ضرورت امیدآفرینی و آینده‌نگری در تحقق جامعه اسلامی ــ ایرانی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست تخصصی «بیانیه گام دوم انقلاب و الزامات ارتباطی آن» امروز دوم آذرماه، با حضور توحید محرمی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، حجت‌الاسلام حسن همتی، پژوهشگر مسائل فرهنگی و حسین تدین، عضو گروه دین و فرهنگ پژوهشکده فرهنگ،  برگزار شد.

در این نشست هر یک از مهمانان پیرامون عناوینی از جمله «پیشران‌های انقلابی – اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب»، «آینده‌نگاری بیانیه و تحقق تمدن نوین ایرانی اسلامی»، «بررسی دیدمان رهبری در تحلیل گام اول و ترسیم گام دوم» و «مؤلفه‌های امید اجتماعی در گام دوم» سخنرانی کردند.

توحید محرمی، در این نشست با اشاره به آینده‌نگاری بیانیه و تحقق تمدن نوین ایرانی اسلامی و چرایی هجمه‌های غرب به تمدن نوین اسلامی، گفت: غربی‌ها جامعه ایرانی را به خوبی شناخته‌اند و امروز به زبان آورده‌اند که ایرانی‌ها مجدداً می‌خواهند تمدن ایرانی و اسلامی را احیا کنند.

وی افزود: در موضوع آینده‌نگاری بیانیه و تحقق تمدن نوین ایرانی اسلامی، یک بحث تمدنی وجود دارد. همه دنیا برای ایران تمدن قائل هستند و تاریخ جهان این را در حافظه دارد؛ لذا نمی‌توانیم نگاه کوتاه مدت به بیانیه داشته باشیم و الزامات ما باید عمیق و تولیدکننده دانش و اطلاعات باشد. اگر نگاه کوتاه مدت داشته باشیم اقدامات بیانیه تبلیغی خواهد بود و ملت قدرتمندی را ایجاد نمی‌کند.

محرمی با تأکید بر اینکه در آینده‌نگری بیانیه و تحقق تمدن نوین اسلامی - ایرانی باید ارتباطاتمان را مردم‌پایه ببینیم، گفت: در این رابطه باید شناخت درستی از منابع، قدرت‌ها و ضعف‌ها داشته باشینم و اگر این موارد را به خوبی نشناسیم، گام دوممان را با شعار‌زدگی همراه خواهیم کرد. نکته بعد در این موضوع این است که مخاطب و شناخت آن را هم مد نظر قرار دهیم.

 

عضو هیئت عملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با اشاره به حدیثی از حضرت علی(ع)، گفت: مگر حضرت نمی‌گوید فرزند زمان خود باشید، پس باید این را در نظر بگیریم که انسان‌های آینده و حال خودمان را بشناسیم. اگر امروز با افراد جامعه گفت و شنود مناسب نداشته باشیم نمی‌توانیم به فهم درستی از زبان آیندگان برسیم. برای تحقق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب مسئله مورد توجه بعدی اتخاذ ارتباطات سالم در فرایند تبیین این بیانه است؛ البته ارتباطاتی که متکی بر صداقت، درستی و اهداف جامعه باشد.

 

وی ادامه داد: الزام دیگر به رسمیت شناختن ملت قدرتمند است. موضوع بعدی نواندیشی و توجه به ایده‌های نو در تبیین بیانیه گام دوم انقلاب است. موضوع بعدی تغییر بودجه بندی‌هاست. از آنجایی که برای تحقق بیانیه بسیاری از بودجه‌های سازمانی و امثال آن باید تغییر کند و اصلاح شود. مسئله بعدی استفاده از ایده‌های خلاق نو است. این موضوع می‌تواند ما را در تحقق و تبیین بیانیه گام دوم انقلاب یاری رساند؛ لذا در این زمینه باید فراگیری اید‌ها را هم داشته باشیم.

محرمی با بیان اینکه برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی نیازمند این هستیم که تمامی این موارد را به رسمیت بشناسیم، گفت: البته آفت‌هایی هم در مسیر وجود دارد که در برخی از موارد ممکن است افراط و تفریط شود؛ لذا همین مسائل در مواقعی موجب آسیب هم می‌شود. آنچه که مهم است این است که بدانیم گاهی برای مظروف جدید نیازمند ظرف جدیدی در خصوص ارتباطات هستیم.

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حسن همتی، پژوهشگر مسائل فرهنگی سخنان خود را با عنوان بررسی دیدمان رهبری در تحلیل گام اول و ترسیم گام دوم آغاز کرد و به ضرورت فهم شرایط صدور بیانیه گام دوم انقلاب اشاره و تأکید کرد: در بیانیه گام دوم انقلاب باید زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و همچنین بین‌المللی را مورد تحلیل قرار دهیم. قطعاً این متن برآمده از وضعیت کشور ما طی چهار دهه گذشته از ابعاد مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی است. از سوی دیگر، در چهلمین سالگرد انقلاب، دشمنان و مخالفان جمهوری اسلامی با فضاسازی سعی در القای این نکته داشتند که انقلاب اسلامی به اهداف و رسالتش دست نیافته و در نتیجه امکان تداوم این انقلاب وجود ندارد.

