشکی، تفسیر قرآن ویژه دانشجویان رشته مدیریت و یک تفسیر قرآن در دست تدوین و چاپ است که تفسیر قرآن ویژه دانشجویان رشته معماری و شهرسازی است و سعی شده برای رشته‌های مختلف در این حوزه کتاب‌های متنوع و متعددی چاپ شود و تنوع کتاب‌های درسی در این حوزه بیشتر از سایر حوزه‌های معارفی است.
معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی با اشاره به حوزه دیگری از فعالیت‌های پژوهشی این دانشگاه، تصریح کرد: دانشگاه معارف اسلامی، 5 عنوان فصلنامه علمی-پژوهشی، متناسب با 5 گرایشی که ذکر شد دارد و شامل «تفسیر قرآن»، «اندیشه‌های نوین دینی»، «انقلاب اسلامی»، «تاریخ و تمدن اسلامی» و «اخلاق اسلامی» است، در واقع برای هر یک از گرایش‌ها، یک فصلنامه علمی-پژوهشی طراحی شده است.
وی افزود: حوزه فعالیت دیگر این دانشگاه کمک به اساتید معارف در حوزه روش‌های تدریس است. در حوزه روش‌ها، کارگاه‌های متعددی در این سال‌ها برگزار شده و علاوه بر آن نرم‌افزارهایی برای ارائه بهتر دروس معارف طراحی گردیده که برای هر کدام از دروس نرم‌افزارهای متعددی طراحی و ارائه شده است.
امسال؛ تبدیل گرایش‌ها به رشته‌های مجزا
غلامحسین گرامی در پایان با اشاره به مهم‌ترین برنامه این دانشگاه طی سال تحصیلی جدید، اظهار کرد: مهم‌ترین برنامه در حوزه آموزشی در سال تحصیلی جدید این خواهد بود که هرکدام از گرایش‌هایی که به آن اشاره شد و نیز گرایش «مدرسی معارف اسلامی» که به تازگی طراحی و اجرا شده است، به عنوان یک رشته در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به تصویب رسیده و تبدیل به رشته‌هایی مجزا شوند، در واقع اکنون یک رشته با چند گرایش داریم که این نواقصی از نظر آموزشی دارد و به دنبال این هستیم که هر کدام از این گرایش‌ها تبدیل به یک رشته شوند و ان شاءالله این امر امسال اجرایی خواهد شد.
غلامحسین گرامی، معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا و با اشاره به سابقه تاسیس و فعالیت این دانشگاه، اظهار کرد: دانشگاه معارف اسلامی، از دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرائی و زیرمجموعه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری است که در سال 1385 تاسیس شد و هدف آن تربیت استاد برای تدریس دروس معارف اسلامی در دانشگاه‌های سراسر کشور است. بخشی از دروسی که دانشجویان در دوره کارشناسی می‌گذرانند، دروس معارف اسلامی است که مجموعا 12 واحد است، البته با توجه به برنامه‌های اخیر به 14 واحد تغییر یافته، اما مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی همان 12 واحد است.
وی با تاکید بر اهداف راه‌اندازی دانشگاه معارف اسلامی، افزود: نظارت بر اساتید و محتوای دروس بر عهده نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌هاست، همچنین جذب و تربیت استاد و نیز مسئله ارتقا و ارزیابی اساتیدی که در این دروس تدریس می‌کنند، بر عهده این نهاد است. بر همین اساس، نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها تصمیم گرفت مرکزی جهت تربیت نیروهای متخصص ویژه دروس معارف دایر کند، لذا هدف نخست؛ تاسیس دانشگاه معارف اسلامی، تربیت همین نیروهاست، همچنین 2 هدف عمده دیگر این دانشگاه؛ تامین محتوای دروس معارف اسلامی در سراسر کشور و دیگری ارتقای اساتید معارف از طریق آموزش‌های ضمن خدمت است.
معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی با اشاره به برنامه‌های آموزشی این دانشگاه، خاطرنشان کرد: دانشگاه معارف اسلامی تاکنون مجموعا 9 دوره دکتری و 10 دوره کارشناسی‌ارشد در رشته مدرسی معارف اسلامی جذب دانشجو داشته، البته یک رشته در مقطع ارشد، بعدا اضافه شد که این رشته «توسعه و ترویج فرهنگ دینی» بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی با تاکید بر این مسئله که برای هر یک از دروس عمومی معارف دانشگاه‌ها، یک گرایش در این دانشگاه وجود دارد، ادامه داد: 5 درس اصلی معارف اسلامی در دانشگاه‌ها، شامل اخلاق اسلامی، اندیشه‌های دینی (معارف اسلامی)، تاریخ اسلام، تفسیر قرآن و انقلاب اسلامی است که بر همین اساس رشته مدرسی معارف در این 5 گرایش، در دانشگاه معارف اسلامی طراحی و اجرا شد. البته جذب دانشجو در رشته «مدرسی معارف اسلامی» اختصاص به این دانشگاه ندارد و سایر دانشگاه‌ها نیز جذب دانشجو در این رشته را دارند، اما محوری‌ترین دانشگاه که تاکنون بیشترین دانشجو را جذب کرده، دانشگاه معارف اسلامی است.
