سیدضیاء هاشمی:
دانشگاه مشکل نیست، مشکل‌گشاست/ حرکت در مسیر آموزش کیفیت‌محور
گروه دانشگاه: سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه گمشده نظام آموزش عالی تولید و تقویت سرمایه اجتماعی مشترک برای تحقق اهداف اجتماعی است، اظهار کرد: دانشگاه مشکل نیست، بلکه باید مشکل‌گشا باشد، رسالت حیاتی ما در شرایط کنونی حرکت در مسیر دستیابی به آموزش کیفیت‌محور است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، اجلاس سراسری روسای دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری با حضور سیدضیاء هاشمی، سرپرست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و جمعی از رؤسای دانشگاه‌های کشور صبح امروز در تهران آغاز به کار کرد.
سرپرست وزارت علوم خاطرنشان کرد: مفتخر و خرسندم که به نمایندگی از شما عزیزان، ابتدا مراتب ارادت خود را نسبت به بزرگان و سکانداران کشتی آموزش عالی در سالیان گذشته اعلام کنم، به‌ویژه هم‌صدا با قاطبه دانشگاهیان از زحمات و خدمات گرانسنگ وزرا و سرپرستان وزارت اساتید ارجمند آقایان توفیقی، فرجی‌دانا، نجفی و فرهادی تقدیر و تشکر داشته باشم.
هاشمی افزود: به عنوان یک حرکت جدی در جهت گسترش ارتباطات آموزش عالی کشور با سایر دستگاه‌های اجرای در این نشست در خدمت وزرای محترم نفت، ارتباطات، رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزیر محترم اطلاعات، شهرداری محترم تهران و رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری خواهیم بود.
ضرورت ایجاد تحولات جدی در آموزش عالی
وی گفت: با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، به واسطه نقش‌آفرینی گسترده دانشگاهیان در پیروزی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، انتظارات ویژه از دانشگاه شکل گرفته است، با این سخن معمار کبیر انقلاب که «دانشگاه مبدا همه تحولات است» محوریت دانشگاه در مسائل کلان و ملی کشور مورد تاکید قرار گرفته و متناسب با این تاکیدات و جایگاه، امروز ضرورت ایجاد تحولات جدی در آموزش عالی کشور احساس می‌شود. این نیازمند آن است که به تعبیر مقام معظم رهبری خودباوری، امید به موفقیت و حرکت جهادگونه با یکدیگر همراه شوند تنها در این صورت است که دانشگاه در جایگاه مغز متفکر کشور در حل مسائل و چالش‌های اصلی قرار خواهد گرفت.
هاشمی افزود: برای حرکت در این مسیر، ما نیازمند آن هستیم که از یکسو ارتباطات و گفت‌وگوی وزارت علوم با سایر دستگاه‌های اجرایی کشور و از سوی دیگر با سلیقه‌ها و اقشار گوناگون فعال در حوزه‌های مختلفی صنعتی و اجتماعی را در جهت حل نیازهای کشور توسعه دهیم تا بتوانیم به سمت نقش آفرینی و اجماع سازی در مسائل اساسی کشور پیش برویم. در این راستا توسعه رابطه دانشگاه با صنعت و جامعه تعریف طرح‌های کلان ملی و ایجاد محافل ملی برای گردهمایی نخبگان و ایجاد گفت‌وگو و دستیابی به راه حل‌های اجتماعی در حوزه‌های مهم ملی مانند روابط بین‌الملل، محیط زیست، صنعت، نظام اداری، و مسائل اجتماعی ضروری است.
موفقیت آموزش عالی در گرو ارزیابی موفقیت‌ها و ناکامی‌ها
وی گفت: برای دستیابی به این اهداف، ما می‌بایست به ارزیابی راه طی شده و افق پیش‌رو و قضاوت درباره جایگاه دانشگاه در نسبت با آرمان‌ها و چشم‌انداز‌های تعریف‌شده برای آن بپردازیم. حرکت موفق کاروان آموزش عالی کشور، بی‌تردید در گرو ارزیابی مجموعه موفقیت‌ها و ناکامی‌ها است تا بتوان بر مبنای آن خطوط حرکت آینده را ترسیم کرد.
هاشمی با اشاره به نکاتی ادامه داد: آموزش عالی کشور پس از پیروزی انقلاب، شاهد رشد کمی گسترده دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و به تبع آن تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان بوده است، به نحوی که در طول سه دهه گذشته تعداد دانشجویان کشور بازای هر 100 هزار نفر جمعیت از حدود 400 نفر به ۶ هزار نفر افزایش یافته است.