وی افزود: تبلیغات وسیع کشور‌های بیگانه و دشمنان بعد از صدور این بیانیه تلاش می‌کردند که نظام را ناکارآمد نشان دهند و در عین حال کاهش منابع ارزی فشار جدی را به جامعه وارد کرده بود و تغییرات اقلیمی و خشکسالی هم شرایط نگرانی را دو چندان کرده بود. مسئله افزایش قیمت کالا و معیشت مردم از جمله مواردی بود که جامعه را درگیر می‌کرد و دشمنان سعی می‌کردند که فشار و ناامیدی را به جامعه تزریق کنند. در این فشار‌ها بیانیه‌ای از سوی رهبر معظم انقلاب در شروع دهه چهلم انقلاب اسلامی صادر شد که بازتاب بسیار زیادی را خصوصا در مراکز انقلابی و اسلامی داشت.

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن همتی اضافه کرد: بیانیه گام دوم انقلاب به‌طور دقیق بیانگر فعالیت‌هایی است که جمهوری اسلامی در این چهار دهه انجام داده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در بخشی از این بیانیه تلاش می‌کنند وضعیت فعلی جمهوری اسلامی را با توجه به گذشت چهار دهه توضیح دهند. ایشان اقدامات گوناگونی که در مقاطع مختلف توسط جمهوری اسلامی دنبال شده و به بیانی دیگر کارنامه نظام جمهوری اسلامی را به شکلی دقیق و مستند بازگو کرده‌اند. عنصر افتخار به گذشته در این بیانیه کاملا آشکار است.

این پژوهشگر مسائل فرهنگی اظهار کرد: در این جریان هرکسی سعی کرد تعریفی از این بیانیه داشته باشد؛ لذا برخی آن را سند راهبردی نظام اسلامی برای ادامه راه جمهوری اسلامی و برخی آن را سیاست‌نامه انقلاب اسلامی نامیدند. برخی آن را الگوی نظام معرفی کردند و در عین حال برخی هم اقدام به مقایسه این سند با سایر سند‌های پیرامونی کردند. عده‌ای آن را همچون وصیت‌نامه امام خمینی(ره) ترسیم کردند؛ اما تعبیری که بنده از این بیانیه داشتم کلمه «دیدمان» بود. دیدمان از این حیث که بتوانیم بعد معرفت دینی را از طریق این بیانیه در جامعه افزایش دهیم.

 

حجت‌الاسلام همتی اضافه کرد: وقتی صحبت از این نگاه می‌شود مفاهیم ارزشی دیگر مثل استقلال و آزادی، حتی در مقابل نظریه‌های علمی و علوم نظری متفاوت می‌شود. حتی نوع نگاهمان با عدالت که یکی از مفاهیم ارزشی است با این مبانی تعریف می‌شود. بحث سعادت انسان و خوشبختی او و مسئله نوع نظام مدیریتی و نظام اداری از دیگر موارد است که باید با این مبانی تعریف شود. بر این اساس ساخت جامعه مبتنی بر سه لایحه مردم‌سازی، دولت‌سازی و سیستم سازی را مطرح می‌کنیم که با این دیدمان نوع جامعه‌سازی هم تغییر می‌کند.

وی گفت: رهبر انقلاب اسلامی با صدور این بیانیه در واقع یک حرف وحیانی را وارد جامعه کرده است. در این نظام فلسفی، انسان‌شناسی، معادشناسی و... در چهارچوب چنین دیدمانی تعریف می‌شود. وقتی ما این را مبنای خود قرار دهیم، علوم اسلامی هم شکل می‌گیرد.

این پژوهشگر مسائل فرهنگی در ادامه به تحلیل چهل‌ ساله انقلاب پرداخت و گفت: در تحلیل چهل سال اول انقلاب چند نکته وجود داشت. یک نگاه این بود که این نظام تشکیل شد تا رژیم شاه را سرنگون و حکومت اسلامی را ایجاد کند. نگاه بعدی این بود که علاوه بر سرنگونی رژیم شاهنشاهی و ایجاد حکومت اسلامی دست استکبار را از کشور قطع کند. نگاه بعدی بحث تمدنی بود که معتقد است انقلاب اسلامی، حرکت به سمت یک چهره جدید از مدیریت جهانی است که به دنبال ساخت ایجاد یک تمدن جدید است. برای ساخت چنین جامعه‌ای قطعا، ما با نظام فلسفی بیرونی تقابل داریم و نیازمند این هستیم که علوم اسلامی احیا شود و در آن نوسازی صورت گیرد. همه این‌ها نیازمند این است که نظام فلسفی خودمان را نو کنیم و علومی را هم مبتنی بر این عقیده پایه‌ریزی کنیم و این چیزی بود که تمدن غربی آن را نمی‌پذیرفت.

