نقد مبانی ابوزید در اثبات تاریخ‌مندی قرآن در دوفصلنامه «مطالعات قرآن و حدیث»

به گزارش ایکنا؛ اولین شماره سال سیزدهم دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات قرآن و حدیث» ویژه پاییز و زمستان 98 به صاحب‌امتیازی دانشگاه امام صادق(ع) و مدیرمسئولی حسینعلی سعدی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بررسی و نقد مبانی نصرحامد ابوزید در اثبات تاریخ‌مندی قرآن کریم»، «بررسی تحلیلی استقرائی اهم قواعد دانش وجوه و نظائر»، «بنات‌الله و چالش ارزش‌گذاری جنسیتی ایشان در قرآن کریم»، «تحلیل انتقادی ادله اشاعره و معتزله درباره رویت الهی مبتنی بر روایات اهل بیت(ع)»، «تحلیلی از گزارش‌های تازه‌یاب شامی در مورد کاتب نعمانی»، «تناقض‌نمایی آیات پرسمان گناهکاران در قرآن کریم»، «شبکه مضامین عوامل ایجاد فقر در جامعه اسلامی از منظر آیات قرآن و احادیث اهل بیت(ع)»، «فرایند نظریه‌پردازی قرآنی در حوزه تفسیر موضوعی»، «کرامت ذاتی انسان در قرآن کریم و چالش‌های فراروی آن»، «مبانی تعامل مردم و حکومت از منظر تفسیر المیزان»، «نقد متنی و محتوایی روایات نهی از روستانشینی»، «واکاوی کیفیت نزول سوره علق به صورت پیوسته یا گسسته».

نقد مبانی نصرحامد ابوزید در اثبات تاریخ‌مندی قرآن کریم

در چکیده مقاله «بررسی و نقد مبانی نصرحامد ابوزید در اثبات تاریخ‌مندی قرآن کریم» می‌خوانیم: «مهم‌ترین موضوعی که نصرحامد ابوزید(۱۹۴۳-۲۰۱۰ م) در مباحث تاویلی خویش بر آن تاکید دارد تاریخ‌مندی قرآن کریم است. به این معنا که خداوند، قرآن را در برهه ‌زمانی خاصی و مبتنی بر نظام فرهنگی و زبانی مردم آن زمان نازل کرده است. از این رو متن قرآن محصولی فرهنگی است و آموزه‌های آن مطابق با فرهنگ و نیازهای زمان نزول است و در ارتباط با بافت همان زمان معنا پیدا می‌کند و کارکرد چندانی در دیگر زمان‌ها ندارد. ابوزید برای اثبات این مدعا، به نظریه‌های مختلفی از متقدمان و متاخران تمسک جسته است. در این مقاله با روش «توصیف و تحلیل»، به بررسی هریک از این نظریه‌ها و چگونگی استفاده ‌ابوزید از آن‌ها در اثبات تاریخ‌مندی قرآن پرداخته می‌شود، و معلوم می‌گردد که استفاده ‌ابوزید کاملا به صورت گزینشی بوده و او بدون پای‌بندی به تمام نتایج آن نظریه‌ها، صرفا هرآنچه را موید نظر خویش یافته، برگزیده است.»

تناقض‌نمایی آیات پرسمان گناهکاران

در طلیعه مقاله «تناقض‌نمایی آیات پرسمان گناهکاران در قرآن کریم» آمده است: «بخشی از آیات قرآن کریم به توصیف قیامت و رویدادهای آن از جمله وضع مجرمان در قیامت می‌پردازد. از این میان، آیاتی استنطاق و پرسش از مجرمان و اعمالشان را حتمی می‌انگارد و به تاکید، پرسش از عموم مردم، گناهکاران و حتی فرستادگان الهی را گزارش می‌دهد و پاره‌ای دیگر از آن، بر عدم پرسش از مجرمان و افعال مجرمانه‌شان دلالت دارد. از این رو، بین دلالات این دودسته از آیات، ناسازگاری و تناقض (ظاهری) پدیدار شده است. مفسران قرآن کریم کوشیده‌اند با تبیین درست آیات، تناقض یاد شده را مرتفع سازند. عدم توجه به موقعیت مکانی پرسش، اختلاف موضوع پرسش در آیات، توجه نداشتن به شرائط تناقض بین دو گزاره و نهایتا عدم توجه به قواعد تفسیر از جمله پاسخ‌هایی است که به این تناقض ظاهری داده شده است. پژوهش حاضر می‌کوشد با بررسی آیات مورد نظر و گونه‌شناسی آیات پرسمان گناهکاران، ضمن بهره‌مندی از قواعد تفسیر، تعدد پرسش‌ها، نفی پرسش حقیقی و اثبات پرسش‌های مجازی و نیز بیان تعدد مواقف در آخرت را تبیین نموده و به تناقض‌نمایی‌های این دسته آیات قرآنی، پاسخی مستدل ارائه کند.»