گفت‌وگو با مولف رساله برتر قرآنی/
ارزیابی شواهد «روایات منتقله» قصص انبیا(ع) در مجمع‌البیان
گروه دانشگاه: برگزیده شانزدهمین جشنواره پایاننامههای برتر قرآنی عنوان کرد: روایات منتقله به روایاتی گویند که از مکتب و مذهبی به مکتب و مذهب دیگر انتقال یابد، اما راویان یا علمای مقصد متوجه این انتقال نمی‌شوند؛ حال این روایات هم می‌توانند استوار باشند هم نااستوار.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، شانزدهمین جشنواره پایاننامههای برتر قرآنی در حالی پایان یافت که 5 برگزیده در مقطع دکتری و 5 برگزیده در مقطع کارشناسی‌ارشد انتخاب و معرفی شدند. حجت‌الاسلام والمسلمین کامران اویسی یکی از برگزیدگان این دوره از جشنواره در مقطع دکتری است که رتبه دوم این جشنواره را کسب کرده و علاوه بر تحصیلات دانشگاهی، در حوزه علمیه قم تحصیل کرده است. با او در خصوص موضوع اثر برگزیده‌اش گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا: خودتان را معرفی کنید؟
اینجانب کامران اویسی هستم، متولد تهران، پس از گذراندن تحصیلات دانشگاهی در مقطع کارشناسی علوم قرآنی و خدمت سربازی، وارد حوزه علمیه قم شدم و در کنار تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی را تا مقطع دکتری و در رشته تفسیر تطبیقی ادامه دادم و اکنون فارع‌التحصیل دکتری دانشگاه علوم و معارف قران کریم هستم.
ایکنا: عنوان رساله دکتری شما چیست؟
عنوان رساله دکتری اینجانب که مقام دوم جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی را کسب نمود، «بررسی روایات منتقله قصص انبیا(ع) در مجمع‌البیان» است.
ایکنا: در مورد روایات منتقله بیشتر توضیح می‌دهید؟
روایات تفسیری از مباحثی است که با رشد مطالعات قرآنی در کشور به آن بیشتر پرداخته شده است. روایات منتقله نیز به روایاتی گویند که از مکتب و مذهبی به مکتب و مذهب دیگر انتقال یابد، اما راویان یا علمای مقصد متوجه این انتقال نمی‌شوند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال ممکن است روایتی از مکتب خلفای اهل تسنن وارد مکتب و منابع حدیثی شیعه شود و تلقی روایت امام صادق(ع) از آن شود، در صورتی که این روایت از امام صادق(ع) صادر نشده است.
ایکنا: رساله شما دارای چند فصل است و در هر فصل به چه مبحثی پرداخته‌اید؟
رساله بنده دارای 5 فصل است که فصل اول رساله به تبیین همین کلیات و مفاهیم مربوط می‌شود و آرای علمایی مانند صالحی نجف آبادی و علامه عسکری درباره روایات منتقله بررسی می‌شود. تفسیر مجمع‌البیان نیز دارای روایات منتقله است، به ویژه در بحث قصص قرآن و به صورت خاص‌تر در داستان پیامبران(ع)، بنابراین فصل‌های دوم تا پنجم رساله به ترتیب بر اساس پیامبرانی که داستانشان در قرآن کریم آمده؛ از آدم تا خاتم(ص) تدوین یافته است.
برگزیده شانزدهمین جشنواره پایاننامههای برتر قرآنی با اشاره به علت اینکه برخی روایات منتقله می‌شوند، خاطرنشان کرد: علت و ملاک اینکه برخی روایات منتقله می‌شوند نیز در جای خود در رساله توضیح داده شده است و در میان راویان و اساتید روایت مشترک بین شیعه و اهل تسنن به ویژه در آثار شیخ صدوق و شیخ طوسی دیده می‌شود. اشتباه نساخ در تلقی از کنیه‌های مشترک مانند ابوجعفر یکی از این دلایل است. مثلا احتمال داشته ابوجعفر طبری مفسر سنی بوده، اما بعدا ناسخ و نویسنده خیال کرده منظور ابوجعفر باقر است و یک علیه‌السلام جلویش نوشته و دیگران پس از او نیز بدون توجه آن را تلقی روایت امام باقر(ع) کرده‌اند.
