تریبون مداحان بیشتر از شاعران/ شعر انقلاب تاریخ شفاهی ندارد

جواد حیدری، مدیرعامل مجمع شاعران اهل بیت(ع)، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره شعر انقلاب گفت: شعر انقلاب مانند شعر آیینی واژه‌ای کلی است و بسیاری از موضوعات را می‌توان در آن گنجاند و حتی شاید شعر عاشورایی را بتوان ذیل آن قرار داد، چراکه انقلابی‌ترین شعر، شعر عاشورایی است. به این دلیل که امام حسین(ع) انقلابی‌ترین فرد عالم است، اما اگر بخواهیم جزئی و تخصصی نگاه کنیم، اشعاری که برای ایام‌الله انقلاب سروده شده شعر انقلاب است.

وی افزود: شاعران طی ۴ دهه پس از پیروزی انقلاب، فتنه‌ها را بهنگام شناسایی و در مقابل آن در حوزه ادبیات صف‌آرایی کرده‌اند. این شاعران طلایه‌دار شعر انقلاب بوده و هستند. در واقع شعر انقلاب به طور تخصصی مربوط به اتفاقاتی می‌شود که طی این چهل سال رخ داده است.

حیدری آغاز شعر انقلاب را سال‌ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دانست و ادامه داد: شاعرانی همچون مرحوم خوشدل تهرانی، مرحوم حاج مهدی تعجبی متخلص به آواره همدانی و حاج مهدی خرازی کسانی بودند که نوحه‌های انقلابی می‌سرودند و حتی از سال ۱۳۴۲ به بعد در این حوزه فعالیت جدی داشتند، به طوری که حاج مهدی تعجبی به دلیل سرودن شعر و نوحه‌های انقلابی و خواندن آن‌ها در مجالس چندین بار از سوی ساواک دستگیر و شکنجه شده بود و به وی لقب جانباز قبل از انقلاب را داده‌اند؛ بنابراین شعرا از حدود سال‌های ۱۳۴۰، که نهضت امام خمینی(ره) آغاز شد، شعر انقلابی را کلید زدند و حاصلش در انقلاب ۵۷ به ثمر نشست.

سیر تاریخی انقلاب در سروده‌ها

این شاعر آئینی در پاسخ به اینکه آیا شعر انقلاب را می‌توان به منزله پاره‌ای از اسناد تاریخی دانست و سیر تاریخی را در آن‌ها دید، بیان کرد: صد در صد همین طور است. برای مثال، مبنای کتاب مرحوم علامه امینی درباره الغدیر، که مهم‌ترین اتفاق تاریخ است، شعر‌هایی از شعرای عرب در قرون مختلف است که می‌توان این سیر تاریخی را در آن‌ها دید. درباره شعر انقلاب نیز به این صورت است و اتفاقاتی را که طی انقلاب ۵۷ رخ داده می‌توان مشاهده کرد، اما باید کسی آن‌ها را احصا کند.

وی در ادامه گفت: متأسفانه تاریخ شفاهی شعر انقلاب را نداریم و با وجود اینکه چهل سال از پیروزی انقلاب گذشته، تذکره شعرای انقلاب وجود ندارد و این از کار‌های ضروری در حوزه ادبیات انقلابی و آئینی است.

حیدری در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه پس از انقلاب درگیر هشت سال جنگ شدیم. آیا دفاع مقدس شعر انقلاب را بارور کرد یا سد راه رشدش شد، گفت: ادبیات پایداری زیرمجموعه شعر انقلاب است که باعث رشد و بارور شدن آن شد و بهترین شعرای انقلاب از مرحوم سیدحسن حسینی و مرحوم حمید سبزواری در دوره دفاع مقدس نیز شعر‌های بسیار خوبی سرودند و اوج شعر انقلاب در دهه ۶۰ و برهه دفاع مقدس بود و پس از آن در دهه ۷۰ نیز این روند ادامه داشت، چرا که یادواره‌های شهدا و راهیان نور رونق بسیاری داشت. البته هنوز هم در این زمینه شعر‌های خوبی به ویژه برای شهدای مدافع حرم سروده می‌شود و شعر انقلاب در حوزه پایداری شکل دیگری به خود گرفته و این ادبیات هنوز هم جریان دارد.

