بازخوانی «افک» و عبرت از این ماجرای قرآنی

به گزارش ایکنا، حادثه اِفک در سال ۵ هجری قمری در مدینه به وقوع پیوست که گروهی از مردم به یکی از مسلمانان که بنابر روایت مشهور، عایشه همسر رسول خدا(ص) بود تهمت فحشا زدند. خداوند در این آیات، مردم را به دلیل تهمت زدن و دامن زدن به شایعات سرزنش کرده است. آنچه از آیات قرآن بدون توجه به تفاسیر و شأن نزولی که تفاسیر برای آن ذکر کرده‌اند و می‌توان دریافت این است که فردی که به او تهمت زده شده فردی مشهور و از اعضای خانواده پیامبر(ص) بوده و تهمت‌زنندگان گروهی از مردم بوده‌اند.( طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص ۸۹.)

در این آیات ضمن اینکه تهمت‌زنندگان به عذابی بزرگ تهدید شده‌اند، مؤمنان نیز از اینکه شایعات را بدون دلیل و بررسی باور کنند نهی شده‌اند.(مکارم شیرازی، الامثل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص ۴۶) در آیات پایانی این بخش، خداوند مردم را از تهمت بی‌عفتی به زنان پاکدامن به شدت نهی کرده و زنان پاک را از چنین تهمت‌هایی مبرا دانسته است.(سوره نور، آیات ۲۰ تا ۲۶). 

ماجرا بر اساس روایت مشهوری که از خود عایشه نقل شده و تقریباً در بیشتر منابع تاریخ اسلام به شکل مشابهی بازگو شده چنین است: در بازگشت از غزوه بنی مُصطَلِق و هنگامی که کاروانیان برای استراحت توقف کرده بودند، عایشه برای قضای حاجت از لشکرگاه فاصله گرفت و چون گردنبد خود را گم کرد، مدتی مشغول یافتن آن شد، در حالی که لشکریان که از غیبت وی اطلاع نداشتند، به راه افتاده و کجاوه وی را به تصور اینکه عایشه در آن است همراه خود بردند. عایشه که با بازگشت به لشکرگاه آنجا را خالی یافت در همان مکان ماند تا اینکه فردی به نام صفوان بن معطَّل به او رسید و شترش را در اختیار عایشه قرار داد و او را همراه خود به لشکریان رساند. بر اساس این روایت، عایشه که بعد از بازگشت از این سفر در بستر بیماری بود متوجه تغییر رفتار پیامبر(ص) با خود شد و بعد از مدتی اطلاع یافت که درباره ارتباط او با صفوان بن معطل شایعاتی در بین مردم پراکنده شده است. پس از مدتی آیات قرآن در سرزنش تهمت‌زنندگان نازل شد و پیامبر(ص) این آیات را بین مردم قرائت فرمود.( ابن هشام، سیره النبویه، بیروت، ج۲، ص ۲۹۷-۳۰۲ واقدی، المغازی، ۱۴۱۴ق، ص۴۲۶-۴۳۵.)

چنان که از آیات قرانی می‌توان دریافت، تهمت‌زنندگان به عایشه گروهی از مردم بودند، با این حال نام چند تن در بین تهمت زنندگان در منابع تاریخی مطرح شده است. از جمله عبدالله بن اُبَیّ که به عنوان سرکرده منافقان مدینه شناخته می‌شد و منابع به نقش مهم او در این ماجرا اشاره کرده‌اند.(طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق،‌ج۲، ص ۶۱۴).

آنچه گذشت ماجرای تهمت برخی افراد به همسر پیامبر(ص) است و صریح آیه شریفه آن است که وعده عذاب شدید به این افراد داده شده است. این درست است که جایگاه عایشه در دوره حیات پیامبر(ص) به عنوان همسر ایشان با جایگاه برخی همسران دیگر ایشان مانند خدیجه(س) قابل قیاس نیست؛ خدیجه(س) همه هستی مادی و معنوی خود را در اختیار پیامبر گرامی اسلام نهاد تا جایی که به هنگام  دفن، به زحمت کفنی برای ایشان فراهم شد. درست است که علی‌رغم تصریح قرآن کریم بر «وَ قَرْنَ في بُيُوتِکُنَّ»، عایشه جنگی به نام «جمل» را وصی پیامبر(ص) تحمیل کرد و سبب شکاف بزرگی در میان جامعه اسلامی شد؛ تردیدی نیست که وی رفتار سیاسی درست دینی در مواجهه با امت اسلامی بعد از پیامبر(ص) نداشت، اما آنچه در لسان این مداح نوظهور جاری شده است مقوله‌ای متفاوت است که عواقب خطرناکی در پی دارد.

اتصاف «حرام‌زادگی» از سوی این مداح کم‌سواد وصف بسیار نادرستی است که اهانتی ضمنی به وجود شریف پیامبر(ص) است که زبان از بیان آن شرم دارد؛ اینکه نعوذبالله پیامبر(ص) به اندازه یک فرد عادی قدرت تعیین همسری دور از برخی آلودگی‌ها را نداشته است؛ آیا به کار بردن این عبارت بیش از آنکه دوایی برای فروکاستن توهمات ذهنی این فرد باشد، اهانتی بر وجود مقدس اسوه حسنه و رحمة للعالمین نیست؟

گذشته از این ناروائی ضمنی در حق عقل کل عالم و کل عقل عالم، آیا از امام علی(ع) و ائمه دیگری که در دوره حیات عایشه با وی مواجه بوده‌اند شیعه‌تریم؟؛ در کدام بخش از سیره و منش امام و فرزندان ایشان مواجهه اهانت‌آمیزی به همسر پیامبر(ص) ثبت شده است؛ نه تنها در حق همسر پیامبر(ص) مطلبی نیست حتی در مواجهه با اهل سنت هم در سیره ائمه(ع) رفتار نادرستی دیده نشده و در تاریخ مضبوط نیست. افرادی از این دست با استناد به کدام آیه و روایت به خود حق می‌دهند که به دیگران اهانت کنند؛ ضمن اینکه جای این پرسش باقی است که آیا چنین برخوردهایی زمینه را برای اهانت به مقدسات شیعه فراهم نمی‌کند؟ آیا سبب برخوردهای خشن گروه‌های افراطی اهل سنت که به دنبال بهانه برای توجیه حقانیت خود هستند با شیعیان نخواهد شد؟ آیا این برخوردها به نفع این گروه‌ها تمام نمی شود؟ به کاربردن چنین ادبیاتی از سوی چه منفعتی برای دین خدا و ایجاد وحدت و رشد و پیشرفت در کشور دارد. چنین افرادی که ادعای ولایتمداری دارند باید توجه کنند که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با صراحت در زمینه حرمت اهانت به همسر پیامبر(ص) فتوا صادر کردند و تکلیف مدعیان تبعیت از ولایت بدیهی و روشن است.

یادآور می‌شود، براساس برخی آمارها به دنبال اهانت چندسال قبل یک روحانی شیعه به عایشه در یکی از کشورهای اسلامی، پویشی در دفاع از نام عایشه شکل گرفت و بسیاری از خانواده‌ها نام دخترانشان را به این اسم تغییر داند و نام فرزندان جدیدشان را هم عایشه گذاشته‌اند.

انتهای پیام