مهم‌ترین منافع حج فرهنگی و سیاسی است/ نمود فرهنگی حج در تولی و تبری
گروه اندیشه ــ عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به ابعاد مختلف فریضه حج، بیان کرد: خداوند در قرآن و در سوره مبارکه «حج» می‌فرماید در حج منافع فراوانی برای مردم وجود دارد. البته نفرمود که این منافع اقتصادی هستند، بلکه اینها ممکن است منافع اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی باشد و ممکن است منافع دیگری نیز در اینجا مورد توجه باشد که مهم‌ترین آن فرهنگی و سپس سیاسی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مصطفی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به طرح بحث در زمینه فریضه حج و ابعاد مختلف این فریضه مهم پرداخت و بیان کرد: مسئله حج، یکی از مسائل اساسی اسلام است و از قدیم، وقتی فروعات اساسی اسلام را می‌خواستند نام ببرند، از نماز، روزه، خمس، زکات، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، تَوَلّی و تَبَرّی نام می‌بردند و در کنار اینها نیز اصول دین یعنی توحید، نبوت، معاد، امامت و عدل قرار داشت.
اتحاد مسلمین، اولین هدف حج
وی در ادامه افزود: حج همیشه به عنوان یکی ارکان اساسی اسلام و به عنوان یک مانور سالانه مسلمانان در برابر هر چه که غیر از اسلام است مطرح می‌شود و لذا مسلمانان با حضور خود در مکه مکرمه، حضورشان را تحت عنوان این مانور نشان می‌دهند که البته اهداف فراوانی نیز در این فریضه وجود دارد که در درجه اول اتحاد همه مسلمانان از همه جهان است. از هر نقطه از جهان افرادی برای حج حضور پیدا می‌کنند و گویا نماینده همه کشورها و ملت‌ها در این سرزمین حاضر می‌شوند و در این رابطه، در مرحله اول آنچه نشان داده می‌شود وحدت است. حج علاوه بر تبلور وحدت مردم، تجلی‌گاه حضور مردم برای نشان دادن جایگاه واقعی خود در صحنه بین‌المللی است تا به این وسیله، مردم جهان در سطح بین‌الملل برای مسلمانان حساب خاصی باز کنند.
مصطفی‌پور تصریح کرد: علاوه بر همه این مسائل، یگانگی خدا نیز در حج تجلی پیدا می‌کند، لذا در قرآن و در سوره مبارکه حج، خداوند می‌فرماید در حج منافع فراوانی برای مردم وجود دارد. البته نفرمود که این منافع اقتصادی هستند، بلکه اینها ممکن است منافع اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی باشد و ممکن است منافع دیگری نیز در اینجا مورد توجه باشد که مهم‌ترین آن فرهنگی و سپس سیاسی است.
تولی و تبری، نمود فرهنگی حج
این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه ضمن تبیین منفعت فرهنگی که در حج نهفته است، بیان کرد: مراد همین ظهور فرهنگ اسلامی است که در دل آن مسئله تولی و تبری وجود دارد و باید بدانیم که با چه کسانی دوست و با چه کسانی دشمن هستیم و نه تنها دشمن را بشناسیم بلکه باید از آن برائت نیز بجوییم. این مسئله نتیجه فرهنگی مهمی را در پی دارد و باید روشن شود که در برابر حق و باطل چه موضعی داریم. بنابراین تولی و تبری تجلی و نمود فرهنگی حج است.
مصطفی‌پور تصریح کرد: لذا می‌بینید که پیامبر اسلام(ص) در جریان برائت از مشرکین، مسئله برائت را اعلام کرد و در بین همه افراد نیز فردی مانند علی‌بن ابی‌طالب(ع) که پرورش یافته مکتب اسلام است، در دامن پیامبر(ص) پرورش یافته و شخصیت دوم جهان اسلام محسوب می‌شود، مأموریت پیدا می‌کند تا اعلام برائت از مشرکین را انجام دهد و این خود نمود فرهنگی حج است. بنابراین مسئله برائت از مشرکین مسئله‌ای است که پیامبر(ص) پایه‌گذاری کرد و اگر صحبت از اجرا و پیروی از سنت پیامبر(ص) می‌کنیم باید به این نکته و سنت نیز توجه داشته باشیم و همچنین سوره برائت نیز در همین زمینه نازل شده است.