وی افزود: همزمان با این رشد کمی گسترده سرعت رشد علمی کشور نیز افزایش یافت. زیرساخت‌های رشد علمی در نظام آموزش عالی کشور تقویت شد، به نحوی که دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جدیدی تاسیس شدند، مراکز آموزش عالی موجود توسعه یافتند و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در جهت تقویت حوزه علم و فناوری صورت گرفت، بیش از 40 مرکز رصد و پارک علم و فناوری به عنوان مهم‌ترین پایه شکل‌گیری حدود ۳ هزار شرکت دانش‌بنیان در کنار بیش از 40 پژوهشکده و پژوهشگاه زیرساخت‌هایی هستند که رشد علمی را تثبیت و تقویت کرده و تاکیدات و هدایت‌های رهبری معظم انقلاب و حمایت‌های دولت سبب شده‌اند که فرایند رشد علمی، علی‌رغم آمد و شد دولت‌ها در سه دهه گذشته ادامه یابد.
سرپرست وزارت علوم گفت: امروز نظام جمهوری اسلامی ایران با افتخار یکی از کشورهای مدعی در زمینه تولید علم با معیارهای متداول در جهان است. هر چند در زمینه فناوری و نوآوری و تبدیل علم به موتور محرکه پیشرفت جامعه دچار کاستی‌هایی بوده‌ایم که باید در پی رفع آنها باشیم.
نهادینه شدن مطالبات مهم در میان دانشگاهیان
وی افزود: توسعه آموزش عالی و افزایش تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها سبب‌ساز رشد گسترش آگاهی‌های اجتماعی و سیاسی در جامعه شد که خود از مصادیق مهم تحقق اهداف انقلاب اسلامی در جامعه به شمار می‌رود، به برکت انقلاب اسلامی، امروز ما با جامعه‌ای روبرو هستیم که با بیش از 10 میلیون نفر تحصیلکرده دانشگاهی، در آن مطالبات مهمی همچون مردمسالاری دینی، حقوق شهروندی، آزادی بیان، حق تشکل، نقد و اعتراض و از همه مهم‌تر ارائه جامع و جذاب از اسلام در برابر اسلام جعلی داعشیان و تکفیریان، نهادینه شده است.
وی افزود: در همین راستا دولت تدبیر و امید و در راس آن رئیس جمهور محترم نیز به دلیل اهمیتی که برای نقش دانشگاه و نظام نخبگان در پیشرفت امور کشور قائل بوده، همواره کوشیده است که در جهت تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری و اهداف مندرج در اسنادی مانند «سیاست‌های کلی نظام علم و فن آوری» ابلاغی ایشان و همچنین «نقش جامع علمی کشور» روند‌های اصلاح‌گرانه و امیدآفرین را در جهت رفع کاستی‌ها و جبران نقائص این حوزه پی بگیرد و می‌بایست با شتاب و جدیت بیشتر گام‌های بعدی را نیز بردارد.
رشد کمی بی‌ضابطه در آموزش عالی و کاهش سهم دانشگاه‌های روزانه
هاشمی گفت: با این همه ما در ابتدای دولت یازدهم یعنی چهار سال پیش دانشگاهی را تحویل گرفتیم که علی‌رغم توفیقات قابل‌توجه در رشد کمی و علمی مسائل و چالش‌های متعدد نیز مواجه بوده است. مهم‌ترین این چالش‌ها عبارت است از رشد نامتوازن و بعضا بی‌ضابطه کمی مجموعه آموزش عالی کشور در دهه گذشته در فاصله سال‌های 80 تا 93 تعداد دانشجویان دانشگاه‌ها کشور 3 برابر شده است. در همین بازه زمانی در حالی که دانشجویان دولتی تقریبا 2 برابر افزایش یافته‌اند، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های پیام نور 4 برابر، علمی کاربردی 9 برابر و غیر انتفاعی‌ها 15 برابر رشد یافته‌اند. تعداد دانشجویان دانشگاه پیام نور 4 برابر، علمی کاربردی 9 برابر و غیر انتقاعی‌ها 15 برابر رشد یافته‌اند. تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد نیز در این مدت 2 برابر شده است. در مجموع سهم دانشگاه‌های روزانه دولتی به 13 درصد کاهش یافته است.