وی افزود: نبود آن روایات در منابع دست اول شیعه و وجود آن در منابع متعدد عامه، مرسل بودن روایت و عدم تایید آن به وسیله روایات مسند، وجود راویان عامی مذهب در سند روایت، وجود روایات مخالف و معارض در کتب شیعه، تقیه بودن جهت صدور روایت از جمله شواهد یا دلایل منتقله بودن روایات تفسیری در قصص مجمع‌البیان است.
ایکنا: استاد راهنمای رساله شما چه کسی بود؟
استاد راهنما و کسی که جرقه این نوع نگاه به روایات را در ذهن بنده روشن نمود؛ جناب حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدرضا مودب، استاد تمام دانشگاه قم است که سال‌ها پیش از تدوین رساله دکتری بحث روایات منتقله را با همکاری ایشان به صورت مقاله چاپ کردیم و در حال حاضر نزدیک 5 تا 6 مقاله علمی پژوهشی و علمی ترویجی در این زمینه نوشته‌ام که اکثرا با همکاری دکتر مودب بوده است. همچنین در صدد هستیم تا یک کرسی نظریه‌پردازی در زمینه روایات منتقله برگزار کنیم که البته کمی زمان می‌برد.
ایکنا: نتیجه این بحث و نگارش این رساله چه بود؟
نتیجه اینکه روایات منتقله هم می‌توانند استوار باشند هم نا استوار و اینکه روایات کیفیت ازدواج نسل اول فرزندان آدم(ع)، ذبیح بودن اسحاق(ع)، جنگ‌های دوگانه ایران و روم از نمونه‌های مهم روایات منتقله‌اند.
ایکنا: استاد و یا اساتید مشاور شما در نگارش رساله‌تان چه کسانی بودند؟
اساتید مشاور بنده نیز عبارت بودند از؛ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد عابدی، که در زمینه حدیث و روایت تسلط دارند. همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی دیاری بیدگلی که ایشان نیز در زمینه روایات به ویژه روایات تفسیری و نیز مبحث اسرائیلیات ید طولایی دارند.
برگزیده شانزدهمین جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی ادامه داد: سخت‌گیری‌های داوران دانشکده علوم قرآنی قم، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم نیز به غنای این رساله کمک کرد، به ویژه دقت نظر حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالرضا زاهدی که در زمان خودشان سال‌ها پیش رساله دکتری ایشان حائز رتبه برتر شده بود. همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد که در حال حاضر معاون آموزش حوزه‌های علمیه سراسر کشور و نیز از متخصصان به نام مطالعه در زمینه روایات تفسیری هستند.
وی افزود: همه این‌ها، به ویژه عنایت حضرات معصومین(ع) و شاید دعای مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر مجمع‌البیان منجر به این شد که رساله دکتری بنده حقیر دارای کیفیت علمی مطلوبی شود.
ایکنا: آیا از رساله شما، به غیر از جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی، حمایتی شده و یا خواهد شد؟
از سوی مدیر پژوهشی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛ آقای دکتر کاوند با بنده پس از احراز رتبه تماس گرفته شد که دانشگاه حاضر است در صورت موافقت بنده رساله را چاپ کند که هنوز در عمل اتفاق نیفتاده است.
حجت‌الاسلام اویسی در ادامه با گلایه از معاونت فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: من از فرصت استفاده کنم و از وزارت علوم یک گله داشته باشم و آن اینکه چرا هنوز از رتبه‌های برتر جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی تقدیر به عمل نیامده؟ سزاوار بود که در همان اختتامیه نمایشگاه قرآن در ماه مبارک رمضان صورت می‌گرفت.
وی ادامه داد: گلایه دوم بنده این است که افراد زیادی سراغ دارم که مانند بنده حقیر دارای تالیفات مختلف علمی به صورت کتاب و مقاله چاپ شده در کنفرانس‌ها و مجلات داخلی و خارجی و دارای رتبه‌های متعدد پژوهشی در مسابقات و همایش‌های مربوط هستند، اما سال‌هاست که در فراخوان جذب هیئت علمی شرکت می‌کنند و خبری نمی‌شود. نمی‌دانم اگر این افراد نخبه، مثلا کسی که یکی از افتخاراتش این است که به لطف خدا رساله دکتری او در میان ششصد پایان‌نامه و به صورت خاص هشتاد رساله دکتری، مقام برتر را کسب کرده است، وارد دانشگاه‌ها نشوند، چه کسی یا کسانی وارد می‌شوند؟
اویسی گفت: آیا می‌توان وجود رابطه در جذب هیئت علمی را انکار نمود؟ امیدوارم بنده حقیر بتوانم با وارد شدن در عرصه دانشگاهی به عنوان عضو هیئت علمی گامی در جهت شتاب حرکت علمی کشور به ویژه در حوزه علوم اسلامی و انسانی بردارم و دِین خود را به دانشگاه و اساتیدی که مرا پروراندند ادا کنم.
