در نشست «چندهمسری در قرآن؛ چالش‌ها و رویکردها» عنوان شد:
آسیب‌های ترویج «چند همسری» با نگاه یکجانبه‌گرایانه
گروه حوزه‌های علمیه: نشست علمی «چندهمسری در قرآن؛ چالش‌ها و رویکردها» امروز 26 اردیبهشت ماه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار و ضمن تبیین دیدگاه شرعی و قانونی این مقوله عنوان شد: مسئله چندهمسری مورد تایید شرع و قانون است ولی نمی‌توان با نگاه یکجانیه گرایانه مشکلات و آسیب‌های آن را نادیده گرفت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام و المسلمین فرج‌الله هدایت‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی امروز 25 اردیبهشت ماه در نشست علمی «چند همسری در قرآن؛ چالش و رویکردها» با بیان اینکه مسئله چندهمسری در جوامع اسلامی مسئله روز است گفت: گروهی از این موضوع دفاع کرده و برای حفظ تقوا و دورنگهداشتن دامن از آلودگی مرد را ناگزیر به اختیار همسر دوم کرده و برخی نیز از آن انتقاد می‌کنند.
وی ادامه داد: از این رو برخی نظریات قائل به استحباب و ترویج این سنت در جوامع و برخی نیز قائل به تحریم و ممنوعیت آن است.
هدایت‌نیا با بیان اینکه در ایران نیز از قبل از انقلاب وارد این موضوع شده و بیشتر با هدف انقباضی و محدودکردن شوهر پیشرفته است عنوان کرد: از دید بنده این بحث کاملا ضروری است و باید از جنبه فقهی و حقوقی آن بر خلاف کسانی که قائل به فرهنگسازی صرف هستند بررسی شود.
این مولف عنوان کرد: چندهمسری فرصتی است برای آن دسته از زنانی که به دلایلی مانند فوت شوهر، یا طلاق فرصت ازدواج پیدا نمی‌کنند ولی افرادی که منتقد هستند می‌گویند این مسئله تضییع حقوق همسر را به دنبال دارد همچنین چندهمسری ممکن است همسران را در مقابل هم قرار داده و برای آنان مشکلاتی ایجاد کند افزون بر این، چندهمسری بقای خانواده را در معرض خطر قرار می‌دهد زیرا معمولا ورود زن دوم به زندگی مرد، تنش‌های فراوانی را در روابط خانوادگی وی به دنبال دارد که فرزندان نیز از آن مصون نیستند.
هدایت‌نیا بیان کرد: گروهی دیگر نیز با توجه به معایب و مزایای چند همسری سعی کرده‌اند معایب آن را مدیریت کرده و برای آن راه حل ارایه کنند بدین ترتیب ما شاهد شکل‌گیری سه رویکرد متفاوت در این مسئله هستیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: کسانی که به دنبال تحریم این مسئله هستند باید ابتدائا از لحاظ حقوقی معلوم کنند که چه موضعی دارند و آیا سکوت و ممنوعیت، راه حل این مسئله است؟ اگر همسری ناشزه و یا بیمار باشد و نتواند به وظایف همسری خویش عمل کند و یا شوهر از لحاظ جنسی بیش فعال و مطالبات جنسی او فراتر از حد باشد در این صورت این گروه برای رفع این مشکلات چه موضعی دارند؟.
وی با اشاره به ضرورت وجود نهاد چندهمسری با بیان اینکه این مسئله عینا نیز ممکن است در مورد زنان شوهردار رخ دهد افزود: دیدگاه اسلام در این مسئله انقباضی است و استفتایی نیز که بنده از مراجع تقلید داشته‌ام تقریبا معتقدند که برای زن شوهردار راه حلی وجود ندارد اما برای زنان مطلقه، شوهر مرده و بیوه راه حل ارایه شده است.
هدایت نیا با اشاره به تنافی چندهمسری و حقوق زن اول عنوان کرد: به صورت طبیعی وقتی مردی همسر دوم بگیرد بخشی از توجهش معطوف به همسر دوم به ویژه اگر جوانتر باشد خواهد شد لذا بخشی از جامعه این موضوع را آزار و ایذاء زن می‌دانند که البته باید مورد بحث قرار گیرد همچنین زن دوم و بیشتر نیز ممکن است مورد تضییع حقوق قرار بگیرند زیرا عمدتا این زنان از متاهل بودن این مرد آگاه نیستند.
وی افزود: چندهمسری همچنین می‌تواند با استحکام و دوام و بقاء خانواده نیز منافات داشته باشد از جمله اینکه ممکن است باعث فروپاشی خانواده شود و حتی طوری در کشور و در رسانه‌ها فرهنگسازی شده است که زنان این کار را خیانت شوهر تلقی می‌کنند.