تبعات سوء کمیگرایی در آموزش عالی
وی افزود: در همین مدت سهم مدرسان غیر هیئت علمی از 22 درصد به 55 درصد افزایش یافته است و نسبت دارندگان مدارج دانشگاهی در میان بیکاران کشور از 10 درصد به 40 درصد رسیده است. این کمیگرایی در آموزش عالی و رقابت بر سر تصاحب سهم بیشتر در صندلی‌های دانشگاه‌ها، تبعات سوء فراوانی را به دنبال داشته است. تاسیس دانشگاه‌هایی بدون کیفیت مناسب، رواج مدرک‌گرایی(و حتی مدرک‌فروشی) کاهش آموزش عالی رایگان و افزایش سهم دانشجویان در هزینه‌های تحصیل، فزونی گرفتن صندلی‌های دانشگاه‌ها بر نیاز کشور و تقاضای مردم، افزایش تقلب‌های علمی(و پایان‌نامه‌فروشی)، کاهش انگیزه‌های تحصیلی و ناامیدی دانشجویان، کثرت فارغ‌التحصیلان بیکار و غالبا بی‌مهارت و به تبع همه اینها کاهش منزلت اجتماعی و سرمایه اجتماعی دانشگاه و کاهش نقش و مرجعیت نهاد دانشگاه در تصمیم‌گیری و مشارکت در حل مسائل کشور، همگی از تبعات این فرآیند بوده است.
کاهش اعتماد مردم به دانشگاه در سال ۹۲
هاشمی ادامه داد: تنها برای نمونه مطابق نتایج پیمایش‌های ملی دو دهه اخیر، شاخص اعتماد مردم به اساتید دانشگاه از بیش از 72 درصد در سال 1379 به کمتر از 45 درصد در سال 1393 رسیده بود.
حاشیه‌نشینی علوم انسانی و عدم تولید ثروت
وی افزود: از سوی دیگر پیوند میان فرآیند توسعه کشور و نظام آموزش عالی در ایران دچار برخی آسیب‌های جدی شده است به طوری که دیگر به دانشگاه به عنوان کلید حل مسائل و عبور از دشواری‌های کشور نگاه نمی‌شود. علوم انسانی و حتی علوم پایه غالبا همچنان حاشیه‌نشین‌اند و علوم کاربردی نیز در بسیاری موارد به تولید و خلق ثروت نمی‌انجامند.
هاشمی ادامه داد: لذا ما امروز با این پرسش مهم روبرو هستیم که با وجود مجموعه مشکلات موجود چگونه می‌توانیم به ارتقای کیفیت علمی و آموزش در دانشگاه‌ها اعتماد را به دانشگاه باز گردانیم و سهم دانشگاه را در حل مسائل مرتبط با جامعه و حوزه علم و فن آوری فزونی بخشیم.
سرپرست وزارت علوم گفت: امروز ما در یک نقطه عطف تعیین کننده در جهت باز آرایی نظام آموزش عالی کشور برای حل مسائل و چالش‌های پیش روی آن قرار داریم، به این دلیل که فشار ناشی از تقاضای گسترده جمعیت جوان برای ورود به دانشگاه که خود ناشی از افزایش سریع جمعیت کشور در دهه 60 بود، امروز نقطه اوج خود را سپری کرده و ما با کاهش نسبی تقاضا برای ورود به دانشگاه رو برو هستیم. با کاهش این فشار و پایان یافتن نیاز به توسعه کمی آموزش عالی، امکان حرکت به سمت تحقق اسناد بالا دستی نظیر سند آمایش آموزش عالی کشور و دستیابی به اهداف آن همچون«توزیع عادلانه منابع، ایجاد فرصت‌های برابر، آموزش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز، استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای، کاهش تمرکز و جلوگیری از تجمع امکانات، مشارکت دانشگاه‌ها در تصمیم گیری و موضوعات ملی و فرا استانی» بیش از گذشته فراهم شده است.
تبدیل تهدیدها به فرصت و افزایش کیفیت در دانشگاه، راهبردهای آموزشی
وی افزود: ما امروز می‌توانیم از طریق بازآرایی نظام دانشگاهی کشور بر سه محور اصلی افزایش کیفیت آموزش، هدایت تولید علم و فناوری به سمت حل نیازهای اساسی کشور و برقرار کردن هر چه بیشتر پیوند میان دانشگاه و جامعه، اعتماد به دانشگاه را مجددا افزایش داده و تهدیدات پیش روی آموزش عالی را به فرصت تبدیل کنیم.
