آیا مدیران پاسخگوی عدم موفقیت در پیشگیری از اعتیاد هستند

فرید براتی‌سده، رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در پاسخ به این سؤال که کدام استان‌های کشور در پیشگیری از اعتیاد موفق‌ بوده‌اند؟ گفت: شاخص مشخصی برای سنجش موفقیت در پیشگیری از اعتیاد وجود ندارد. دو استان داریم که عنوان می‌شود استان پاک هستند اما این مسئله الزاماً به این معنی نیست که پیشگیری در این استان‌ها بهتر بوده یا در آنها معتادی وجود ندارد.   

حدس‌های اشتباه/ استان‌هایی که فکر کردیم وضع بدی دارند، وضع بدی ندارند

وی تشریح کرد: بر اساس شیوع شناسی (بررسی تعداد معتادان موجود در هر استان) که در سال 92 تا 94 انجام شد، متوجه شدیم در برخی از استان‌هایی که فکر می‌کردیم مشکل زیاد است، شیوع اعتیاد آنقدر هم زیاد نبوده مثل استان البرز که تصور می‌شد شیوع اعتیاد در این استان زیاد است اما در شیوع‌شناسی آخری که صورت گرفت مشخص شد که شیوع اعتیاد در این استان خیلی کمتر از استان‌های کوچک‌تر و استان‌هایی که فکر می‌کردیم مشکل کمتری دارند، است.

براتی سده ضمن خاطرنشان کردن این مسئله که بسیاری در استان البرز و کرج اعداد مربوط به شیوع اعتیاد را قبول ندارند چون اگر بپذیریم که شیوع در این استان‌ها کمتر است یعنی وضعیت مناسب است، در حالی که نیست، گفت: آنچه می‌تواند نشان دهد که یک برنامه پیشگیری یا فعالیت‌های پیشگیری موفقیت آمیز بوده یا خیر این است که بتوانیم میزان «بروز مصرف مواد» یعنی کسانی که پس از اجرای طرح‌های پیشگیری معتاد شده‌اند را مشخص کنیم و استان‌هایی که وضعیت بهتر و تعداد معتادان جدید کمتر دارند را در پیشگیری موفق اعلام کنیم.

رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی عنوان کرد: بررسی‌ها و مطالعاتی در مورد بروز اعتیاد در کشورمان طی یک سال یا بازه زمانی مشخص نداریم و از آنچه داریم نمی‌توانیم به عنوان نرخ بروز یاد کنیم.

چرا بررسی و مطالعاتی در خصوص بروز اعتیاد نداریم؟  

وی در پاسخ به این سؤال که چرا مطالعاتی در خصوص بروز اعتیاد نداریم؟ گفت: سنجش بروز از سنجش شیوع سخت‌تر است(شیوع در سال 92 تا 94 سنجیده شده است). برای بررسی میزان شیوع به در خانه‌های مردم می‌روید و می‌پرسید که مثلاً فرد معتاد دارید یا خیر و بر اساس روش‌های آماری میزان معتادان را مشخص می‌کنید اما برای بروز باید آمار شیوع سال‌های مختلف را داشته باشید تا بتوانند آنها را با هم مقایسه کنید و بعد نرخ بروز را به دست بیاورید که سخت‌تر است و هماهنگی هم نشده است.

نمی‌دانیم برنامه پیشگیری کدام استان موفق‌تر بوده است

براتی سده در پاسخ به این سؤال که نداشتن آمار بروز اعتیاد در استان‌ها آیا برای برنامه‌ریزی پیشگیری از اعتیاد مشکل ایجاد نمی‌کند؟ گفت: ما باید آمار بروز اعتیاد را می‌داشتیم؛ حداقل برای اینکه بدانیم آیا برنامه‌هایی که در پیشگیری انجام دادیم موفق بوده است یا خیر. اما چون نداریم بنابراین نمی‌توانیم بگوییم برنامه پیشگیری کدام استان‌ به لحاظ علمی بهتر بوده است.

وی ادامه داد: اما به لحاظ شواهد و مشاهدات روایتی و حکایتی برخی از استان‌ها که مسئولان استان با جدیت بیشتری کارها را پیگیری می‌کنند مثل آذربایجان شرقی، گرگان و گلستان در پیشگیری بهتر بوده‌اند. البته این به این معنی نیست که در این استان‌ها معتادی نیست بلکه کارهای پیشگیری به نظر می‌رسد (نه براساس شواهد علمی) بهتر بوده است چرا که کارهایی که در این استان‌ها انجام می‌شود متقن‌تر و مبتنی بر انتظاراتی است که از آنها داریم. به ویژه اینکه وقتی برنامه‌‌ای به این استان‌ها ارائه می‌شود آن را اجرا می‌کنند.

آیا وضعیت استان تهران در اعتیاد بسیار بسیار خراب است؟

براتی سده در پاسخ به این سؤال که بر اساس همین شواهد به نظر می‌رسد وضعیت استان تهران بسیار بسیار خراب است، آیا اینطور نیست؟ گفت: خیلی خیلی بد نیست. استان تهران شرایط خاص خود را دارد اما هیچ ‌کس نمی‌تواند بگوید وضع خیلی خیلی بد است، اما وضع خوب هم نیست. یعنی وضعیت راضی کننده نیست و آن هم به دلیل حجم جمعیت و حجم مشکلات است.