گرامی با اشاره به نحوه جذب دانشجو در این دانشگاه، گفت: نحوه جذب دانشجو در این دانشگاه، بر اساس آنچه که مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، به این نحو است؛ در مقطع کارشناسی‌ارشد داوطلبان باید از طلاب حوزه‌های علمیه باشند و یا پایه 2 را گذرانده باشند، همچنین شرایط عمومی همچون سن وجود دارد، اما طلبه علوم دینی بودن داوطلب، مهم‌ترین شرط است و یا اینکه حداقل دوره طرح را به پایان رسانده باشند. در مقطع دکتری، نحوه جذب نیز به همین شکل است و تنها تفاوت در این است که علاوه بر طلاب علوم دینی، اعضای هیئت علمی گروه‌های معارف نیز میتوانند در این دوره تحصیل نمایند.
وی با اشاره به اینکه امسال یک بخش از جذب مقطع دکتری این دانشگاه به آزمون سراسری اختصاص دارد، تصریح کرد: جهت ورود داوطلبان به این دانشگاه، آزمون اختصاصی برگزار می‌شود و از طریق آزمون سراسری جذب نداریم، البته امسال یک بخش از جذب مقطع دکتری را به آزمون سراسری اختصاص داده‌ایم، اما کماکان آزمون اختصاصی در دو مقطع ارشد و دکتری به قوت خود باقی است. مجموعا تاکنون در 9 دوره دکتری و 10 دوره ارشد که برگزار کرده‌ایم، تعداد 1246 دانشجو در این دو مقطع تحصیل کردند که از این تعداد، 343 نفر در مقطع دکتری و 903 نفر نیز در مقطع کارشناسی‌ارشد بودند.
گرامی با اشاره به تعداد دانشجویان حاضر در دو مقطع ارشد و دکتری، در هر گرایش این دانشگاه، گفت: در دوره دکتری، در هر گرایش، به طور معمول 5 الی 7 دانشجو مشغول به تحصیل است، در کارشناسی‌ارشد متفاوت بوده و به طور معمول 10 الی 15 دانشجو در هر گرایش تحصیل می‌کنند. از مجموع این تعداد، 435 نفر دفاع کرده‌اند که 33 نفر در مقطع دکتری و مابقی در مقطع ارشد بودند و تعداد دانشجویان حال حاضر دانشگاه نیز 796 نفر است.
وی با اشاره به تعداد اعضای هیئت علمی ثابت و مدعو این دانشگاه، افزود: دانشگاه معارف اسلامی دارای 24 نفر هیئت علمی، 13 نفر تمام‌وقت و 11 نفر پاره‌وقت است. بخش زیادی از اساتید دانشگاه، اساتید مدعو هستند و در هر ترم در حدود 90 الی 100 استاد مدعو داریم، چراکه تعداد واحدهای تدریس، بیش از تعداد اساتید این دانشگاه است. همچنین لازم است بگویم، به این دلیل که دانشجوی مقطع کارشناسی نداریم و این دانشگاه در مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) دانشجو تربیت می‌کند، جذب هیئت علمی کار آسانی نیست.
معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی با اشاره به ماموریت‌های این دانشگاه در حوزه آموزش و پژوهش، اظهار کرد: در هر دو حوزه آموزش و پژوهش، ماموریت‌های ملی برای این دانشگاه تعریف شده، چرا که این دانشگاه برای دانشگاه‌های سراسر کشور و گروه‌های معارف فعالیت می‌کند، لذا وظیفه اصلی معاونت پژوهشی این دانشگاه تدوین کتاب‌های درسی دروس معارف اسلامی است که در سراسر کشور توسط بیش از 5 هزار استاد تدریس می‌شود و در این خصوص، بیش از 70 عنوان کتاب در این دانشگاه تهیه و چاپ شده است و به همراه ویراستاری‌های جدید مجموعا 88 عنوان کتاب تقدیم جامعه علمی دانشگاهی گردیده است.