وی در ادامه افزود: یکی دیگر از منافع حج این است که مسلمانان می‌توانند قدرت خود را در برابر قدرت‌های دیگر به خوبی نشان دهند. ضمن اینکه در این سفر بین مسلمانان ارتباط‌های فراوانی نیز به وجود می‌آید. البته با توجه به گسترش رسانه‌ها و ... ، طبیعتاً کشورها در جریان مسائل کشورهای مختلف هستند، اما با حضورشان در مکه مکرمه یا در منا و یا دیگر اماکن مقدس، بهتر می‌توانند از طریق ارتباطات خصوصی به برخی از آگاهی‌ها دست یابند که رسانه‌ها یا در جریان نیستند یا اگر در جریان هستند نمی‌خواهند مردم در این ارتباط وارد شوند و مردم را در جریان قرار دهند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: اینها مسائلی است که قرآن از آن به عنوان منافع یاد می‌کند و می‌گوید در حج منافعی برای مسلمانان است که این منافع نیز ابعاد مختلفی دارد و منافع اقتصادی نیز در همین‌جا قابل طرح است که البته فعلاً با این مورد کاری نداریم و منفعت مهم در مرحله اول بعد فرهنگی و در مرحله دوم بعد سیاسی و در مرحله سوم ابعاد دیگر است.
تمدن اسلامی و راه‌های رسیدن به آن
مصطفی‌پور در پاسخ به این پرسش که چطور می‌توان از ظرفیت حج برای ایجاد تمدن اسلامی استفاده کرد؟ تصریح کرد: وقتی صحبت از تمدن اسلامی می‌کنیم، در ابتدا باید تمدن را معنا کنیم. تمدن دو چهره دارد؛ یک چهره‌اش در ظوهر است، مانند معماری، ساختمان‌سازی، شهرسازی و ... و یک چهره‌اش نیز عبارت از اقتصاد، فرهنگ و سیاست است. ما معمولاً وقتی از تمدن صحبت می‌کنیم، به سراغ مسائل اقتصادی، معماری، شهرسازی و امثال اینها می‌رویم و آنچه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد همین مسائل مربوط به اتحاد، همبستگی و آزادی است.
وی بیان کرد: باید توجه داشت که مهم‌تر از دیگر مسائل، مسئله فرهنگی است که البته کمتر هم مورد توجه قرار می‌گیرد. لذا رهبر انقلاب نیز در کنار تمدن‌سازی، از سبک زندگی صحبت می‌کنند و آنچه تمدن یک جامعه را نشان می‌دهد، سبک زندگی مسلمانان است. سبک زندگی مسلمانان به معنای تجلی قرآن و سنت در زندگی مردم است که وقتی مردم یک مسلمان و یا جامعه مسلمان را می‌بینند بگویند که این جامعه، کشور، شهر و این انسان اسلامی و مسلمان است.
مصطفی‌پور در ادامه افزود: تمدن نیز از تجمع همین افراد شکل می‌گیرد. در جامعه اگر عدالت، آزادی، اتحاد، دانش و علم حاکم باشد، در این جامعه تمدن نیز وجود دارد و البته که همه اینها در پرتو یک اقتدار شکل می‌گیرد و زمانی است که ما مردم مسلمان، همگی در ارتباط با منافعی که داریم با یکدیگر هماهنگ و همگون باشیم و از طرف دیگر اگر یک کشور اسلامی دچار فقر است به عنوان یک مسلمان از او مساعدت کنیم. همچنین شاهد این هستیم که برخی از دولت‌های مستکبر به کشورهای مظلوم مانند یمن ظلم می‌کنند که باید از این مردم مظلوم نیز حمایت کنیم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: این تمدن نماد نظامی، سیاسی، اقتصادی و علمی دارد و همه اینها می‌تواند غیر از آن بحث ساختمان‌سازی و توجه به ظواهر باشد. البته که در روایات ما در مورد نحوه ساختن ساختمان‌ها و نحوه تعامل مردم با یکدیگر توصیه‌هایی وجود دارد که همه این موارد بیان‌گر تمدن اسلامی است. همچنین بخش مهمی از تمدن اسلامی نیز در ارتباط با نوع فعالیت حکومت اسلامی است که طبیعتاً آنها باید زمینه‌ساز شکل‌گیری این تمدن باشند. مثلاً شهرداری‌ها نسبت به چگونگی بنای ساختمان‌ها و خیابان‌ها حساسیت داشته باشند اما در نهایت آن چیزی که در شکل‌گیری یک تمدن اسلامی از دیگر مسائل مهم‌تر محسوب می‌شود سبک زندگی اسلامی در ابعاد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی است.