هاشمی عنوان کرد: بر این اساس راهبردهای اصلی در حوزه آموزش عالی، رسیدگی به منزلت اجتماعی اعضای هیئت علمی، تقویت دوره‌های با کیفیت آموزش و رشد سهم آنها در آموزش عالی کشور، کنترل روند پول‌سازی دانشگاه‌ها و جلوگیری از تبدیل آنها به بنگاه‌های مدرک فروشی و نیز مهارت آموزی بر مبنای نیازهای صنعت و جامعه در جهت افزایش کار آفرینی خواهند بود.
راهبردهای اصلی در حوزه پژوهش
وی افزود: در حوزه پژوهش و علم و فن آوری تقویت زیر ساخت‌های پژوهشی در جهت تولید علم، نو آوری و اثر گذاری با اهداف معین و با تاکید ویژه بر پیش برد پروژه‌های تحقیقات کلان ملی در جهت حل نیازهای علمی و صنعتی کشور، راهبردهای اصلی خواهند بود. مهم‌ترین هدف ما از گفت‌وگو با وزارتخانه‌های مسئول در حوزه‌های صنعت و فناوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه حرکت در مسیر تعریف و پیشبرد همین پروژه‌های کلان است.
راهبردهای حوزه فرهنگ در آموزش عالی
وی گفت: در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز نهادینه شدن ایده «دانشگاه به مثابه کانون گفت‌وگوی ملی و ائتلاف اجتماعی» در جهت تحکیم وحدت ملی و افزایش همبستگی اجتماعی در پرتو فعالیت امن و آزاد تشکل‌ها و فعالان سیاسی و صنفی و همچنین تسهیل آزاد اندیشی و نقادی و نیز تقویت قانونگرایی، از طریق پیگیری حقوق شهروندی و دانشجویی، راهبردهای اساسی به شمار می‌آیند اعتماد به حوزه علوم انسانی و محور قرار دادن نخبگان این حوزه در فرایند گفت و گو از پیشبرد این راهبرد خواهد بود. تعامل مثبت ما با نیروهای مسئول در حوزه امنیت مانند وزارت اطلاعات و قوه قضائیه لوازم ضرورت در این راستا بسیاری ضروری است.
هاشمی گفت: با عنایت به مباحث گفته شده، رسالت حیاتی ما در شرایط کنونی حرکت در مسیر دستیابی به «آموزش کیفیت محور» «پژوهش مساله محور»و«دانشگاه گفت و گو محور» است.
بر مبنای آنچه گفته شد هر گونه حرکت و اقدام اصلاحی و تحول آفرین در حوزه آموزش عالی نیازمند اتخاذ نگاه و رویکرد استراتژیک به این حوزه است. از منظر این شاگرد مدرسه علوم اجتماعی که سال‌ها در حیطه جامعه شناسی آموزش و دانش، تلاش و تلمذ کرده است. گمشده نظام آموزش و بخصوص آموزش عالی ما، تولید و تقویت سرمایه اجتماعی مشترک در همه گروه‌های اجتماعی برای تحقق اهداف یاد شده است. اینجانب اعتقاد راسخ دارم اگر همه ذی‌نفعان و دغدغه‌مندان نهاد آموزش عالی، در جهت دستیابی به ائتلاف اجتماعی برای حل مسائل کشور، وارد عرصه فعالیت و تشریک مسائلی شوند، نه‌تنها پنجره‌های پر فروغی برای حل مسائل اساسی جامعه گشوده خواهد شد، بلکه مجموعه مشکلات و چالش‌های دانشگاه نیز در مسیر بهبودی قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: لذا اینجانب همه مدیران و مسئولان دستگاه‌های مختلف، اساتید دانشگاه و دانشجویان از رشته‌های مختلف و سلایق گوناگون، مدیران گذشته و فعلی آموزش عالی، فعالان مدنی و اجتماعی، نمایندگان مجلس، اصحاب رسانه، منتقدین و تحلیلگران و همه کسانی را که به اعتلای دانشگاه می‌اندیشند، دعوت می‌کنم تا از طریق پیوند و گفت‌وگو میان همه این گروه‌ها بتوانیم شرایط را برای حل مسائل اساسی کشور فراهم کنیم.
دانشگاه مشکل نیست، مشکل‌گشاست
سرپرست وزارت علوم در پایان با بیان اینکه دانشگاه مساله نیست بلکه راه حل مسائل است، یادآور شد: دانشگاه مشکل نیست، بلکه مشکل گشا است، دانشگاهی که برای مردم پیشرفت آسایش، رفاه صلح و معنویت به ارمغان می‌آورد.
