اخلاق؛ محوری‌ترین مسئله در اندیشه سیاسی آیت‌الله موسوی اردبیلی
گروه حوزه‌های علمیه: استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه اخلاق از محوری‌ترین موضوعات در جامعه مطلوب سیاسی از منظر آیت‌الله العظمی موسوی اردبیلی است عنوان کرد: وی مفهوم امت در قرآن را برای تبیین دیدگاه‌های سیاسی انتخاب و مولفه‌های جامعه مطلوب سیاسی را از منظر قرآن مطرح کرد.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) یوسف خان‌محمدی، استاد دانشگاه مفید شب گذشته 23 آبان ماه در همایش بررسی اندیشه سیاسی آیت‌الله العظمی موسوی اردبیلی که در این دانشگاه برگزار شد گفت: آیت‌الله اردبیلی دارای منظومه سیاسی منسجمی بودند.
وی با اشاره به چرایی پذیرش رای اکثریت از دید این مرجع فقید که با نگاه قرآنی بحث شده است افزود: زیرساخت‌های هویتی جامعه ایران و اکثر کشورهای اسلامی عمدتا در سه مقوله قابل دسته‌بندی است.
استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: اولین مقوله که یکی از بنیادی‌ترین پایه هویت مسلمین است، اسلام‌گرایی است؛ دومین عامل هویت‌بخش، ناسیونالیسم یا ایران‌گرایی و سومین عامل هویت که بیشتر در 200 سال اخیر بروز یافته بحث تمدن غرب با جاذبه‌هایی که دارد است.
خان‌محمدی عنوان کرد: اگر ما بخواهیم جامعه به یک مسیر اعتدالی حرکت کند باید میان این سه مقوله ارتباط صحیحی ایجاد کنیم.
وی بیان کرد: اولین کسی که به فکر افتاد تا میان فراورده‌های بشری و دموکراسی با مبانی اسلامی سازگاری ایجاد کند مرحوم نائینی بود؛ ایشان به دنبال اسلامیزه کردن مشروطه و دموکراتیزاسیون اسلامی بود.
وی افزود: بعد از وی نیز سه جریان به تبعیت از ایشان شکل گرفته است و تمایل دارند تا قرائتی مورد پسند اسلام از دموکراسی ارایه دهند که یک جریان، جریان فقه سیاسی است؛ این جریان دنبال آن است تا امکانات عقلانی را که می‌توان از تراث فقه استخراج کرد برجسته‌سازی کند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: مبنای این فکر آن است که حکومت در حوزه عمومی است لذا کسی که می‌خواهد بر مردم حکومت کند باید از آنان رضایت بگیرد که این رضایت امروز به صورت انتخابات انجام می‌شود.
وی با بیان اینکه برخی متفکران با نگاه قرآنی به دیدگاه مرحوم نائینی نگاه کرده‌اند افزود: این جریان حوزه عمومی را با عنوان حقوق مشترکه بحث می‌کنند و معتقدند که تک تک افراد در این حوزه حق دارند و هر کسی بخواهد وارد این عرصه شود باید از صاحبان حق اجازه بگیرد که با رای اکثریت حاصل می‌شود.
خان‌محمدی بیان کرد: براساس این دیدگاه، در اسلام حکومت مالک و صاحب ندارد؛ این گروه معتقدند که طبق نظر قرآن، حکومت صاحب ندارد؛ بلکه صاحب حکومت خداست و اهل دارد و اهل هم باید توسط مردم انتخاب شوند و اگر اهلیت خود را از دست داد باید نفر بعدی جایگزین شود.
وی با اشاره به آثار قرآنی آیت‌الله اردبیلی افزود: وی مفهوم امت را برای تبیین دیدگاه‌های سیاسی انتخاب کرده است زیرا در قرآن، جامعه نداریم ولی مفهوم امت هست و وی هم از آن بهره برده و مولفه‌های جامعه مطلوب سیاسی را از منظر قرآن مطرح کرده است.
خان‌محمدی تصریح کرد: در قرآن که کتاب سیاست و اقتصاد و علم خاصی نیست؛ آموزه‌هایی در مورد این علوم وجود دارد لذا شکل حکومت در قرآن مطرح نشده و نفرموده که نظام بایستی ریاستی یا پارلمانی و ... باشد بلکه متفکران با عقلانیت خود مبتنی بر آموزه‌های قرآنی، نحوه حکومت را تبیین می‌کنند.
وی افزود: آیت‌الله اردبیلی به بحث نظام خانواده پرداخته و اساس جامعه را نظام خانواده می‌بیند و معتقد است که خانواده برای تفکر و تکامل شکل گرفته است.
این استاد و محقق دانشگاه با بیان اینکه اخلاق از محوری‌ترین موضوعات در جامعه مطلوب سیاسی از منظر ایشان است عنوان کرد: ایشان در ذیل اخلاق بر صداقت خیلی تاکید دارند و فرموده است که نتایجی که این مباحث دارند سبب انسجام اجتماعی در جامعه می‌شود؛ وی بر صداقت مسئولان با مردم تاکید فراوانی دارد و معتقد است که حفظ نظام اسلامی مبتنی بر همین مسئله است.
وی افزود: اعتدال و میانه‌روی، نظام قضایی اسلام و حقوق بشر از دیگر مواردی است که در منظومه جامعه اسلامی مطلوب از دیدگاه ایشان مورد توجه قرار دارد و اگر مجموعه ویژگی‌ها را کنار هم بگذاریم می‌بینیم که ایشان از مفهوم امت به دنبال رسیدن به جامعه مطلوب قرآنی بوده است.
وی با اشاره به رأی اکثریت از منظر قرآن عنوان کرد: اگر مدیریت جامعه از دید قرآن بررسی شود باید به آیات شورا باز گردیم؛ زیرا محل نزاع در همین است، از چند آیه مرتبط با مسئله مشورت می‌بینیم که بر مشورت با مردم در امور اجتماعی و سیاسی آنان تاکید شده است.
خان‌محمدی تصریح کرد: وقتی در موضوع قطع شیردهی زن امر بر مشورت زن و مرد شده است چگونه ممکن است کسی خود را در امر حکومت مادام العمر بداند؛ از دید آیت‌الله اردبیلی جامعه مطلوب محقق نمی‌شود مگر اینکه با حکومت شورایی همراه باشد البته شورا این نیست که جامعه شکل بگیرد و بعدا تصمیم بگیرد بلکه ایشان معتقد است تداوم جامعه به مراجعه به فکر جمعی و شورا براساس مبانی قرآنی است.
وی تاکید کرد: از دید آیت‌الله اردبیلی، طرح اینکه مسئولان در تصمیم‌گیری معصوم هستند خطای بزرگی است؛ زیرا غیر از 14 معصوم همه مرتکب خطا هستند لذا راه بر انتقاد از مسئولان نباید بسته باشد.
خان‌محمدی با بیان اینکه برخی تلاش می‌کنند با این شبهه که خداوند برای انتخاب انبیاء خود و رسولانش انتخابات برگزار نکرد جلوی رای اکثریت را بگیرند بیان کرد: آیت الله اردبیلی در پاسخ فرموده است که به نظر من رای اکثریت دارای مبانی قرآنی است و باید متبع باشد و اگر جامعه‌ای بخواهد مطلوب باشد با رای اکثریت همراه شود.