آیا استان تهران برنامه پیشگیری از اعتیاد قوی دارد؟

رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی در پاسخ به این سؤال که بر اساس همین شرایط بد و حجم جمعیت زیاد پس باید یک برنامه پیشگیری متفاوت و قوی برای استان تهران تدوین شود؛ آیا چنین برنامه‌ای تدوین شده است؟ گفت: مسئول پیشگیری از اعتیاد فقط بهزیستی نیست بلکه آموزش و پرورش، وزارت ارشاد، وزارت بهداشت، وزارت ورزش و جوانان، صدا و سیما، جراید استان‌ها و ... همه به عنوان مسئولان پیشگیری از اعتیاد هستند.

 وی تصریح کرد: البته برنامه‌های پیشگیری اینگونه نیست که یک برنامه برای کل کشور داشته باشیم، بلکه هر استان برنامه متناسب با ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی و جغرافیایی خود را طراحی می‌کند. این کاری است که در اسناد موجود هم از استان‌ها خواسته شده به عنوان مثال از استان‌‌ها خواسته شده تا برنامه‌های سالانه پیشگیری از مصرف مواد مخدر خود را با سایر دستگاه‌های مسئول طی جلساتی در میان بگذارند و نتایج جلسات را اعلام کنند.

استان‌های معدودی جلسات هماهنگی پیشگیری از اعتیاد را برگزار می‌کنند

براتی سده البته خاطرنشان کرد که، استان‌های خیلی کمی داریم که این جلسات هماهنگی را برگزار می‌کنند. به عنوان مثال اردبیل یکی از استان‌های خوب ما است و در آنجا همه دستگاه‌ها دور یک میز می‌نشینند و برنامه یکساله یا پنج ساله پیشگیری از اعتیاد را تنظیم می‌کنند.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا این جلسات در همه استان‌ها برگزار نمی‌شود؟ عنوان کرد: بخشی مباحث مدیریتی است، بحشی هم مباحث بودجه‌ای.

براتی سده در پاسخ به این سؤال که آیا نباید مدیرانی که در این زمینه قصور کرده‌اند توبیخ یا بازخواست شوند؟ گفت: آنها باید پاسخگو باشند.

آیا مدیران پاسخگوی عدم موفقیت در پیشگیری از اعتیاد هستند؟

و آیا مدیران پاسخگوی عدم موفقیت در پیشگیری از اعتیاد هستند؟ وی پاسخ داد: در هر استانی، استاندار مسئول شورای مبارزه با مواد مخدر آن استان است. باید دید در هر استان، استاندار از هر دستگاه چه انتظاراتی دارد و آیا این مطالبات اعلام شده و دستگاه‌ها عمل نکرده‌اند، یا اینکه مطالباتی صورت نگرفته است؟ در 14 استان بهزیستی مسئول کمیته فرهنگی ـ پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر است و علی‌القائده این کمیته‌ها مدام جلسه دارند، اما اینکه آیا مصوبات این جلسات اجرا می‌‌شود یا خیر؟ جای سؤال هست. علت آن هم این است که مصوبات ضمانت اجرایی ندارند. باید یک سیستم تشویق و تنبیه در دست استاندار باشد تا دستگاه‌ها مقداری قوی‌تر عمل کند.

هر کاری را به اقدام برای پیشگیری از اعتیاد نسبت می‌دهند

این مسئول سازمان بهزیستی تصریح کرد: البته این مسئله را هم باید در نظر داشت که هر کاری را می‌توان به اقدام برای پیشگیری نسبت داد و دستگاه‌ها هم همین کار را می‌کنند یعنی هر کاری انجام دادند را به اقدام برای پیشگیری از اعتیاد نسبت می‌دهند و واقعاً نمی‌‌شود گفت که آیا واقعاً برنامه پیشگیرانه بوده؟ نتیجه بخش و اثربخش بوده؟ و باعث شده مثلاً دانش‌آموزان ما به سمت مصرف گل نروند؟  

وی خاطرنشان کرد: ما سند مبارزه با مواد مخدر و پیشگیری اولیه از مصرف مواد داریم که در ستاد مبارزه با مواد مخدر مصوب شده است. اما این سند چه قدر اجرایی و عملی شده جای سؤال دارد. خود مسئولان ستاد می‌گویند عملی نشده چون بودجه نداریم. البته اینگونه نیست که بودجه در اختیار ستاد باشد و ستاد به دستگاه‌ها بدهد بلکه بخش قابل توجهی از بودجه را خود دستگاه‌ها باید تأمین کنند.

از براتی سده خواستیم پس از این همه خبر بد، یک خبر خوب در خصوص پیشگیری از مواد مخدر در کشور بدهد که عنوان کرد: در آخرین جلسه‌ای که در حضور مقام معظم رهبری برگزار شد، وقتی گزارش خدمت ایشان ارائه شد، ایشان دستور دادند که 50 درصد اعتبارات همه دستگاه‌های مسئول، برای پیشگیری اختصاص داده شود و بر اساس دستور مقام معظم رهبری مشکل نبود بودجه برای پیشگیری باید حل شده باشد.

وی در پاسخ به این سؤال که چه کسی پیگیری می‌کند که واقعاً دستگاه‌ها برای پیشگیری بودجه صرف کرده‌اند؟ گفت: دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر وزارت کشور.