یادآور می‌شود، این اجلاس دوروزه است و تا روز سه‌شنبه، ۲۸ شهریورماه جاری، در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران واقع در کیلومتر ۱۵ جاده تهران - کرج، بعد از پیکان شهر، خروجی شهرک علم و فناوری، بلوار پژوهش ادامه خواهد داشت.
سرپرست وزارت علوم خاطرنشان کرد: مفتخر و خرسندم که به نمایندگی از شما عزیزان، ابتدا مراتب ارادت خود را نسبت به بزرگان و سکانداران کشتی آموزش عالی در سالیان گذشته اعلام کنم، به‌ویژه هم‌صدا با قاطبه دانشگاهیان از زحمات و خدمات گرانسنگ وزرا و سرپرستان وزارت اساتید ارجمند آقایان توفیقی، فرجی‌دانا، نجفی و فرهادی تقدیر و تشکر داشته باشم.
هاشمی افزود: به عنوان یک حرکت جدی در جهت گسترش ارتباطات آموزش عالی کشور با سایر دستگاه‌های اجرای در این نشست در خدمت وزرای محترم نفت، ارتباطات، رئیس سازمان برنامه و بودجه و وزیر محترم اطلاعات، شهرداری محترم تهران و رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری خواهیم بود.
ضرورت ایجاد تحولات جدی در آموزش عالی
وی گفت: با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، به واسطه نقش‌آفرینی گسترده دانشگاهیان در پیروزی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، انتظارات ویژه از دانشگاه شکل گرفته است، با این سخن معمار کبیر انقلاب که «دانشگاه مبدا همه تحولات است» محوریت دانشگاه در مسائل کلان و ملی کشور مورد تاکید قرار گرفته و متناسب با این تاکیدات و جایگاه، امروز ضرورت ایجاد تحولات جدی در آموزش عالی کشور احساس می‌شود. این نیازمند آن است که به تعبیر مقام معظم رهبری خودباوری، امید به موفقیت و حرکت جهادگونه با یکدیگر همراه شوند تنها در این صورت است که دانشگاه در جایگاه مغز متفکر کشور در حل مسائل و چالش‌های اصلی قرار خواهد گرفت.
هاشمی افزود: برای حرکت در این مسیر، ما نیازمند آن هستیم که از یکسو ارتباطات و گفت‌وگوی وزارت علوم با سایر دستگاه‌های اجرایی کشور و از سوی دیگر با سلیقه‌ها و اقشار گوناگون فعال در حوزه‌های مختلفی صنعتی و اجتماعی را در جهت حل نیازهای کشور توسعه دهیم تا بتوانیم به سمت نقش آفرینی و اجماع سازی در مسائل اساسی کشور پیش برویم. در این راستا توسعه رابطه دانشگاه با صنعت و جامعه تعریف طرح‌های کلان ملی و ایجاد محافل ملی برای گردهمایی نخبگان و ایجاد گفت‌وگو و دستیابی به راه حل‌های اجتماعی در حوزه‌های مهم ملی مانند روابط بین‌الملل، محیط زیست، صنعت، نظام اداری، و مسائل اجتماعی ضروری است.
موفقیت آموزش عالی در گرو ارزیابی موفقیت‌ها و ناکامی‌ها
وی گفت: برای دستیابی به این اهداف، ما می‌بایست به ارزیابی راه طی شده و افق پیش‌رو و قضاوت درباره جایگاه دانشگاه در نسبت با آرمان‌ها و چشم‌انداز‌های تعریف‌شده برای آن بپردازیم. حرکت موفق کاروان آموزش عالی کشور، بی‌تردید در گرو ارزیابی مجموعه موفقیت‌ها و ناکامی‌ها است تا بتوان بر مبنای آن خطوط حرکت آینده را ترسیم کرد.
هاشمی با اشاره به نکاتی ادامه داد: آموزش عالی کشور پس از پیروزی انقلاب، شاهد رشد کمی گسترده دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و به تبع آن تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان بوده است، به نحوی که در طول سه دهه گذشته تعداد دانشجویان کشور بازای هر 100 هزار نفر جمعیت از حدود 400 نفر به ۶ هزار نفر افزایش یافته است.
