معنویت، در انواع گردشگری در ایران مستتر است/ ۷۰ درصد گردشگری کشور، مذهبی است

منوچهر جهانیان، رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ در گفت‌وگو با ایکنا؛ درباره زیرساخت‌های فراهم‌شده در کشورمان در حوزه انواع گردشگری به ویژه گردشگری مذهبی و حلال، اظهار کرد: کشور ما، بِرَند گردشگری حلال در دنیاست، چرا که هر نوع خدمات گردشگری که در کشور ارائه می‌شود، بر اساس موازین شرعی و دینی است. اما این موضوع در سایر کشور‌های دنیا، عکس آن چیزی است که در کشور ما وجود دارد، در آن کشور‌ها همه چیز غیراسلامی و غیرشرعی است و فقط سعی کرده‌اند در کنار این نوع خدمات‌رسانی، برای مسلمانان هم خدماتی که بر اساس تعالیم دینی آنهاست ارائه کنند، خدماتی مانند ذبح اسلامی و ارائه نوشیدنی‌های حلال. با این حال، در کشور ما با توجه به ظرفیت‌های بی‌نظیری که در موضوع گردشگری دینی و مذهبی وجود دارد، اعم از وجود بقاع متبرکه، مکان‌های مقدس دینی، حرم ائمه معصومین (ع) و مناطقی که به لحاظ بافت فرهنگی، تاریخی و اجتماعی از قداست و حرمت برخوردارند، می‌توان در جهت توسعه گردشگری دینی و مذهبی با استفاده از این ظرفیت‌ها گام برداشت. به تبع آن، اگر بخواهیم از این ظرفیت‌ها برای جذب گردشگران مسلمان از سراسر دنیا به ویژه کشور‌های شیعه‌نشین و نیز کسانی که به مظاهر فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی علاقه‌مند هستند، استفاده کنیم، باید زیرساخت‌های لازم را هم فراهم کنیم.

وی ادامه داد: در موضوع گردشگری دینی، دو نوع گردشگر تعریف می‌شود؛ نخست کسانی که مسلمان هستند و مردمانی از کشور‌های مختلف‌اند که اعمال اسلامی را انجام می‌دهند، این‌ها تحت عنوان زائر یا گردشگر زیارتی به کشور ما سفر می‌کنند. نوع دیگر، گردشگران غیرمسلمان هستند که می‌خواهند جلوه‌های معنوی، بصری و معماری بنا‌ها را از نزدیک مشاهده کنند که باید برای این نوع گردشگران هم زیرساخت‌های لازم و مراکز اقامتی موردنیاز آن‌ها فراهم باشد و نیز خدماتی متناسب با نیاز آن‌ها ارائه شود. اما آنچه که بیش از هر چیز لازم است و در کنار فراهم‌سازی زیرساخت‌ها، کمتر مورد توجه قرار گرفته، معرفی ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری در کشور است، که این ظرفیت‌ها غالباً برای بسیاری از هموطنان کشورمان هم ناشناخته و یا کمترشناخته شده است. اما امروزه خوشبختانه با ظهور و بروز شبکه‌های اجتماعی و استفاده از فضای مجازی می‌توان به بهترین شکل این ظرفیت‌ها را در قالب ارائه تصاویر و فیلم معرفی کرد. این کار به ایجاد انگیزه برای سفر به این نقاط کمک می‌کند. در بسیاری از مناطق روستایی و کمتر شناخته شده، فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی و جاذبه‌های دینی وجود دارد که به واسطه حضور در این مناطق، ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی دینی آن‌ها به گردشگران معرفی می‌شود و در کنار این موضوع، اشتغال پایدار مردمان این مناطق هم فراهم می‌شود.

رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشکده علم و فرهنگ در پاسخ به این پرسش که کدام نهاد‌ها و دستگاه‌ها باید پای کار توسعه گردشگری مذهبی در کشور باشند و در حال حاضر کدام نهاد‌ها حضور فعال دارند، گفت: در وهله نخست وظیفه دولت است که زیرساخت‌های لازم را فراهم کند. بخش خصوصی نیز که به نوعی خدمات گردشگری ارائه می‌دهد هم می‌تواند وظایفی را عهده‌دار باشد. همچنین جوامع محلی میزبان نیز در برنامه‌ریزی‌ها برای توسعه فعالیت‌های گردشگری مذهبی نقش و سهم دارند، چرا که آن‌ها از ذی‌نفعان هستند، لذا باید برای تسهیل رفت‌و‌آمد گردشگران به مناطق خودشان اقداماتی را انجام دهند تا محدودیت‌های ارتباطی برداشته شود.

