واکاوی همانندناپذیری قرآن از گذرگاه قرآن و سنت

به گزارش ایکنا؛ کتاب «تحلیل همانندناپذیری(اعجاز) قرآن در آموزه‌های قرآن و سنت» اثر حجت‌الاسلام فتح‌الله نجارزادگان، در 500 نسخه از سوی انتشارات سمت منتشر شد.

این کتاب شامل دو بخش است که بخش اول مشتمل بر سه گفتار با عناوین «معناشناسی اعجاز، پیشینه و ضرورت پژوهش»، «حکمت نیاز به معجزات» و «انتظار از معجزات» است. بخش دوم کتاب نیز شامل پنج گفتار با عناوین زیر است: «تبیین همانندناپذیری (اعجاز) و حقانیت قرآن»، «وجوه اعجاز قرآن در قرآن»، «وجوه اعجاز قرآن در استنباط قرآن‌پژوهان»، «فرایند تحدی و تهدید» و «معناشناسی مثل و معیارهای مثلیت در آیات تحدی».

در مقدمه اثر، مؤلف به تبیین هدف خود از نگارش کتاب را شناخت بیشتر از بعد «همانندناپذیری» قرآن از دیدگاه قرآن و سنت ذکر می‌کند؛ ضرورت شناخت این است که شبهات را براندازد و زمینه‌های بروز شک را از قلب‌ها از بین ببرد، به قاری و تدبرکننده در قرآن آرامش بیشتر دهد. باور به این کتاب را در وجود آنان تعمیق بخشد و در پی آن عمل فزون‌تر به آموزه‌های قرآن و تسلیم در برابر آورنده آن را پدید آورد.

در بخشی از کتاب با عنوان «حکمت نیاز به معجزات به تحلیل نیاز به وحی» می‌خوانیم: «فرایند تحلیل نیاز به وحی برای درک حکمت نیاز به معجزات، دشوار، طولانی وبا موضوعات متنوعی درآمیخته است؛ چون مخاطب وحی، انسان و نیاز به وحی به شناخت نیازهای انسان وابسته است. بنابراین باید دید چه بخشی از نیازهای این مخاطب با وحی تأمین می‌شود. دامنه بحث از نیازهای انسان به انسان‌شناسی می‌رسد (چون درک این نیازها بدون انسان‌شناسی امکان‌پذیر نیست). شناخت انسان نیز بسی دشوار و با پیچیدگی‌های خاص خود همراه است، حتی برخی این شناخت را غیرممکن می‌دانند. با این وصف می‌توان به برخی از حقایق انکارناپذیر درباره انسان آگاه شد و در پی آن نیاز به وحی را تا حدودی دریافت».

در گفتار سوم بخش دوم اثر، مولف به بررسی وجوه اعجاز قرآن در استنباط قر‌آن‌پژوهان پرداخته است. یکی از این وجوه، مسئله تشریع قوانین جامع است. نویسنده در توضیح این مطلب می‌نویسد: «به نظر می‌رسد نخستین‌بار علامه بلاغی از معاصران این وجه را در آلاء الرحمن مطرح ساخت که با توضیح بیشتر در البیان آیت‌الله خویی و با شرح و تبیین فزون‌تر در التمهید آیت‌الله معرفت ذکر شده است. در این وجه بر وحیانی بودن قرآن از راه تشریع قوانین جامع در همه زمان‌ها و عرصه‌های زندگی در عین تعادل – به دور از افراط و تفریط- و اتقان – بدون قابلیت اعتراض و نقض- و سازگاری با فطرت تاکید شده است. این وجه با توجه به قوانین حقوقی و اخلاقی فردی و اجتماعی در محیط امّی نزول وحی و نیز امّی بودن آورنده قرآن قابل دریافت و تصدیق است. هرچند برخی مانند صبحی صالح بر این نظریه خرده گرفته‌اند.»

در گفتار پنجم اثر با عنوان معناشناسی مثل در آیات تحدی آمده است: «قرآن برای اثبات خدایی بودن خود (و در نتیجه نبوت حضرت محمد(ص)) تحدی کرده و در برخی از آیات، از مخالفان خواسته است تا متنی «مثل» قرآن بیاورند. منظور و مقصود از «مثل» چیست و همچنین معیار و میزان برای داوری آن چگونه است؟ آیا سوره‌هایی که مخالفان قرآن با تقلید کامل از نظم و ترکیب آیات قرآنی و تغییر برخی از الفاظ آن ساخته‌اند مثل قرآن است؟ با کدام معیار و میزان روشن می‌توان حکم کرد که متن ارائه‌شده از سوی مخالفان، «مثل» قرآن هست یا نیست؟ پس می‌توان به جای آنکه محتوای سوره‌های ساختگی را با سوره‌های قرآن مقایسه کنیم به معیارشناسی «مثل» بپردازیم و با این معیارها، داوری درست را نمایان سازیم.»

در گفتار پنجم، معیارهای مثلیت در تحدی با قرآن برشمرده شده‌اند: هدایتگری؛ نظم نو و محتوای بدیع پربار؛ نظام‌مندی و عدم اختلاف؛ اثرگذاری و تحول‌آفرینی. در توضیح عنصر «هدایتگری» آمده است: «این معیار مبتنی بر شناخت هدف قرآن است. باید کسی که در مقام تحدی با قرآن است، بداند هدف از این کتاب چیست تا در مقام تحدی کتابی بیاورد که همسو با هدف قرآن باشد. همسویی در هدف در عرصه تحدی بر اساس سیره عرفی عقلاست. در عرف عقلا کسی نمی‌تواند ماشینی تولید کند که هدف آن بافتن پارچه است و آن را در مقام هماوردی «مثل» ماشینی بداند که هدف آن جا به جا کردن افراد است. در قرآن نیز واژه «مثل» در برخی از آیات دست کم برای همسویی در هدف به کار رفته از جمله در این آیه که می‌فرماید: «و خلقناکم لهم من مثله مایرکبون» گویی در این آیه به مثلیت در هدف اشاره دارد.

در پایان یادآور می‌شود، کتاب «تحلیل همانندناپذیری (اعجاز) قرآن در آموزه‌های قرآن و سنت» اثر فتح‌الله نجارزادگان، با قیمت 14 هزار تومان توسط انتشارات سمت منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.