ایکنا: خودتان را معرفی کنید؟
اینجانب کامران اویسی هستم، متولد تهران، پس از گذراندن تحصیلات دانشگاهی در مقطع کارشناسی علوم قرآنی و خدمت سربازی، وارد حوزه علمیه قم شدم و در کنار تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی را تا مقطع دکتری و در رشته تفسیر تطبیقی ادامه دادم و اکنون فارع‌التحصیل دکتری دانشگاه علوم و معارف قران کریم هستم.
ایکنا: عنوان رساله دکتری شما چیست؟
عنوان رساله دکتری اینجانب که مقام دوم جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی را کسب نمود، «بررسی روایات منتقله قصص انبیا(ع) در مجمع‌البیان» است.
ایکنا: در مورد روایات منتقله بیشتر توضیح می‌دهید؟
روایات تفسیری از مباحثی است که با رشد مطالعات قرآنی در کشور به آن بیشتر پرداخته شده است. روایات منتقله نیز به روایاتی گویند که از مکتب و مذهبی به مکتب و مذهب دیگر انتقال یابد، اما راویان یا علمای مقصد متوجه این انتقال نمی‌شوند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال ممکن است روایتی از مکتب خلفای اهل تسنن وارد مکتب و منابع حدیثی شیعه شود و تلقی روایت امام صادق(ع) از آن شود، در صورتی که این روایت از امام صادق(ع) صادر نشده است.
ایکنا: رساله شما دارای چند فصل است و در هر فصل به چه مبحثی پرداخته‌اید؟
رساله بنده دارای 5 فصل است که فصل اول رساله به تبیین همین کلیات و مفاهیم مربوط می‌شود و آرای علمایی مانند صالحی نجف آبادی و علامه عسکری درباره روایات منتقله بررسی می‌شود. تفسیر مجمع‌البیان نیز دارای روایات منتقله است، به ویژه در بحث قصص قرآن و به صورت خاص‌تر در داستان پیامبران(ع)، بنابراین فصل‌های دوم تا پنجم رساله به ترتیب بر اساس پیامبرانی که داستانشان در قرآن کریم آمده؛ از آدم تا خاتم(ص) تدوین یافته است.
برگزیده شانزدهمین جشنواره پایاننامههای برتر قرآنی با اشاره به علت اینکه برخی روایات منتقله می‌شوند، خاطرنشان کرد: علت و ملاک اینکه برخی روایات منتقله می‌شوند نیز در جای خود در رساله توضیح داده شده است و در میان راویان و اساتید روایت مشترک بین شیعه و اهل تسنن به ویژه در آثار شیخ صدوق و شیخ طوسی دیده می‌شود. اشتباه نساخ در تلقی از کنیه‌های مشترک مانند ابوجعفر یکی از این دلایل است. مثلا احتمال داشته ابوجعفر طبری مفسر سنی بوده، اما بعدا ناسخ و نویسنده خیال کرده منظور ابوجعفر باقر است و یک علیه‌السلام جلویش نوشته و دیگران پس از او نیز بدون توجه آن را تلقی روایت امام باقر(ع) کرده‌اند.
وی افزود: نبود آن روایات در منابع دست اول شیعه و وجود آن در منابع متعدد عامه، مرسل بودن روایت و عدم تایید آن به وسیله روایات مسند، وجود راویان عامی مذهب در سند روایت، وجود روایات مخالف و معارض در کتب شیعه، تقیه بودن جهت صدور روایت از جمله شواهد یا دلایل منتقله بودن روایات تفسیری در قصص مجمع‌البیان است.