تغییر سبک شعر به دست شاعران نیست 

وی در ادامه درباره تغییر نسل‌ها و به تبع آن تغییر سبک شعر‌ها گفت: باید و نباید‌های این مسئله را شاعران تعیین نمی‌کنند. وقتی نسل‌ها تغییر می‌کند، این جریان رخ می‌دهد و این گونه نیست که ما بخواهیم یا نخواهیم. در واقع این مسئله از دست شاعران خارج است. در سال ۹۰ که همراه شاعران آئینی خدمت رهبر انقلاب رسیدیم فرمودند که در حال حاضر دوره‌ای از زبان شعر فارسی شکل گرفته است که پیش از این وجود نداشت و سال‌های آتی بیشتر شناخته می‌شود.

حیدری در ادامه جریان شعر انقلاب را مثبت ارزیابی کرد و گفت: جوانان خوبی وارد عرصه شعر انقلاب شده‌اند و اگر به آن‌ها فرصت داده شود، می‌توانند به خوبی ظهور کنند. شاید شعر آن‌ها پختگی شعر پیشکسوتان را نداشته باشد، اما اگر به آن‌ها مجال داده شود، چه در زمینه شعر کلاسیک، نو، نوحه، سرود و ... شعرایی خوب، مصمم، بااراده و باسوادی ظهور خواهند کرد.

وی در پاسخ به اینکه در حال حاضر چه نگاه یا رویکردی شعر انقلاب را از سایر اشعار متمایز می‌کند، اظهار کرد: یکی شعر اجتماعی می‌گوید، اما با زبان انقلابی. شاعری درباره حضرت زهرا (س) شعر می‌گوید، اما دفاع از اهل بیت(ع) را هم مورد توجه قرار می‌دهد. در واقع با زبان انقلابی می‌توان تاریخ اهل بیت(ع) را با تاریخ انقلاب و با سبک ادبی پیوند داد.

جایگاه شاعران در حال بازسازی است

وی درباره اینکه صدای مداحان بیشتر از شاعران به گوش می‌رسد، در حالی که مدح باید در خدمت شعر باشد، بیان کرد: اینکه صدای مداحان بیشتر از شاعران به گوش می‌رسد، غیرقابل اجتناب است. مداحان تریبون، مخاطب و مستمع بیشتری دارند، اما جایگاه شاعران هم دوباره در حال بازسازی است و می‌بینم که در هیئت‌ها و مراسم‌های مختلف در کنار سخنران و مداح یک شاعر هم حضور دارد، گرچه شاعران هم از این موضوع راضی هستند که شعری از آن‌ها شنیده می‌شود.

وی در ادامه به نقش دانشگاه‌ها در بارور شدن شعر انقلاب اشاره کرد و گفت: متأسفانه مسئولان دانشگاه‌ها نتوانسته‌اند و نخواسته‌اند از نبوغ دانشجویان در بحث ادبیات انقلاب استفاده کنند، چراکه بهترین استعداد‌ها در حوزه و دانشگاه‌ها هستند، اما انسجامی که مسئولان باید در کار داشته باشند، ندارند. وقتی در مجمع شاعران اهل بیت(ع) دست روی موضوعات مختلفی در حوزه شعر آئینی و انقلابی می‌گذاریم، متوجه می‌شویم که پژوهشی انجام نشده است. در حالی که دانشگاه‌ها ظرفیت خوبی دارند و امیدوارم که بتوانند با پژوهش‌های درخور ادبیات انقلاب را بیش از پیش جلو ببرند.

وی در پایان به صدور شعر انقلاب و بین‌المللی شدن آن اشاره کرد و گفت: در سال‌های اخیر که مداحی‌های چند زبانه شکل گرفته است، عرب‌زبان‌ها هم نوحه بخش عربی و هم فارسی را حفظ کرده‌اند و همخوانی می‌کنند و یا در ششمین سال کنگره «هجده سال نوری»، که درباره حضرت فاطمه (س) است، امسال به زبان‌های فارسی، عربی و ترکی آذربایجانی برگزار می‌شود و بخش ویژه آن چهل سالگی انقلاب در روایت شعر خواهد بود.

گفت‌وگو از سمیه قربانی

انتهای پیام