آموزش فطرت با بارور کردن عقل و احساس/ همه آنچه به دختران خودنما ندادیم

حجت‌الاسلام علی نقی فقیهی، دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم و مدیر مؤسسه مطالعاتی مشاوره اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا؛ در واکنش به رخدادهای اخیر در فضای مجازی که موجب دستگیری یک دختر نوجوان و واکنش‌های مردم در فضای مجازی به این مسئله شده گفت: وقتی مسائل سیاسی با مسائل دینی و اعتقادی قاطی می‌شود، کسانی به این مسائل دامن می‌زنند و مسائل سیاسی و هواهای نفسانی خود را با مسائل دینی عجین می‌کنند. این افراد اگر چیزی به نفع آنها و سیاست، تدبیر و حزب آنها است آن را از اسلام می‌پذیرند و اگر چیزی مخالف با آرمان‌های حزبی و سیاسی آنها نیست، نمی‌پذیرند.

وی در پاسخ به این سؤال که چه کنیم که چنین اتفاقاتی رخ ندهد، گفت: باید بازگشت به فطرت داشته باشیم. از دیدگاه دینی علم همه آنچه خوب است و همه آنچه بد است توسط خداوند به انسان داده شده است. اگر طبیعت و فطرت انسان سالم باشد علم به خوبی‌ها و بدی‌ها دارد و مطابق با فطرت خود عمل می‌کند.

در تعلیم و ترتیبت، مصادیق فطرت باید از بالقوه بودن به بالفعل بودن درآید

دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم ادامه داد: برای اینکه افراد بتوانند از این فطرت استفاده کنند باید فطرت را رشد داده و تعالی بخشید؛ یعنی از حالت استعداد و بالقوه به حالت بالفعل درآورد. برای اینکار اول باید فطرت شناخته شود و تشخیص داده شود که چه چیزهایی در نهان انسان وجود دارد که جزو نهاد انسان است. عقلانی فکر کردن، میل به عفت و حیاء، میل به خوبی‌ها و ارزش‌ها و ... در فطرت انسان وجود دارد اما افراد در تعلیم و تربیت باید این مسائل را آموزش ببینند و یاد بگیرند که فطرت و طبیعت انسان به صورت مصداقی بر چه چیزهایی استوار است و در هر مرحله و مقطع سنی و تحصیلی این حقیقت برای آنها تبیین شود.

وی تصریح کرد: آگر چنین آموزشی دادیم، هر زمان، در هر کجا و در هر عملکردی فطرت آن فرد است که نوع رفتار او را تعیین و به سمت ارزش‌ها سوق می‌دهد. متأسفانه خیلی از افراد فطرت را نمی‌شناسند. انسان‌ها علم حضوری به فطرت خود دارند اما، علم به این علم حضوری ندارند و نمی‌دانند که چنین علمی را خداوند در نهاد و سرشت آنها گذاشته است.

حجت‌الاسلام فقیهی در پاسخ به این سؤال که به نظر می‌آید دختران دهه هفتاد و هشتاد ایران اصلاً به حجاب فکر نمی‌کنند و آن را اجباری می‌دانند، چطور می‌توانیم کاری کنیم نوجوان ما به عفت و حجاب که برگرفته از فطرت است، فکر کنند؟ گفت: ما باید توجه کنیم که دختران ما بدانند اسلام دین فطری است و ضوابطی که مطرح می‌کند هماهنگ با ارزش‌هایی است که در فطرت انسان نهادینه شده یعنی به طور طبیعی همه آدم‌ها حیا، عفت و حجاب را دوست دارند. در سراسر دنیا کسی نیست که عورتین خود را رها کند و اگر هست همه می‌دانند که انحراف است.

وی ادامه داد: حجاب هم برای این مطرح می‌شود که در جامعه از دختران سوء استفاده نشود  و جامعه به سمت شهوت‌رانی نرود. اگر حجاب نباشد بستری برای زندگی حیوانی فراهم می‌شود و زندگی اجتماعی انسانی وجود نخواهدداشت. هر فردی وقتی ارزش حجاب را بداند و بداند که این حجاب همان چیزی است که در فطرتش هست و به این مسئله توجه کند که افرادی در صدد از بین بردن آبرو و حیثیت وی هستند، این زمینه می‌شود که با آرامش دل و تمایل فطری به سمت حجاب گام بردارد و اگر کسی بخواهد او را به زور از حجاب باز دارد باز هم بی‌حجابی نخواهدکرد.

نویسنده کتاب «آموزش‌های جنسی قبل از ازدواج از دیدگاه اسلام»، گفت: باید توجه کنیم قوانین اسلام بر اساس یکسری از مسائل فطری است، البته ممکن است جایی مجلس قانونی وضع کند که منطبق نباشد و انحراف از فطرت موجب تصویب چنین قانونی باشد اما اصولاً سبک زندگی و قانون‌گذاری ما مبتنی بر این است که باید منطبق با فطرت باشد و این را باید آموزش داد که هر نوع تبلیغاتی علیه برخی قوانین الهی از سوء برداشت و انحرافات فطری و تهاجم فرهنگی نشأت می‌گیرد والا فطرت افراد با آن سازگار است.