وی افزود: همزمان با این رشد کمی گسترده سرعت رشد علمی کشور نیز افزایش یافت. زیرساخت‌های رشد علمی در نظام آموزش عالی کشور تقویت شد، به نحوی که دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جدیدی تاسیس شدند، مراکز آموزش عالی موجود توسعه یافتند و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در جهت تقویت حوزه علم و فناوری صورت گرفت، بیش از 40 مرکز رصد و پارک علم و فناوری به عنوان مهم‌ترین پایه شکل‌گیری حدود ۳ هزار شرکت دانش‌بنیان در کنار بیش از 40 پژوهشکده و پژوهشگاه زیرساخت‌هایی هستند که رشد علمی را تثبیت و تقویت کرده و تاکیدات و هدایت‌های رهبری معظم انقلاب و حمایت‌های دولت سبب شده‌اند که فرایند رشد علمی، علی‌رغم آمد و شد دولت‌ها در سه دهه گذشته ادامه یابد.
سرپرست وزارت علوم گفت: امروز نظام جمهوری اسلامی ایران با افتخار یکی از کشورهای مدعی در زمینه تولید علم با معیارهای متداول در جهان است. هر چند در زمینه فناوری و نوآوری و تبدیل علم به موتور محرکه پیشرفت جامعه دچار کاستی‌هایی بوده‌ایم که باید در پی رفع آنها باشیم.
نهادینه شدن مطالبات مهم در میان دانشگاهیان
وی افزود: توسعه آموزش عالی و افزایش تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها سبب‌ساز رشد گسترش آگاهی‌های اجتماعی و سیاسی در جامعه شد که خود از مصادیق مهم تحقق اهداف انقلاب اسلامی در جامعه به شمار می‌رود، به برکت انقلاب اسلامی، امروز ما با جامعه‌ای روبرو هستیم که با بیش از 10 میلیون نفر تحصیلکرده دانشگاهی، در آن مطالبات مهمی همچون مردمسالاری دینی، حقوق شهروندی، آزادی بیان، حق تشکل، نقد و اعتراض و از همه مهم‌تر ارائه جامع و جذاب از اسلام در برابر اسلام جعلی داعشیان و تکفیریان، نهادینه شده است.
وی افزود: در همین راستا دولت تدبیر و امید و در راس آن رئیس جمهور محترم نیز به دلیل اهمیتی که برای نقش دانشگاه و نظام نخبگان در پیشرفت امور کشور قائل بوده، همواره کوشیده است که در جهت تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری و اهداف مندرج در اسنادی مانند «سیاست‌های کلی نظام علم و فن آوری» ابلاغی ایشان و همچنین «نقش جامع علمی کشور» روند‌های اصلاح‌گرانه و امیدآفرین را در جهت رفع کاستی‌ها و جبران نقائص این حوزه پی بگیرد و می‌بایست با شتاب و جدیت بیشتر گام‌های بعدی را نیز بردارد.
رشد کمی بی‌ضابطه در آموزش عالی و کاهش سهم دانشگاه‌های روزانه
هاشمی گفت: با این همه ما در ابتدای دولت یازدهم یعنی چهار سال پیش دانشگاهی را تحویل گرفتیم که علی‌رغم توفیقات قابل‌توجه در رشد کمی و علمی مسائل و چالش‌های متعدد نیز مواجه بوده است. مهم‌ترین این چالش‌ها عبارت است از رشد نامتوازن و بعضا بی‌ضابطه کمی مجموعه آموزش عالی کشور در دهه گذشته در فاصله سال‌های 80 تا 93 تعداد دانشجویان دانشگاه‌ها کشور 3 برابر شده است. در همین بازه زمانی در حالی که دانشجویان دولتی تقریبا 2 برابر افزایش یافته‌اند، تعداد دانشجویان دانشگاه‌های پیام نور 4 برابر، علمی کاربردی 9 برابر و غیر انتفاعی‌ها 15 برابر رشد یافته‌اند. تعداد دانشجویان دانشگاه پیام نور 4 برابر، علمی کاربردی 9 برابر و غیر انتقاعی‌ها 15 برابر رشد یافته‌اند. تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد نیز در این مدت 2 برابر شده است. در مجموع سهم دانشگاه‌های روزانه دولتی به 13 درصد کاهش یافته است.