عضو هیئت علمی فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: اگر چندهمسری با قوانینی ساماندهی نشود با پایداری نهاد خانواده در تنافی است و عمدتا مشکلات عدیده‌ای را ایجاد خواهد کرد بنابراین وجود نهاد چندهمسری و بررسی قوانین مربوط به آن امری ضروری است لذا باید چالش‌های ضرورت چندهمسری و ساماندهی آن را بررسی کنند از این رو نظامات حقوقی نمی‌توانند مقوله چندهمسری را رها کرده و در مقابل آن سکوت و ممنوعیت برگزینند.
هدایت‌نیا با اشاره به سه دسته از آراء در مورد چندهمسری تصریح کرد: عده‌ای معتقد به تجویز چندهمسری منطبق بر فقه اسلامی هستند؛ برخی تحریم چندهمسری و برخی نیز قائل به مشروعیت هستند ولی معتقدند باید با قوانینی این مسئله تحدید شود.
وی افزود: فقها از گذشته تاکنون بدون افزودن شرطی بر آنچه در قرآن آمده بر استحباب، کراهت و اباحه چند همسری فتوا داده‌اند؛ برخی استحباب را از آیات استخراج می‌کنند که با چالش‌های زیادی نیز روبرو شده است ولی برخی دیگر بر روایات تکیه کرده‌اند از جمله اینکه صاحب حدائق 20 روایت آورده که اثبات استحباب از آن نیز دشوار است.
هدایت‌نیا تصریح کرد: شیخ طوسی نیز نظریه کراهت را نقل کرده و مدعی اجماع بر این شده است که جمیع فقها معتقد بر کفایت بر یک همسر هستند و می‌گویند حتی انبیاء نیز با مشکلاتی در مقوله چندهمسری مواجه بودند که البته ایشان در جایگاه نبوت قادر به مدیریت این مسئله بودند.
وی با اشاره به مراجع موافق در چندهمسری افزود: ما از فقها می‌پرسیم شما خطر تضعیف نهاد چندهمسری را چگونه حل می‌کنید که تمرکز نظرات این بزرگواران بر مقوله عدالت است؛ ولی این سؤال مطرح است که اگر عدالت به مفهوم مساوات باشد کار سختی نیست اما در غیر این صورت دشوار خواهد بود؛ ولی فقها عمدتا عدالت را در مقوله نفقه متناسب با شان زن و در قسم(شب خوابی) به تساوی می‌گیرند و چون قاضی عدالت، نیز خود شوهر است این مسئله نمی‌تواند از تضعیف نهاد خانواده جلوگیری کند زیرا کمتر مردی است که خودش را عادل نداند.
هدایت‌نیا با بیان اینکه شیخ مفید معتقد است که زن حق اعتراض به شوهر در ازدواج مجدد و ازدواج با کنیزان و ... را ندارد گفت: بنابراین باید مفهوم عدالت، شفاف و قابل اجرا باشد و ثانیا اگر شوهر داور در مسئله عدالت باشد عمدتا آسیب‌زا خواهد بود.
وی با اشاره به نظریه روشنفکران دینی در تحریم چندهمسری ادامه داد: ابوزید می‌گوید عدالت دست یافتنی نیست و قرآن نیز با این شرط عملا آن را غیرممکن کرده است که معلوم است این استدلال درست نیست زیرا عدالت در اینجا عدالت در عواطف و ... نیست و عمدتا عدالت را در بحث نفقه شرط می دانند.
هدایت‌نیا افزود: برخی از افراد این گروه نیز معتقد هستند که اصل چندهمسری حرام است ولی تعدد زوجه فقط در حکم ثانوی مشروع است که نظام حقوقی ما نیز نزدیک بر این مسئله است یعنی اصل بر تک همسری است و مرد با حصول شرایطی می‌تواند ازدواج مجدد داشته باشد؛ افرادی مانند کدیور نیز معتقد است که این مسئله در گذشته خوب بوده است ولی امروز قابل پذیرش نیست البته وی در تمامی موضوعات مرتبط با زن و مرد مانند دیه و ارث و ... این احکام را تاریخمند و متناسب با شرایط می داند که امروز پذیرش آن وجود ندارد.
هدایت نیا با اشاره به تحدید چندهمسری عنوان کرد: شرط ضمن عقد، از جمله قوانین مربوط به این مقوله است که در سند ازدواج نیز در صورت توافق طرفین، حق وکالت طلاق به زن داده می‌شود.
وی افزود: برخی معتقدند مرد مرجع تشخیص عدالت نیست و دادگاه باید برخورد عادلانه مرد در چندهمسری را تایید کند و اگر مرد رعایت عدالت نداشته است دادگاه باید جلوی این ازدواج آسیب‌زا را بگیرد. از دیگر کارهایی نیز که در حقوق داخلی ما برای این مسئله وضع شده این است که قانون تلفیقی است و آن اینکه اگر ازدواج دوم برای مرد ضروری باشد مرد بدون اجازه زن اول می‌تواند زن دیگری بگیرد ولی اگر ضرورتی ندارد با اجازه همسر اول می‌تواند زن دوم اختیار کند.