آنچه در فطرت وجود دارد احساس عزت است نه خودنمایی

وی در پاسخ به این مسئله که میل به خودنمایی در دختران و پسران ما بیش از میل به عفت است و این نسل عنوان می‌کنند که دوست داریم خودنمایی کنیم و این مسئله هم فطری است، از سوی دیگر مردان و جامعه ما از دختران زیبایی انتظار دارند تا عفت؟ گفت: آنچیزی که در فطرت انسان وجود دارد احساس عزت است نه خودنمایی. هیچوقت اینطور نیست که انسان همه داشته‌های با ارزش خود را نشان دهد بلکه بخشی از این زیبایی و داشته‌ها را برای محافظت نگه می‌دارد و اگر در جایی این زیبایی‌ها مورد سوء استفاده قرار گیرد و جامعه را به سمتی پیش ببرد که امنیت اجتماعی گرفته شود، آیا فرد این خودنمایی را دوست دارد؟ مسلماً در چنین شرایطی خود را کنترل می‌کند.

وی تصریح کرد: نباید اینطور تصور کنیم که دختر و پسر در سن نوجوانی صرفاً باید خودنمایی کند؛ خونمایی افراطی بیمارگونه است. آیا این درست که فردی که فلان موضع خود را زیبا می‌داند آن را نشان دهد؟ اگر چنین خودنمایی‌ها است به دلیل انحرافاتی است که رخ داده و کسی که دچار کمبود شده و نمی‌تواند احساس عاطفی مناسبی داشته باشد از طریق این خودنمایی‌های کاذب دیگران را به سمت خود جذب می‌کند. ولی آیا این با فطرت سازگاری دارد؟ خیر و قدر مسلم هم خود صدمه می‌بیند و هم به جامعه صدمه می‌زند. وقتی بی‌بندوباری در جامعه رواج پیدا کند هیچ کس امنیت نخواهدداشت.

مدیر مؤسسه مطالعاتی مشاوره اسلامی در پاسخ به این سؤال که اکنون چه کنیم؟ گفت: راه حل آموزش است. ما اگر مشکلات را رها کنیم و یا به دنبال راه‌حل‌های مصنوعی یک روز و دو روزه باشیم، مشکل حل نمی‌شود و گاهی حالت اجبار پیدا می‌کند و بعد یکدفعه مشکل بزرگ‌تر شده سرباز می‌کند باید ریشه‌ای مشکلات حل شود.

با آموزش امکان اصلاح هست اما با جبر نه/ عقل و احساس را بارور کنیم

وی ادامه داد: این مسئله با آموزش امکان‌پذیر است که تمایل این افراد به رفتار بد تغییر کند و به خوبی‌ها تمایل پیدا کنند اما با برخورد فیزیکی این امکان وجود ندارد. فقط در حالتی می‌توان از برخورد جبری استفاده کرد که می‌دانیم که فرد گماشته دشمن است تا آبروی نظام را ببرد اما کسانی که فریب خورده‌اند را باید آموزش داد. برای این کار هم  جنبه شناختی این افراد را باید قوی کرد یعنی عقلانیت این افراد را بارور کنیم و عقلانیت زمانی بارور می‌شود که عقل و عاطفه با هم رشد و تعالی پیدا کنند.

فقیهی اضافه کرد: در روایات ما گفته شده است که دو جور عقل داریم؛ یک عقل طبیعی داریم که خدادادی است وهمه انسان‌ها آن را دارند و دوم عقل تجربی است که با آموزش تقویت می‌شود. از سوی دیگر همین عقل چه عقل طبیعی و چه عقل تجربی بُعد عاطفی دارد. عقل و عاطفه در مقابل هم قرار ندارند. در روایت داریم که یکی از چیزهایی که به عقل داده شده است عاطفه است. از 75 صفتی که در حدیث عقل و جهل برای عقل مطرح شده 67 صفت عاطفی است. یعنی آموزش‌های ما باید به گونه‌ای باشد که نه تنها معرفت و شناخت را بالا ببرد، بلکه عواطف و تمایلات را هم به سمت ارزش‌ها ببرد. اگر آموزش‌ها به این سمت و سوی باشد افرادی که غرض و مرض ندارند حالت طبیعی و فطری را به خود می‌گیرند و حتی به مدافع عفاف تبدیل می‌شوند.

وی در پایان گفت: یکی از مسائلی که در دین ما وجود دارد این است که کسی که حتی بدترین جنایات را کرده می‌تواند توبه کند یعنی فطرت اگر چه غبارآلود و حتی دفن شده باشد، به وسیله آموزش‌ها می‌‌‌توان این دفینه‌های پنهان شده را نجات و بروز و ظهور داد.

انتهای پیام