ایکنا: استاد راهنمای رساله شما چه کسی بود؟
استاد راهنما و کسی که جرقه این نوع نگاه به روایات را در ذهن بنده روشن نمود؛ جناب حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدرضا مودب، استاد تمام دانشگاه قم است که سال‌ها پیش از تدوین رساله دکتری بحث روایات منتقله را با همکاری ایشان به صورت مقاله چاپ کردیم و در حال حاضر نزدیک 5 تا 6 مقاله علمی پژوهشی و علمی ترویجی در این زمینه نوشته‌ام که اکثرا با همکاری دکتر مودب بوده است. همچنین در صدد هستیم تا یک کرسی نظریه‌پردازی در زمینه روایات منتقله برگزار کنیم که البته کمی زمان می‌برد.
ایکنا: نتیجه این بحث و نگارش این رساله چه بود؟
نتیجه اینکه روایات منتقله هم می‌توانند استوار باشند هم نا استوار و اینکه روایات کیفیت ازدواج نسل اول فرزندان آدم(ع)، ذبیح بودن اسحاق(ع)، جنگ‌های دوگانه ایران و روم از نمونه‌های مهم روایات منتقله‌اند.
ایکنا: استاد و یا اساتید مشاور شما در نگارش رساله‌تان چه کسانی بودند؟
اساتید مشاور بنده نیز عبارت بودند از؛ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد عابدی، که در زمینه حدیث و روایت تسلط دارند. همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی دیاری بیدگلی که ایشان نیز در زمینه روایات به ویژه روایات تفسیری و نیز مبحث اسرائیلیات ید طولایی دارند.
برگزیده شانزدهمین جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی ادامه داد: سخت‌گیری‌های داوران دانشکده علوم قرآنی قم، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم نیز به غنای این رساله کمک کرد، به ویژه دقت نظر حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالرضا زاهدی که در زمان خودشان سال‌ها پیش رساله دکتری ایشان حائز رتبه برتر شده بود. همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد که در حال حاضر معاون آموزش حوزه‌های علمیه سراسر کشور و نیز از متخصصان به نام مطالعه در زمینه روایات تفسیری هستند.
وی افزود: همه این‌ها، به ویژه عنایت حضرات معصومین(ع) و شاید دعای مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر مجمع‌البیان منجر به این شد که رساله دکتری بنده حقیر دارای کیفیت علمی مطلوبی شود.
ایکنا: آیا از رساله شما، به غیر از جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی، حمایتی شده و یا خواهد شد؟
از سوی مدیر پژوهشی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛ آقای دکتر کاوند با بنده پس از احراز رتبه تماس گرفته شد که دانشگاه حاضر است در صورت موافقت بنده رساله را چاپ کند که هنوز در عمل اتفاق نیفتاده است.
حجت‌الاسلام اویسی در ادامه با گلایه از معاونت فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: من از فرصت استفاده کنم و از وزارت علوم یک گله داشته باشم و آن اینکه چرا هنوز از رتبه‌های برتر جشنواره پایان نامه‌های برتر قرآنی تقدیر به عمل نیامده؟ سزاوار بود که در همان اختتامیه نمایشگاه قرآن در ماه مبارک رمضان صورت می‌گرفت.
وی ادامه داد: گلایه دوم بنده این است که افراد زیادی سراغ دارم که مانند بنده حقیر دارای تالیفات مختلف علمی به صورت کتاب و مقاله چاپ شده در کنفرانس‌ها و مجلات داخلی و خارجی و دارای رتبه‌های متعدد پژوهشی در مسابقات و همایش‌های مربوط هستند، اما سال‌هاست که در فراخوان جذب هیئت علمی شرکت می‌کنند و خبری نمی‌شود. نمی‌دانم اگر این افراد نخبه، مثلا کسی که یکی از افتخاراتش این است که به لطف خدا رساله دکتری او در میان ششصد پایان‌نامه و به صورت خاص هشتاد رساله دکتری، مقام برتر را کسب کرده است، وارد دانشگاه‌ها نشوند، چه کسی یا کسانی وارد می‌شوند؟
اویسی گفت: آیا می‌توان وجود رابطه در جذب هیئت علمی را انکار نمود؟ امیدوارم بنده حقیر بتوانم با وارد شدن در عرصه دانشگاهی به عنوان عضو هیئت علمی گامی در جهت شتاب حرکت علمی کشور به ویژه در حوزه علوم اسلامی و انسانی بردارم و دِین خود را به دانشگاه و اساتیدی که مرا پروراندند ادا کنم.
مطالب مرتبط