در ادامه این نشست، باطنی، سردبیر مجله حقوق اسلامی به عنوان ناقد گفت: به نظر من مولف، این بحث را به صورت فقهی، حقوقی و اجتماعی مطرح کرده و نخواسته وارد بحث تفسیری شود بنابراین باید عنوان متناسب با محتوای بحث صورت‌بندی شود زیرا در عنوان بحث چندهمسری در قرآن بیان شده ولی با محتوا همخوانی ندارد.
وی با بیان اینکه شما سه صورت تجویز، تحریم و تحدید را بیان و رخصت و تحدید را مورد تاکید قرار داده‌اید تصریح کرد: معتقدم در اینجا باید حلقه فقه و حقوق را به یکدیگر وصل کرده و حکم فردی و قانونی در مورد آن ارایه شود.
چندهمسری رافع برخی مشکلات کنونی است
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین اسدی‌نسب، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی هم در سخنانی گفت: بسیاری از بیوه‌ها و دختران به علت عدم ازدواج دچار مشکل شده و حاضرند به عنوان همسر دوم انتخاب شوند همچنین فقها نیز نظر بر چندهمسری دارند و قرآن و سنت پیامبر نیز موید آن است و حتی استحباب نیز از قرآن فهمیده می‌شود بنابراین تحدید کردن این مسئله ضرورتی ندارد.
وی افزود: آنچه از کدیور نقل شده از خود او نیست و دقیقا از متن کتاب ابوزید گرفته شده است ضمن اینکه مولف در این مطلب اصلا به مشکل نپرداخته است در حالی که باید متمرکز بر روی مشکلات بشویم و راه حل برای آن‌ها بیابیم.
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین شاکرین از اعضای هیئت علمی پژوهشگاه نیز با اشاره به آسیب‌های چندهمسری در عین اینکه مسئله‌ای ضروری است گفت: باید برای این مقوله که بحث خوبی است راه‌کارهایی بیابیم بنابراین معتقدم که از ابتدا باید سراغ راه حل‌ها در متن می‌رفتید و بیان صرف دیدگاه‌ها مشکلی را حل نمی‌کند ضمن اینکه عمده مشکل در ازدوج مجدد، بحث فرهنگسازی آن است.
وی افزود: مسایل را تنها نمی‌توان با نگاه فقهی و حقوقی حل کنیم زیرا اگر فقه ناظر به مسایل جامعه نباشد نمی‌تواند رافع مشکلات کنونی باشد لذا دین را باید به صورت منظومه ببینیم که هدف آن تکامل بشر است که بخش عمده آن علم و عقلانیت است.
وی همچنین در پاسخ به نظر مولف در مورد احراز عدالت مرد قبل از ازدواج دوم از سوی دادگاه با تاکید بر اینکه این مسئله، بلا موضوع است زیرا قبل از اینکه ازدواجی رخ دهد ضرورتی برای طرح مسئله در دادگاه نیست اظهار کرد: بیشتر مشکلات این مسئله، ناشی از فرهنگسازی نادرست است.
حجت‌الاسلام هدایت‌نیا در پاسخ به برخی اشکالات در سخنان مجدد با اشاره به ناهمخوانی عنوان با محتوا گفت: در عنوان بحث و عدم گویایی آن تجدید نظر خواهم کرد.
وی افزود: یکجانبه‌نگری به این مقوله اصلا کار درستی نیست؛ من معتقد به ضرورت مسئله چندهمسری هستم ولی خطرات و آسیب‌های زیادی نیز می‌تواند داشته باشد بنابراین هم باید این مسئله ابقاء شود و هم مشکلات کلان خانواده مبتنی بر سیاست‌های کلی نهاد خانواده که مقام معظم رهبری تایید فرموده‌اند حل شود.
هدایت‌نیا عنوان کرد: انکار آسیب‌ها مشکلی را حل نمی‌کند و از طرفی موضوع نیز صرفا اخلاقی فرهنگی نیست و باید جنبه‌های حقوقی نیز مرتفع شود از این رو این که بگوییم هر جا دولت دخالت کرده است مشکلات بیشتر شده است مطلقا درست نیست بنابراین راه‌کارهای اخلاقی و فرهنگی در اولویت است.
وی افزود: بنده به دلیل همین آسیب‌ها موافق به ترویج ازدواج دوم حتی به صورت موقت با توجه به شرایط خاص کنونی نیستم و معتقدم باید این مسئله در طول ازدواج دائم و در قالب سیاست‌های کلان خانواده دیده شود.
مطالب مرتبط
پری
| 
۱۳۹۶/۰۲/۲۷ - ۱۰:۰۲
پاسخ
واقعا براتون متاسفم که از قرآن و اسلام بر روی این موضوع تکیه کردید 