تبعات سوء کمیگرایی در آموزش عالی
وی افزود: در همین مدت سهم مدرسان غیر هیئت علمی از 22 درصد به 55 درصد افزایش یافته است و نسبت دارندگان مدارج دانشگاهی در میان بیکاران کشور از 10 درصد به 40 درصد رسیده است. این کمیگرایی در آموزش عالی و رقابت بر سر تصاحب سهم بیشتر در صندلی‌های دانشگاه‌ها، تبعات سوء فراوانی را به دنبال داشته است. تاسیس دانشگاه‌هایی بدون کیفیت مناسب، رواج مدرک‌گرایی(و حتی مدرک‌فروشی) کاهش آموزش عالی رایگان و افزایش سهم دانشجویان در هزینه‌های تحصیل، فزونی گرفتن صندلی‌های دانشگاه‌ها بر نیاز کشور و تقاضای مردم، افزایش تقلب‌های علمی(و پایان‌نامه‌فروشی)، کاهش انگیزه‌های تحصیلی و ناامیدی دانشجویان، کثرت فارغ‌التحصیلان بیکار و غالبا بی‌مهارت و به تبع همه اینها کاهش منزلت اجتماعی و سرمایه اجتماعی دانشگاه و کاهش نقش و مرجعیت نهاد دانشگاه در تصمیم‌گیری و مشارکت در حل مسائل کشور، همگی از تبعات این فرآیند بوده است.
کاهش اعتماد مردم به دانشگاه در سال ۹۲
هاشمی ادامه داد: تنها برای نمونه مطابق نتایج پیمایش‌های ملی دو دهه اخیر، شاخص اعتماد مردم به اساتید دانشگاه از بیش از 72 درصد در سال 1379 به کمتر از 45 درصد در سال 1393 رسیده بود.
حاشیه‌نشینی علوم انسانی و عدم تولید ثروت
وی افزود: از سوی دیگر پیوند میان فرآیند توسعه کشور و نظام آموزش عالی در ایران دچار برخی آسیب‌های جدی شده است به طوری که دیگر به دانشگاه به عنوان کلید حل مسائل و عبور از دشواری‌های کشور نگاه نمی‌شود. علوم انسانی و حتی علوم پایه غالبا همچنان حاشیه‌نشین‌اند و علوم کاربردی نیز در بسیاری موارد به تولید و خلق ثروت نمی‌انجامند.
هاشمی ادامه داد: لذا ما امروز با این پرسش مهم روبرو هستیم که با وجود مجموعه مشکلات موجود چگونه می‌توانیم به ارتقای کیفیت علمی و آموزش در دانشگاه‌ها اعتماد را به دانشگاه باز گردانیم و سهم دانشگاه را در حل مسائل مرتبط با جامعه و حوزه علم و فن آوری فزونی بخشیم.
سرپرست وزارت علوم گفت: امروز ما در یک نقطه عطف تعیین کننده در جهت باز آرایی نظام آموزش عالی کشور برای حل مسائل و چالش‌های پیش روی آن قرار داریم، به این دلیل که فشار ناشی از تقاضای گسترده جمعیت جوان برای ورود به دانشگاه که خود ناشی از افزایش سریع جمعیت کشور در دهه 60 بود، امروز نقطه اوج خود را سپری کرده و ما با کاهش نسبی تقاضا برای ورود به دانشگاه رو برو هستیم. با کاهش این فشار و پایان یافتن نیاز به توسعه کمی آموزش عالی، امکان حرکت به سمت تحقق اسناد بالا دستی نظیر سند آمایش آموزش عالی کشور و دستیابی به اهداف آن همچون«توزیع عادلانه منابع، ایجاد فرصت‌های برابر، آموزش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز، استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای، کاهش تمرکز و جلوگیری از تجمع امکانات، مشارکت دانشگاه‌ها در تصمیم گیری و موضوعات ملی و فرا استانی» بیش از گذشته فراهم شده است.
تبدیل تهدیدها به فرصت و افزایش کیفیت در دانشگاه، راهبردهای آموزشی
وی افزود: ما امروز می‌توانیم از طریق بازآرایی نظام دانشگاهی کشور بر سه محور اصلی افزایش کیفیت آموزش، هدایت تولید علم و فناوری به سمت حل نیازهای اساسی کشور و برقرار کردن هر چه بیشتر پیوند میان دانشگاه و جامعه، اعتماد به دانشگاه را مجددا افزایش داده و تهدیدات پیش روی آموزش عالی را به فرصت تبدیل کنیم.
هاشمی عنوان کرد: بر این اساس راهبردهای اصلی در حوزه آموزش عالی، رسیدگی به منزلت اجتماعی اعضای هیئت علمی، تقویت دوره‌های با کیفیت آموزش و رشد سهم آنها در آموزش عالی کشور، کنترل روند پول‌سازی دانشگاه‌ها و جلوگیری از تبدیل آنها به بنگاه‌های مدرک فروشی و نیز مهارت آموزی بر مبنای نیازهای صنعت و جامعه در جهت افزایش کار آفرینی خواهند بود.
