هدف نظریه‌پردازی اسلامی حل آسیب‌های اجتماعی است نه مدیریت آن

به گزارش ایکنا؛ مهر نوشت: سید سعید زاهد زاهدانی، دانشیار جامعه شناسی و عضو پژوهشکدۀ تحول در علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز در ششمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی با موضوع جامعه شناسی اسلامی به ارائه مقاله خود با عنوان «نظریه پردازی آسیب‌های اجتماعی؛ ارانۀ یک پیشنهادنظری از موضع اسلامی» پرداخت.

وی با بیان اینکه در نظریه پردازی‌های علوم اجتماعی موجود هدف، مدیریت آسیب‌هاست نه حل آن ها، گفت: در نظریه پردازی اسلامی هدف حل آسیب‌های اجتماعی است نه فقط مدیریت آن.

این جامعه شناس با بیان اینکه عمل هر فرد و جامعه مبتنی بر اراده فردی و اراده جمعی شکل می‌گیرد، گفت: اراده فردی محصول سیاست‌گذاری خود فرد و اراده جمعی محصول سیاست‌گذاری اجتماعی است. از این رو اراده انسان معطوف به دریافت‌های او از جهان اطراف است و اراده جمعی بر اساس دریافت‌های به توافق جمع رسیده شکل می‌گیرد و دریافت‌ها در افراد بر اساس شناخت شکل می‌گیرند.

زاهد زاهدانی به منشأ آسیب‌های فردی اشاره کرد و گفت: انسان بر اساس اراده، اراده‌ها بر اساس باور، باور‌ها بر اساس ادراکات و دریافت‌ها و ادراکات و دریافت‌ها مبتنی بر شناخت او از عالم خارج است.

وی با بیان اینکه شناخت با سه ابزار حس، عقل و قلب به دست می‌آید، اضافه کرد: خوب و بد‌های حسی از قبل تعیین شده اند و با انسان‌ها به دنیا می‌آیند. اولین وسیله‌ای که به ما منطق را می‌آموزد زبان است؛ تمام زبان‌های دنیا دارای نظم منطقی هستند. با توجه به اینکه زبان وسیله مشترکی بین افراد یک جامعه است، بنابراین درست و غلط‌های عقلی نیز در بین افراد جامعه مشترک هستند. قلب نیز به تصدیق بد و خوب‌های حسی و درست و غلط‌های عقلی مبادرت می‌ورزد.

استاد دانشگاه شیراز در ادامه خاطر نشان کرد: برای پرهیز از آسیب‌های فردی و اجتماعی بهترین راه، تربیت مطابق با آموزه‌های اسلامی است و باید به ابزار‌های شناخت یاد داد که مطابق با منطق اسلامی کار خود را انجام دهند.

زاهدانی گفت: در تربیت انسان‌های سالم بر اساس ارزش‌های اسلامی لازم است دریافت‌های آنان هماهنگ با منویات اسلامی تربیت شوند. از این رو می‌توانیم بگوئیم آسیب‌های فردی ناشی از ناهماهنگ بودن با منویات الهی است.

وی در ادامه گفت: بر این اساس برای مبارزه با آسیب‌های فردی و اجتماعی باید افراد و جامعه هماهنگ با منویات اسلامی تربیت شوند و سلوک کنند. به عبارت دیگر می‌باید اراده‌های فردی و اجتماعی به سمت منویات اسلامی موضع گیری نمایند؛ بنابراین برای پرهیز از آسیب‌های فردی و اجتماعی بهترین راه مطابق با منطق اسلامی تربیت کردن ابزار شناخت و در نتیجه دریافت‌های فردی و اجتماعی است. در مورد فرد اگر این تربیت از همان اوان کودکی در انسان جای گیرد تا حد زیادی او را از افتادن در دام خطا مصون می‌دارد. باید به ابزار شناخت یاد داد که مطابق با منطق اسلامی کار خود را انجام دهند.

وی ابراز کرد: از سن هفت سالگی تا سن بلوغ، عقل مدیریت دریافت‌ها را به عهده می‌گیرد. در این سنین است که شخص با استفاده از مدل جمع‌بندی و دسته‌بندی دیگران و با کمک مفاهیم و ساختار‌های زبانی دسته‌بندی و جمع‌بندی‌های خود را تنظیم می‌کند. از سن بلوغ به بعد تا حوالی بیست و یک سالگی، سنین تنظیم دریافت‌های سه گانه ذکر شده، با قوه اختیار است. از سن بلوغ به بعد قوه اختیار در انسان رشد می‌کند.

زاهدانی تصریح کرد: در سنین چهارده تا بیست و یک سالگی باید نهایت دقت در رسیدن به هماهنگ‌ترین انتخاب دریافت و رفتار را داشته باشیم. والدین باید این هماهنگی را به صورت منطقی از سنین خردسالی به فرزندان خود بیاموزند و مواظب باشند رفتارشان کمترین تناقض را داشته باشند.

وی در ادامه به آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: فرهنگ هر جامعه را می‌توان به سه لایه بنیادی، تخصصی و عمومی تقسیم کرد. فرهنگ بنیادی ریشه‌های اصلی فرهنگ و جهت کلیه عناصر فرهنگی را معین می‌کند. فرهنگ تخصصی زمینه اجرای اهداف فرهنگ بنیادی را تبیین و روشن می‌کند و فرهنگ عمومی بخش عملیاتی و اجرائی نظام فرهنگی است.

دانشیار دانشگاه شیراز با بیان اینکه برای رسیدن به شناخت کامل از یک موضوع لازم است ابعاد حسی، عقلی و قلبی آن دریافت شود، گفت: برای شناخت هر فرهنگ و لایه‌های آن نیز لازم است ابعاد حسی، عقلی و قلبی آنان شناسائی شوند.

وی بیان کرد: گرایش بنیادی هر جامعه اگر به تبع گرایش‌های قلبی افراد آن به مواردی مانند ثروت پرستی، قدرت پرستی و خداپرستی تعلق گیرد، سایر نظامات فرهنگی هم در راستای آن گرایش و هماهنگ با آن تنظیم می‌شود.

ششمین نشست اساتید منتخب علوم انسانی اسلامی ویژه جامعه شناسی اسلامی با تأکید بر الگوی دینی مواجهه با آسیب‌های اجتماعی و نقد الگو‌های غربی، به همت مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا و با همکاری دانشگاه جامع امام حسین (ع) و دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در حال برگزاری است.