وی در ادامه افزود: در فرهنگ البته اخلاق و مسائل دیگر به ویژه مسئله علم نیز نهفته است. یک زمانی در دو قرن اول اسلام، اوج تمدن اسلامی بوده و همه توجه دنیا به سمت جوامع اسلامی بوده است و از جوامع اسلامی بهره‌‌برداری می‌کردند و زبان اول نیز زبان قرآن بوده است، چراکه می‌دانستند باید قرآن را محور قرار دهند و خود قرآن نیز فرمود: «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ». بنابراین علاوه بر اینکه باید در قرآن تفکر کنیم لازم است که رابطه عقلانیت و عربیت زبان نیز روشن کنیم. اینها مسائلی است که نشان‌گر آن تمدن اسلامی ما است که باید خودش را نشان دهد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه بیان کرد: بنابراین حکومت‌ها نیز در تحقق تمدن اسلامی نقش دارند و می‌توانند سبک زندگی مردم را اصلاح کنند. در حج نیز فرصتی وجود دارد که ارتباط بین مردم به وجود می‌آید و با این وحدت و هماهنگی می‌توان اقدامات مؤثری را انجام داد اما متأسفانه کمتر به این مسائل توجه می‌شود. بالاتر از اظهار وحدت و هماهنگی نیز برائت جستن از نظام‌های کفر و استکبار جهانی است.
دولت سعودی منافع جهان اسلام را فراموش کرده است
مصطفی‌پور در ادامه افزود: الآن شاهد این هستیم که یک عده با اسرائیل کنار می‌آیند، در حالی که خداوند در سوره مائده فرمود: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَ الَّذينَ أَشْرَکُوا»؛ یعنی سرسخت‌ترین دشمنان جوامع اسلامی مشرکین و یهودیان هستند. الآن نیز دنیا این‌طور است و به این نکته توجه نداریم. عربستان خودش با آنها کنار می‌آید تا منافع خودش را حفظ کند. اما تنها چیزی که در این کشور فراموش می‌شود منافع و اتحاد جهان اسلام است. به جای اینکه از کشورهای مظلوم حمایت کنند با این کشورها حتی وارد جنگ و درگیری نیز می‌شوند و جنگیدن با کشور یمن یکی از این موارد است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به آیاتی از سوره مبارکه حج بیان کرد: خداوند در آیه 27 سوره حج می‌فرماید: «وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالًا وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ»؛ یعنی اعلام کن که مردم از هر کجای عالم به حج بیایند و جالب است که در آیه‌ای دیگر دارد که «لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ»؛ یعنی در مرحله اول منافع خودشان را ببینند و در ادامه نیز دارد که در ایام خاص خداوند را یاد کنند. همچنین صحبت از قربانی نیز شده است و می‌فرماید: «عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِفَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ». این قربانی‌ها نیز برای رفع نیازمندی نیازمندان جوامع اسلامی و بعد نیز جوامع غیر‌اسلامی است تا از این طریق به حج به عنوان یکی از شعائر الهی بها بدهیم.
وی در ادامه افزود: بنابراین یکی از کارهای مهمی که باید انجام شود این است که مردم را از حقیقت اسلام مطلع کنیم. اوایل انقلاب وقتی که قانون اساسی تنظیم شد و قرار شد که این قانون اساسی را بعد از محرم آن سال به رأی بگذارند، در منطقه‌ای که حضور داشتم، مأمور آقای جوادی‌آملی دستور دادند که در منبرها به شرح این قانون اساسی بپردازم. در آن زمان نیز چپ، راست، توده‌ای، منافق و مارکسیست و ... همه جمع بودند و می‌آمدند. وقتی برای آنها صحبت می‌کردم می‌گفتند آیا واقعاً اینها حرف‌های اسلام است؟ مارکسیست‌ها به من می‌گفتند که اینها حرف اسلام نیست اما به آنها می‌گفتم که به شما به اشتباه گفته‌اند که دین افیون توده‌هاست و شما نیز خیال کرده‌اید که این طور است اما اسلام دین حرکت و انقلاب و فرهنگ و تمدن و علم است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: امروزه نیز هستند کسانی که به خوبی با اسلام آشنا نیستند و باید در این ایام حج علما آنها را مطلع کنند و به خوبی اسلام تبیین شود.
انتهای پیام