وی در این‌باره ادامه داد: در گردشگری مذهبی در کشور وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری متولی اصلی است، چرا که در قانون هم آمده که متولی گردشگری در کشور اعم از زیارتی و غیرزیارتی، برعهده این وزارتخانه است. اما در بحث گردشگران مذهبی که از کشور خارج می‌شوند، اعم از عمره، تمتع و عتبات، متولی این امر سازمان حج و زیارت است. همچنین در توسعه گردشگری مذهبی در داخل کشور هم سازمان اوقاف و امور خیریه متولی اماکن مذهبی و بقاع متبرکه است. امور مساجد دفتر مقام معظم رهبری و ائمه جمعه استان‌ها هم نهاد‌های نظارتی در موضوع گردشگری مذهبی هستند. همچنین شورای فرهنگ عمومی کشور و نیز شورای فرهنگ عمومی استان‌ها در زمینه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در حوزه گردشگری مناطق مختلف متولی امر هستند.

جهانیان با تأکید بر این مسئله که بسیاری از کشور‌های اسلامی و غیراسلامی در حوزه گردشگری حلال فعالیت‌های شناخته شده‌ای دارند، اما ایران که برند حلال در حوزه گردشگری است، توسعه کمتری در این صنعت داشته، اظهار کرد: در بحث گردشگری اسلامی و جاذبه‌های گردشگری حلال، باید گفت که در کشور ما چیزی به غیر از ارائه خدمات حلال وجود ندارد و اگر شناخته شده نیست، این مسئله به ضعف تبلیغات برمی‌گردد. متأسفانه متولیان، برنامه‌ریزان و سیاستگذاران در این حوزه و حتی بخش‌های خصوصی کمتر نگاهی به مسئله تبلیغات داشته‌اند. تبلیغ مراکز اقامتی و پذیرایی، نمایشگاه‌ها و رویداد‌هایی که به صورت دوره‌ای در مقاطع مختلف برگزار می‌شود، جنبه‌های دینی مناطق و بخش‌هایی که به نوعی مورد توجه گردشگران مسلمان از کشور‌های همسایه و حتی علاقه‌مندان است، کمتر مورد توجه بوده است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا این ظرفیت در کشور وجود دارد که بتوانیم با سایر کشور‌هایی که الگوی موفقی در زمینه گردشگری اسلامی و یا حلال داشته‌اند، با این رویکرد که ایران بازار هدف آن‌ها نباشد، همکاری کنیم، گفت: بله این ظرفیت وجود دارد. نمونه بارز آن هم مراسم پیاده‌روی اربعین حسینی است که به عنوان ابررویدادی فرهنگی، اجتماعی و دینی در کل جهان شناخته شده و با همکاری کشور ما و کشور‌های همسایه برگزار می‌شود و حضور و همراهی علاقه‌مندان و زائرانی را از تمام دنیا در این رویداد شاهد هستیم. علقه دینی و مذهبی در ضمیر ناخودآگاه تمام انسان‌هایی که در جستجوی حقیقت هستند، نهفته شده، باید این ظرفیت‌ها هم شناخته شود و شرایط حضور و استفاده از جاذبه‌های معنوی فراهم شود.

۷۰ درصد گردشگری کشور، مذهبی است
جهانیان درباره سهم کشور در حوزه گردشگری اسلامی در دنیا هم بیان کرد: بیش از ۷۰ درصد ورودی‌ها به کشور ما در این حوزه، گردشگران مذهبی هستند که عمده آن‌ها از کشور‌های همسایه به ایران سفر می‌کنند. به تبع ورود آن‌ها هم به کشور، درآمدی ارزی نصیب ایران می‌شود که بر اساس آنچه پلیس مهاجرت و وزارت میراث فرهنگی اعلام کرده‌اند، در حدود هفت میلیون و هشتصد هزار نفر گردشگر طی سال گذشته به کشور سفر کرده‌اند، که حداقل بیش از پنج میلیون نفر آن‌ها گردشگران مذهبی بودند. سازمان گردشگری جهانی در زمینه هزینه‌کرد گردشگران در منطقه جنوب آسیا، اعلام کرده که هزینه هر گردشگری که به این مناطق سفر می‌کند؛ یک هزار و ۵۳۰ دلار است. اگر آمار ورودی گردشگران به کشور را در این رقم ضرب کنیم، این نتیجه حاصل می‌شود که چیزی در حدود هفت میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار درآمد کشور در حوزه گردشگری مذهبی بوده است. اگر هم درآمد حاصله در حوزه گردشگری بر اساس تفکیک روادید‌های صادرشده باشد، رقم مشخص‌تری خواهد داشت. به این معنا که همان‌گونه که در بحث گردشگری سلامت ویزای نوع T صادر می‌شود، ویزای گردشگری مذهبی، طبیعت‌گردی و بازرگانی و ... هم تعریف کنیم، در این صورت درآمد‌ها در این حوزه مشخص می‌شود و می‌توان با برنامه‌ریزی بهتری به توسعه فعالیت‌های گردشگری مذهبی پرداخت.

