نحوه جمع‌آوری اولین اسناد و تاریخ شفاهی انقلاب

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی موزه انقلاب و دفاع مقدس؛ نشست تاریخ زنده ویژه بررسی چهل سال تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس سه‌شنبه ۱۶ بهمن ۹۷ با حضور حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، مدیر دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری، حبیب‌الله اسماعیلی و مرتضی میردار از مورخان و نویسندگان تاریخ انقلاب در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
در ابتدای این نشست، فخرزاده در سخنانی تاریخ شفاهی را ابزاری مهم برای انعکاس سال‌های مهم برای مبارزه عنوان کرد و گفت: در فرهنگ دینی معتقدیم که اگر حضرت زینب (س) حوادث و وقایع با عظمت عاشورا در کربلا را روایت نمی‌کرد، این رویداد عظیم در تاریخ گم می‌شد.
وی افزود: اگر رویداد‌های انقلاب اسلامی که در ادامه مسیر عاشورا است، ضبط و روایت نشود با مشکلاتی روبرو خواهد شد.
فخرزاده در ادامه به شکل‌گیری تاریخ شفاهی ایران در کنار تاریخ‌نگاری مرسوم اشاره و اظهار کرد: افراد زیادی در جریان انقلاب اسلامی دارای خاطرات از وقایع انقلاب و دفاع مقدس داشتند و پس از مدتی از دنیا می‌رفتند و خاطرات را با خود می‌بردند. همچنین شرایط و انقلاب و دفاع مقدس به گونه‌ای بود که امکان جمع‌آوری این خاطرات در آن زمان کامل نبود.
وی ادامه داد: در دوران مبارزه بسیاری از مبارزان تأکید داشتند که به منظوری جلوگیری از لو رفتن اطلاعات، مطالب را مکتوب نکنند و سعی می‌کردند اسامی را به خاطر نسپرند و اسامی جعلی را به کار برند. همچنین در صحنه‌های دفاع مقدس در ارتش افرادی برای ثبت خاطرات فعالیت داشتند، اما به علت وجود مشکلات این کار انجام نشد و این مسائل دست به دست هم داده بود که این جمع‌آوری‌ها انجام نشود.
مدیر دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری بیان کرد: اولین اتفاق در جمع‌آوری اسناد و تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی را سید حمید روحانی آغاز کرد. او که در دوران تبعید امام خمینی (ره) همراه امام بود، اسناد و اطلاعات پیرامون امام را در نجف جمع می‌کرد. بعد از پیروزی انقلاب و با گسترس این اسناد، امام خمینی (ره) حکمی به سیدحمید روحانی برای این امر دادند. نگاه وی در ابتدا، نگاه اسنادی بود، اما بعداً براساس نیاز به حوزه تاریخ شفاهی و انجام مصاحبه اقدام شد.
وی افزود: پس از مدتی حضرت آقا، مرحوم هاشمی رفسنجانی و معادی‌خواه، بنیاد تاریخ را برای تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و خاطرات شفاهی را تاسیس کردند، اما پس از یک سال از انقلاب همه نیرو‌ها متمرکز در جنگ شدند و از این به بعد ذهن‌ها معطوف به تاریخ دفاع مقدس شد.
فخرزاده در ادامه به شکل‌گیری روند تاریخ شفاهی در دوران دفاع مقدس اشاره و گفت: در دوران دفاع مقدس دو گروه روند تاریخ شفاهی را رقم زدند. یکی تحقیقات جنگ سپاه بود که راویانی در کنار فرماندهان تمام گفتگو‌ها و جلسات را ضبط می‌کردند و تا پایان جنگ ۳۰ هزار ساعت گفتگو ضبط کردند. یک گروهی هم در تبلیغات شکل گرفت که ضبط خاطرات جنگ با نگاه فرهنگی و هنری بود. ابتدا کتابچه‌هایی در حدود یک میلیون نسخه تهیه شده و به رزمندگان داده شده بود و در آن سوالاتی برای آن‌ها مطرح شده بود. البته تعداد کمی این دفترچه‌ها برای استفاده و چاپ برگشت. این روند از سال ۶۳ که من مسئول خاطرات جنگ شدم تا پایان جنگ ادامه داشت. البته اواسط جنگ، جهاد سازندگی این روند را آغاز کردند و به این کار اهتمام داشتند.
مدیر دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری بیان کرد: در ابتدای جنگ، بی‌بی‌سی و هاروارد و دیگر سازمان‌ها و کشور‌ها فعالیت‌های زیادی در ضبط تاریخ شفاهی کردند و با افراد رژیم شاه، گفتگو‌هایی انجام و از نگاه خودشان ضبط می‌شد و به دنبال این بودند که پدیده انقلاب اسلامی را بشناسند.
حبیب‌الله اسماعیلی، از مورخان و نویسندگان تاریخ انقلاب نیز در سخنانی با اشاره به اینکه در بعد از انقلاب اسلامی، اقدامات بزرگی در زمینه تاریخ شفاهی انجام شده است، گفت: انجام مصاحبه در تاریخ شفاهی بدترین نگاهی است که به این موضوع وجود دارد.
وی ادامه داد: سه دوره متفاوت در موضوع تاریخ وجود دارد، یکی مورخان تاریخی بودند که بنا به وظیفه ذاتی خود دست به تاریخ می‌بردند و تاریخ‌نگاری می‌کردند. در نیمه قرن ۱۹ یک رویکرد جدیدی به وجود آمد و آن توجه به سند است و از آن به بعد آرشیو اسنادی شکل گرفت. در دهه ۵۰ میلادی که دوره سوم آن این موضوع است، نیاز به گفتار افراد عادی و شکل‌گیری تاریخ شفاهی به وجود آمد که این موضوع با اختراع ضبط صوت همزمان می‌شود و تصور می‌شد تاریخ شفاهی یعنی خاطرات و این نگاه درستی نیست.
این نویسنده بیان کرد: در این زمینه باید به سمت نهاد‌ها و موضوعات تغییر جهت بدهیم و از کنشگران دور شویم. همچنین در جهان امروز تصویر به کلمه تغییر جهت داده شده و باید تاریخ شفاهی را به صورت تصویری و مستند ارائه دهیم.
مرتضی میردار نیز به عنوان آخرین سخنران این نشست گفت: برای اینکه ما در زمینه تاریخ شفاهی کار را بهتر انجام دهیم، به اسلوب گذشتگان نیاز داریم. کسی که قرار است برای تاریخ شفاهی کار علمی کند، باید تاریخ و جغرافیا و موضوعات مختلف را بداند و با اطلاعات و دانش به سمت موضوع برود تا بتواند بهترین اطلاعات را از افراد بگیرد و به جامعه هدف ارائه کند.
انتهای پیام