وی با تاکید بر لزوم تدوین کتب درسی متناسب با رشته‌های تحصیلی دانشجویان، ادامه داد: در بعضی دروس تدوین کتب متناسب با رشته‌های دانشگاه‌ها صورت پذیرفته، به‌طور مثال کتاب اخلاق اسلامی ویژه دانشجویان رشته‌های پزشکی تدوین شده با طرح این مسئله که دغدغه‌های اخلاقی یک پزشک، پرستار و کسی که در حوزه درمان فعالیت می‌کند، متفاوت است با دانشجویی که مهندسی می‌خواند و سایر رشته‌ها نیز به همین صورت است.
غلامحسین گرامی گفت: یک‌سری کتب کمک درسی نیز در کنار دروس معارف اسلامی تهیه و تدوین شده که این‌ها ویژه اساتید دروس معارف اسلامی است و در این حوزه نیز، نزدیک به 180 عنوان کتاب چاپ شده است.
تدوین کتب تفسیر قرآن؛ متناسب با رشته‌های تحصیلی دانشجویان
وی در پاسخ به این پرسش که آموزش متن و مفاهیم قرآن کریم به دانشجویان این دانشگاه چه جایگاهی دارد؟ به ایکنا گفت: در خصوص آموزش مفاهیم قرآن به دانشجویان، یکی از دروس معارف اسلامی؛ درس تفسیر قرآن است که کتاب‌های متعددی در حوزه تفسیر نگاشته شده، چراکه این حوزه جای مانور زیادی دارد و بر این اساس که دانشجویان در رشته‌های متفاوت تحصیل می‌کنند، تفاسیر قرآن، میتوانند متناسب با رشته دانشجو ارائه شود. بر اساس تفاسیر نمونه، المیزان و نور، چند کتاب درسی عمومی در حوزه تفسیر قرآن، برگرفته از این تفاسیر نگاشته شده و در کنار این‌ها بعضی تفاسیر خاص نیز وجود دارد؛ شامل تفسیر قرآن، ویژه دانشجویان رشته اقتصاد، تفسیر قرآن ویژه دانشجویان رشته‌های پزشکی، تفسیر قرآن ویژه دانشجویان رشته مدیریت و یک تفسیر قرآن در دست تدوین و چاپ است که تفسیر قرآن ویژه دانشجویان رشته معماری و شهرسازی است و سعی شده برای رشته‌های مختلف در این حوزه کتاب‌های متنوع و متعددی چاپ شود و تنوع کتاب‌های درسی در این حوزه بیشتر از سایر حوزه‌های معارفی است.
معاون آموزشی دانشگاه معارف اسلامی با اشاره به حوزه دیگری از فعالیت‌های پژوهشی این دانشگاه، تصریح کرد: دانشگاه معارف اسلامی، 5 عنوان فصلنامه علمی-پژوهشی، متناسب با 5 گرایشی که ذکر شد دارد و شامل «تفسیر قرآن»، «اندیشه‌های نوین دینی»، «انقلاب اسلامی»، «تاریخ و تمدن اسلامی» و «اخلاق اسلامی» است، در واقع برای هر یک از گرایش‌ها، یک فصلنامه علمی-پژوهشی طراحی شده است.
وی افزود: حوزه فعالیت دیگر این دانشگاه کمک به اساتید معارف در حوزه روش‌های تدریس است. در حوزه روش‌ها، کارگاه‌های متعددی در این سال‌ها برگزار شده و علاوه بر آن نرم‌افزارهایی برای ارائه بهتر دروس معارف طراحی گردیده که برای هر کدام از دروس نرم‌افزارهای متعددی طراحی و ارائه شده است.
امسال؛ تبدیل گرایش‌ها به رشته‌های مجزا
غلامحسین گرامی در پایان با اشاره به مهم‌ترین برنامه این دانشگاه طی سال تحصیلی جدید، اظهار کرد: مهم‌ترین برنامه در حوزه آموزشی در سال تحصیلی جدید این خواهد بود که هرکدام از گرایش‌هایی که به آن اشاره شد و نیز گرایش «مدرسی معارف اسلامی» که به تازگی طراحی و اجرا شده است، به عنوان یک رشته در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به تصویب رسیده و تبدیل به رشته‌هایی مجزا شوند، در واقع اکنون یک رشته با چند گرایش داریم که این نواقصی از نظر آموزشی دارد و به دنبال این هستیم که هر کدام از این گرایش‌ها تبدیل به یک رشته شوند و ان شاءالله این امر امسال اجرایی خواهد شد.
آیا امکان تحصیل در رشته مدرسی معارف در دانشگاه های دیگر به غیر از دانشگاه قم هست؟