وی به اولویت‌هایی که امروزه باید برای توسعه گردشگری مذهبی مورد توجه قرار گیرد هم اشاره و بیان کرد: شناسایی ظرفیت‌های گردشگری دینی در نقاط کشور و معرفی آن‌ها در قابل بسته‌های تبلیغی برای بازار‌های هدف، حضور مستمر در بازار‌های هدف گردشگری مذهبی و سرمایه‌گذاری برای جذب و افزایش ورودی بیشتر به این مناطق که به معرفی فرهنگ ایرانی-اسلامی می‌انجامد و درآمدزاست و هم موجب توجه به توسعه امکانات زیرساختی در مناطقی که از ظرفیت گردشگری دینی و مذهبی برخوردار هستند، می‌شود، از جمله مهمترین اولویت‌های کاری است.

رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ در پایان با اشاره به فعالیت‌های این دانشکده در حوزه گردشگری مذهبی توضیحاتی ارائه کرد و گفت: در دانشکده گردشگری، رشته‌ای در مقطع کارشناسی ارشد تحت عنوان برنامه‌ریزی گردشگری مذهبی داریم که عمده سرفصل‌های دروس این رشته به شناخت و معرفی جاذبه‌های گردشگری کشور مربوط می‌شود. تنوع‌بخشی به مقاصد گردشگری مذهبی، بازاریابی گردشگری مذهبی و فراهم آوردن تسهیلات و امکانات توسعه گردشگری در مناطق مختلف کشور از دیگر سرفصل‌های این رشته است. در کنار تأسیس این رشته، با توجه به اینکه امروزه گردشگران بین‌المللی و حرفه‌ای دنیا تلاش دارند از برنامه‌های معمول و مرسوم و رفاهیات در گردشگری عبور کنند و بیشتر به دنبال کسب دانش، آگاهی و معرفت هستند، از سال ۹۴ تصمیم گرفتیم برنامه‌ای بین‌المللی تحت عنوان کنفرانس گردشگری و معنویت راه اندازی کنیم. در سال نخست برگزاری این کنفرانس، موضوع آن مورد توجه و استقبال متخصصان امر گردشگری دینی در کشور‌هایی همچون انگلستان، مالزی، استرالیا و حتی از آمریکا قرار گرفت و تعدادی از محققان این کشور‌ها در این کنفرانس حضور پیدا کردند. چیزی که توجه آن‌ها را به خود جلب می‌کرد این بود که می‌گفتند در کشور‌هایی که گردشگری مذهبی وجود دارد، بیشتر به ظواهر امر توجه شده، اما در ایران گردشگری در تمام قالب‌های آن اعم از مذهبی، طبیعت و ... با رویکرد معنویت دنبال می‌شود. امروزه گردشگران به دنبال گمشده خود هستند و سفری که انسان را رهنمون به سوی سعادت و کمال مطلوب می‌کند، مورد استقبال قرار می‌گیرد.

جهانیان گفت: در این کنفرانس پنج محور اصلی از جمله فلسفه، فرهنگ معنوی، روانشناختی جنبه‌های معنوی، برنامه‌ریزی و مدیریت جاذبه‌های گردشگری معنوی و تاریخ و ریشه‌یابی گردشگری با رویکرد معنویت مدنظر است. این کنفرانس به صورت دو سالانه برگزار می‌شود که سومین دوره آن سال گذشته برگزار شد و مورد توجه اساتید دانشگاهی و حوزه‌های علمیه قرار گرفت. همچنین در این دوره همکاری هیئت امنای مسجد مقدس جمکران و هیئت امنای حرم حضرت معصومه (س) و اساتید به نامی همچون آیت‌الله مبلغی که رئیس تحقیقات مجلس شورای اسلامی هستند، را شاهد بودیم. حضور متخصصان و محققان حوزه گردشگری از سایر کشور‌ها در این کنفرانس اتفاق مهم دیگری بود که خود آن‌ها اذعان داشتند که؛ ما یاد گرفتیم رویکرد معنوی به گونه‌های مختلف گردشگری جای کار دارد و می‌تواند به رشد و تعالی انسان‌ها کمک کند.

انتهای پیام