انتخابات آمریکا؛ به نام مردم‌سالاری، به کام سرمایه‌داری

به گزارش ایکنا؛ چهارمین همایش ملی «مردم‌سالاری دینی» با عنوان «مردم‌سالاری دینی، جهان اسلام و غرب» صبح امروز با حضور فؤاد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. استادیار گروه مطالعات آمریکا دانشگاه تهران به بیان نظرات خود با عنوان «دموکراسی آمریکایی از نظر تا عمل» پرداخت و اظهار کرد: غرب و به خصوص کشور آمریکا در حوزه مردم‌سالاری مدعی هستند. ادبیاتی که مقامات غربی در چهل سال گذشته در رابطه با انقلاب اسلامی ارائه می‌دهند این است که جمهوری اسلامی را حکومت ملّایان، حکومت دیکتاتورها و افرادی که هیچ نسبتی با مردم‌سالاری ندارند، خطاب می‌کنند. قاعدتا در اینجا این سوال پیش می‌آید که وضعیت مردم‌سالاری در خود آمریکا چگونه است؟

وی افزود: دلیل اینکه چرا آمریکایی‌ها، انقلاب اسلامی را به دیکتاتوری متهم می‌کنند، مشخص است. یکی از سبک‌های سیاست خارجه آمریکا این است که وقتی با یک کشوری مشکل پیدا می‌کنند، مشروعیت آن حکومت را زیر سوال می‌برند. اگر قرار باشد با حکومتی درگیر شوند، آن حکومت نباید عقبه مردمی داشته باشد. حتی نظریه‌ای دارند که بر اساس این نظریه اگر دولت آمریکا با دولت دیگری مشکل پیدا کرد، مردم آن کشور نه تنها رابطه‌شان با حکومت خودشان بد است، بلکه علاقمند به شیوه حکومتی هستند که در آمریکا وجود دارد.

وی ادامه داد: در تقابلی که بین ایران و آمریکا هست، اگر طرف مقابل موفق شود حکومت جمهوری اسلامی را بدون مشروعیت جلوه دهد و حکومت خودش را برای مردم ما مشروع جلوه دهد، آن وقت به بخشی از اهدافش می‌رسد. پس اینکه در همایش مردم‌سالاری دینی قرار است یک مقایسه‌ای با غرب انجام شود، کار خوبی است.

ایزدی در ادامه یادآور شد: نظریه سنتی دموکراسی این است که مردم پای صندوق‌های رأی حضور پیدا می‌کنند، افرادی را انتخاب می‌کنند و این افراد نظر مردم را در حکومت‌داری اعمال می‌کنند. این نظریه توسط برخی اساتید با عنوان «نخبه‌گرایی دموکراتیک» به چالش کشیده شده است. نخبه‌گرایی دموکراتیک یعنی در جامعه سیاسی رقابت وجود داشته باشد، اما این رقابت بین نخبگان اقتصادی است. این نخبگان، سیاستمدارانی که احساس می‌کنند منافع آنها را بهتر برآورده می‌کنند، تأمین مالی می‌کنند.

وی افزود: نقش پول در انتخابات به چه صورتی است؟ انتخابات 2016 آمریکا شش و نیم میلیارد دلار هزینه داشته است. این هزینه را نخبگان اقتصادی و نهادهای ذی‌نفوذ تأمین کردند. طبق تحقیقاتی که صورت گرفته است، اگر فردی نسبت به رقیبش بیشتر هزینه کند، احتمال پیروزی‌اش نود و چهار درصد است؛ یعنی اگر شما در آمریکا در انتخابات شرکت کنید و نسبت به رقیبتان کمتر هزینه کنید، تنها شش درصد احتمال دارد رأی بیاورید.

سه خوانش مخالفان نظریه مردم‌سالاری دینی

در ادامه نشست سیدمحمدرضا مرندی، استادیار فقه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر علمی همایش به ایراد نظرات خود پیرامون خوانش‌های مختلف از نظریه مردم‌سالاری دینی پرداخت و اظهار کرد: بعد از برگزاری رفراندوم در فروردین‌ماه سال 58، جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام سیاسی مطرح شد. پس از جنگ تحمیلی و همزمان با آغاز دهه دوم انقلاب اسلامی، سوالات و ابهامات زیادی در خصوص این نظام مطرح شد؛ از جمله اینکه آیا اساسا جمهوری اسلامی قابل تحقق است و چگونه ممکن است یک نظام، هم مردمی باشد و هم دینی. در پی بروز این ابهامات نظرات مختلفی مطرح شد؛ به عنوان مثال برخی گفتند در مفهوم دموکراسی نوعی تسامح نهفته است. در مقابل، برخی مدعی شدند در مفهوم دین نوعی تسامح نهفته است.

وی تصریح کرد: در مجموع، سه مؤلفه در شکل‌گیری این سوالات و ابهامات نقش اساسی دارد. مؤلفه اول، مفهوم دموکراسی و برداشت ما از این مفهوم است. مؤلفه دوم، برداشت ما از ماهیت و گستره دین است. مؤلفه سوم نیز تلقی ما از مبنای مشروعیت نظام سیاسی است. در نهایت، این سه مؤلفه ترکیب پیچیده‌ای از نظریات با رویکردهای مختلف را تشکیل داده است.

رئیس دبیرخانه همایش مردم‌سالاری دینی به سه خوانش مخالفان نظریه مردم‌سالاری دینی از این نظریه اشاره کرد و گفت: ما سه خوانش از نظریه مردم‌سالاری دینی را در میان مخالفان این نظریه شاهد هستیم. یکی خوانش لائیک‌هاست که چون دین را قبول ندارند، مردم‌سالاری دینی را هم قبول ندارند. دیدگاه دوم، دیدگاه سکولار است. این دیدگاه دین را قبول دارد، اما دین را امری فردی می‌داند. از آنجایی که حکومت امری اجتماعی و دنیوی است، دین و دموکراسی هیچ وجه مشترکی با هم ندارند. دیدگاه سوم، دیدگاه کسانی است که قائل به تناقض هستند. این افراد قائلند میان گزاره‌های دینی و گزاره‌های دموکراسی تناقض وجود دارد.

وی افزود: در میان طرفداران نظریه مردم‌سالاری دینی نیز سه دیدگاه را شاهد هستیم. دیدگاه اول، دیدگاه نصبی‌های مردم‌سالار روشی است که مردم‌سالاری را به عنوان روش قبول دارند، اما به عنوان مبنا قبول ندارند. در میان اهل سنت نیز طرفداران نظریه اجماع و در میان شیعیان طرفداران نظریه انتخاب، معتقد هستند مبنای مشروعیت، انتخاب مردم است. دیدگاه چهارم نیز دیدگاه طرفداران نظریه جمع است که قائل‌اند می‌توان بین نصب و انتخاب جمع کرد؛ یعنی نصب الهی نصبی بالقوه است که با انتخاب مردم فعلیت پیدا می‌کند. اینها خوانش‌های مختلف از نظریه مردم‌سالاری دینی است.

انتهای پیام