راهبردهای اصلی در حوزه پژوهش
وی افزود: در حوزه پژوهش و علم و فن آوری تقویت زیر ساخت‌های پژوهشی در جهت تولید علم، نو آوری و اثر گذاری با اهداف معین و با تاکید ویژه بر پیش برد پروژه‌های تحقیقات کلان ملی در جهت حل نیازهای علمی و صنعتی کشور، راهبردهای اصلی خواهند بود. مهم‌ترین هدف ما از گفت‌وگو با وزارتخانه‌های مسئول در حوزه‌های صنعت و فناوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه حرکت در مسیر تعریف و پیشبرد همین پروژه‌های کلان است.
راهبردهای حوزه فرهنگ در آموزش عالی
وی گفت: در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز نهادینه شدن ایده «دانشگاه به مثابه کانون گفت‌وگوی ملی و ائتلاف اجتماعی» در جهت تحکیم وحدت ملی و افزایش همبستگی اجتماعی در پرتو فعالیت امن و آزاد تشکل‌ها و فعالان سیاسی و صنفی و همچنین تسهیل آزاد اندیشی و نقادی و نیز تقویت قانونگرایی، از طریق پیگیری حقوق شهروندی و دانشجویی، راهبردهای اساسی به شمار می‌آیند اعتماد به حوزه علوم انسانی و محور قرار دادن نخبگان این حوزه در فرایند گفت و گو از پیشبرد این راهبرد خواهد بود. تعامل مثبت ما با نیروهای مسئول در حوزه امنیت مانند وزارت اطلاعات و قوه قضائیه لوازم ضرورت در این راستا بسیاری ضروری است.
هاشمی گفت: با عنایت به مباحث گفته شده، رسالت حیاتی ما در شرایط کنونی حرکت در مسیر دستیابی به «آموزش کیفیت محور» «پژوهش مساله محور»و«دانشگاه گفت و گو محور» است.
بر مبنای آنچه گفته شد هر گونه حرکت و اقدام اصلاحی و تحول آفرین در حوزه آموزش عالی نیازمند اتخاذ نگاه و رویکرد استراتژیک به این حوزه است. از منظر این شاگرد مدرسه علوم اجتماعی که سال‌ها در حیطه جامعه شناسی آموزش و دانش، تلاش و تلمذ کرده است. گمشده نظام آموزش و بخصوص آموزش عالی ما، تولید و تقویت سرمایه اجتماعی مشترک در همه گروه‌های اجتماعی برای تحقق اهداف یاد شده است. اینجانب اعتقاد راسخ دارم اگر همه ذی‌نفعان و دغدغه‌مندان نهاد آموزش عالی، در جهت دستیابی به ائتلاف اجتماعی برای حل مسائل کشور، وارد عرصه فعالیت و تشریک مسائلی شوند، نه‌تنها پنجره‌های پر فروغی برای حل مسائل اساسی جامعه گشوده خواهد شد، بلکه مجموعه مشکلات و چالش‌های دانشگاه نیز در مسیر بهبودی قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: لذا اینجانب همه مدیران و مسئولان دستگاه‌های مختلف، اساتید دانشگاه و دانشجویان از رشته‌های مختلف و سلایق گوناگون، مدیران گذشته و فعلی آموزش عالی، فعالان مدنی و اجتماعی، نمایندگان مجلس، اصحاب رسانه، منتقدین و تحلیلگران و همه کسانی را که به اعتلای دانشگاه می‌اندیشند، دعوت می‌کنم تا از طریق پیوند و گفت‌وگو میان همه این گروه‌ها بتوانیم شرایط را برای حل مسائل اساسی کشور فراهم کنیم.
دانشگاه مشکل نیست، مشکل‌گشاست
سرپرست وزارت علوم در پایان با بیان اینکه دانشگاه مساله نیست بلکه راه حل مسائل است، یادآور شد: دانشگاه مشکل نیست، بلکه مشکل گشا است، دانشگاهی که برای مردم پیشرفت آسایش، رفاه صلح و معنویت به ارمغان می‌آورد.
یادآور می‌شود، این اجلاس دوروزه است و تا روز سه‌شنبه، ۲۸ شهریورماه جاری، در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران واقع در کیلومتر ۱۵ جاده تهران - کرج، بعد از پیکان شهر، خروجی شهرک علم و فناوری، بلوار پژوهش ادامه خواهد داشت.
