آداب و رسوم اقوام خوزستان در استقبال از حجاج/ از بیرق‌زنان تا مراسم یزله

عبدالکاظم علی‌نژاد، پژوهشگر تاریخ خوزستان در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، درباره آداب و رسوم اقوام خوزستان در استقبال از حجاج، گفت: حج به عنوان یکی از فروع دین است که پیش از اسلام نیز وجود داشت. البته در مراسم حج ابراهیمی که پیش از اسلام وجود داشت، به مرور آلودگی‌هایی به وجود آمده بود که اسلام آنها را زدود و حج به صورت منطقی درآمد.

وی با بیان اینکه در حج تولد دیگری برای انسان صورت می‌گیرد، توضیح داد: افراد قبل از رفتن به حج معمولاً از همه بستگان، دوستان، آشنایان و کسانی که به نحوی با آنها در ارتباط بودند، حلالیت می‌طلبند. این موضوع در مورد مردم عرب خوزستان هم صدق می‌کند، بخصوص درباره افرادی که احتمال کدورتی میان آنها هست، تماس می‌گیرند و حلالیت می‌طلبند و معمولاً با بزرگواری مردم این حلالیت به دست می‌آید و کسی راضی نیست حج آن شخص را به دلیل کدورت ناقص بگذارد.

اهمیت حق‌الناس نزد حجاج

علی‌نژاد با اشاره به اهمیت حق‌الناس نزد حجاج قبل از تشرف گفت: حاجی قبل از تشرف اگر لازم باشد، حقی را پرداخت کند، این کار را می‌کند و با صاف شدن حق‌الناس انسان تولد دیگری می‌یابد. بعد از آن، نوبت به بدرقه حاجی می‌رسد؛ در قدیم همه محبان و دوستان زائر خانه خدا تا مدخل شهر یا محل خروج از شهر او را بدرقه می‌کردند اما امروزه بستگان او با پرچم‌های تزیین شده مخصوصاً با پرچم سبز آن شخص را بدرقه می‌کنند. 

این پژوهشگر خوزستانی با بیان اینکه خوزستان به جهت حضور اقوام مختلف، رنگین‌کمانی از آداب و رسوم است، افزود: آداب و رسوم بدرقه یا استقبال از شخص حاجی در مناطق مختلف استان با تفاوت‌های کمی اجرا می‌شود. یکی از رسومی که در ایام حج میان مردم خوزستان رواج دارد و باید به ثبت ملی برسد، آیین «بیرق زنان» یا در گویش محلی «بیرق زنون» است‌.

وی ادامه داد: این رسم در میان شهرها و اقوام مختلف استان از جمله در میان مردم عرب وجود دارد. معمولاً خانواده حاجی در شب عید قربان بیرق‌هایی را تهیه می‌کنند که گاهی بلندی آنها با هم فرق می‌کند که در شب عید بر سر در خانه زائر نصب می‌شود. اگر مرد خانواده به حج رفته باشد، بیرق سفیدی به نشان حاجی نصب می‌شود. همچنین در مناطق عرب‌نشین بیرق‌های کوچک‌تری به رنگ سبز به تعداد پسران خانواده نصب می‌کنند و در برخی مناطق به تعداد کل افراد خانواده بیرق سبز نصب می‌شود.

علی‌نژاد افزود: اگر مادر خانواده هم به سفر حج مشرف شده باشد، بیرق کوتاه‌تری به رنگ سفید به نشان او نصب می‌کنند. این بیرق‌ها گاهی بالای دیوار خانه یا بالای پشت‌بام خانه طوری که دیده شوند، نصب می‌شوند‌ و از این بیرق‌ها معلوم‌ می‌شود یک نفر از این خانواده به حج رفته است‌. هر کدام از این بیرق‌ها به نام یکی از افراد خانه نامگذاری و برای سلامتی او صلوات می‌فرستند.

این محقق تاریخ خوزستان گفت: گفته می شود این عمل شگون دارد، شاید به این دلیل که در سال‌های آینده خداوند بقیه افراد خانواده را هم برای زیارت خانه خود بطلبد و سایر افراد خانواده موفق به ادای مناسک حج شوند. 

بیرق بر پشت‌بام خانه حاجی

وی ادامه داد: خانواده شخص حاجی در شب عید قربان، گوسفندی قربانی می‌کنند و مهمانی صورت می‌دهند و بستگان و دوستان و همسایگان را دعوت می‌کنند. در آن شب، رسم است همسر شخص حاجی لباس سبز بپوشد و این لباس سبز، پرچم اسلام و پرچم علوی است. نشان شیعه بودن فرد است. بیرق نصب شده بالای دیوار یا پشت‌بام خانه حاجی علامت خوبی است که افراد نیازمند به خانه حاجی مراجعه کنند و طلب حاجت کنند‌. خانواده حاجی نیز در حد توان کمک می‌کنند.

علی‌نژاد درباره رسم از استقبال از حاجی گفت: در برخی مناطق استان مراسم استقبال با چاووشی‌خوانی و مداحی همراه است. در میان مردم عرب، مراسم «هوسه» یا «یزله» برگزار می‌شود‌. در این مراسم افرادی با خواندن اشعار حماسی در مدح اهل بیت(ع) یا خود شخص حاجی به شیوه محلی شروع به پایکوبی می کنند. این مراسم نیز جا دارد ثبت شود؛ چراکه یزله مراسمی است که پابکوبی در آن به معنی پافشردن بر افکار و باورها است. 

وی گفت: استقبال از حاجی در میان مردم عرب خوزستان با یزله همراه است‌‌. پس از آن بستگان و آشنایان برای زیارت قبولی به خانه حاجی می‌روند‌. حاجی نیز برای تبرک سوغاتی به آنها می‌دهد. در قدیم شخص حاجی مقداری آب زمزم و نوعی چوب به نام «سواک» که به جای مسواک از آن استفاده می‌کنند و یا تسبیح به عنوان سوغات همراه می‌آورد‌‌. به مرور این موضوع حالت افراط پیدا کرد به طوری که گاهی افراد از داخل کشور چیزهایی به عنوان سوغاتی خریداری می‌کنند. این چه تبرکی دارد؟ متأسفانه در ابن زمینه چشم و هم‌چشمی وجود دارد به طوری که گاهی هزینه آنچه به عنوان سوغات آورده می‌شود از مخارج حج بیشتر است. 

افتخاری برای خوزستان

این پژوهشگر تاریخ خوزستان ادامه داد: در قدیم، سفر حج طولانی بود. حجاج پای پیاده یا با مرکب به خانه خدا مشرف می‌شدند. از این رو، حاجی باید هزینه خانواده را در مدتی که نبود تأمین می‌کرد. حجاج مخارج خانواده را برای چندماه کنار می‌گذاشتند و این جزو استطاعت حاجی بود. در قدیم مراسم ساده‌تر بود و این تشریفات و تکلفات وجود نداشت. اخیراً برخی خانواده‌ها بیرق‌زنان را کنار می‌گذارند. این رسوم اصیل است و نباید آنها را فراموش کنیم. اینها جزو فرهنگ و آداب ما و علامت شاخص حج در خوزستان است.

علی‌نژاد در پایان گفت: یک نکته جالب درباره خوزستان که برای مردم این استان باعث افتخار است این است که حدود ده قرن پیش، پرده کعبه از خوزستان تهیه می‌شد‌. به خصوص در دوره آل‌بویه، صنعت بافندگی در شوشتر رونق داشت به طوری که دیبای شوشتر معروف بود و پرده خانه خدا از آنجا به مکه برده می‌شد. 

انتهای پیام