حجت‌الاسلام همتی با بیان اینکه نظریه دوم ناظر به روشنفکران دینی است که معتقد بودند دین را از حالت قدسی، زمینی کنیم و بحث وحی را هم به رویای رسولانه تغییر دهیم، اظهار کرد: رویکرد بعدی این بود که خوبی‌های غرب را استخراج کنیم و آن‌ها را بپذیریم و بد‌ی‌های آن را نپذیریم. نکته دیگر این بود که جوشش انقلابی با نظم سیاسی و اجتماعی همسویی ندارد. متفکران غربی در این خصوص معتقدند که ما نظمی را در کشور برقرار می‌کنیم که دوباره آن را به‌هم می‌زنیم؛ اما این‌کار برای حرکت و تحول است، لذا جوشش انقلاب، حرکت جوهره تمدن اسلامی است و نمی‌تواند برای یک نظم جوشش انقلابی را کنار بگذاریم.

وی با بیان اینکه اوج تمدن غربی اوتوپیا یا آرمان شهر است، گفت: در این آرمان شهر چیزی به‌نام معنویت و خدا دیده نخواهد شد. یکی از مشکلات جدی امروز غرب معنویت است و آن‌ها سعی کردند تا با نهله‌های نوظهور جای خالی این نقیصه را پر کنند. آن‌ها معتقدند که تمدن غربی در حالت طبیعی فروپاشی است و مدلی برای آن وجود ندارد. قدرت از غرب به سمت شرق گرایش پیدا می‌کند و همه این‌ها به دلیل هدایت معنویت در جامه است. همه ترس غربی‌ها از ایران از این جهت است که در ملت ایران،‌ تمدن جدیدی ایجاد می‌شود که این تمدن جدید رقیب تمدن غرب است؛ لذا نزدیک به هفت تریلیون دلار را در منطقه هزینه کردند تا بتوانند هژمونی خودشان را در منطقه حفظ کنند. کتابی اخیرا در آمریکا چاپ شده است که در آن گفته است: «ما بعد از جنگ سرد سیاست خاصی نداشتیم و هفت تریلیون دلار برای این جریان که هژمونی خودمان ر در منطقه حفظ کنیم هزینه کردیم».

 

این پژوهشگر مسائل فرهنگی ادامه داد:‌ هانتینگتون معتقد است که امروز دو تمدن یکی به رهبری آمریکا و دیگری اسلام به پرچم‌داری ایران در مقابل هم قرار گرفته‌اند، بحث بیاینه ما به دنبال این است که این موضوع را به خوبی تبیین کند. تمام موفقیت‌های چهل‌ ساله ما به دلیل مقطع‌شناسی مردم در مواقع بحرانی است، ولی متأسفانه مردم زیاد در تصمیمات دولت نقش ندارند و دولت‌ها در این زمینه به خوبی عمل نکردند. نمونه آن هم مسئله بنزین بود. اگر ما مردم را در طرح‌ها وارد کنیم آن‌وقت این طرح‌ها باعث مشکل نخواهد شد؛ لذا ساخت تمدنی که باید ابتدایش مبتنی بر مردم‌سازی باشد نیاز به این دارد که فرآیند‌های تعامل، ارتباطات، مشارکت و آگاه‌سازی با مردم را ایجاد کنیم. اگر ما معادلاتمان را به صورت مردم‌محور ترسیم کنیم و در همه لایحه‌های تصمیم‌گیری این موضوعات را اجرایی کنیم، یکی از مؤلفه‌های اصلی حکومت اسلامی را تحقق بخشیده‌ایم.

حجت‌الاسلام همتی اظهار کرد: معتقدم حوزه‌های مغفول در این حوزه زیاد است، اما هنوز در بحث عدالت هستیم و حوزه‌های پژوهشی هم در این زمینه باید شکل گیرد. بحث بعدی ایجاد اسناد ملی در این حوزه است که باید مبنای نظام برنامه‌ریزی ما باشد و براساس آن پیش رویم.

حسین تدین، عضو گروه دین و فرهنگ پژوهشکده فرهنگ دیگر سخنران این نشست بود که وی نیز در ادامه به موضوع مؤلفه‌های امید اجتماعی در گام دوم اشاره کرد و گفت: تحلیل جامعه‌شناسی امید در بیانیه گام دوم موضوعی است که به آن می‌پردازیم. رهبری در این بیانیه می‌فرمایند که امید کلید اساسی همه قفل‌هاست و مقوله‌ای است که بدون آن هیچ موفقیتی حاصل نمی‌شود و حرکتی صورت نمی‌گیرد. سال گذشته همایشی در دانشگاه علامه تحت عنوان امید اجتماعی برگزار شد. در این همایش مسائل خوبی مطرح شده که یکی از آن‌ها این بود که دوستان اجتماعی معتقد بوند امید را نباید حکومتی کرد. اما سؤال اینجاست آیا در جامعه‌ای که حکومت آن در همه عرصه‌های زندگی حضور دارد می‌توانیم دولت را نادیده بگیریم؛ قطعا ناشدنی است.

وی با بیان اینکه در موضوع امید اجتماعی یک گروه که به روشنفکری یأس‌زده تقسیم می‌شود، داریم گفت: خود این موضوع به دو دسته مستقل از دولت و روشنفکران یأس‌زده وابسته به دولت تقسیم می‌شود. مستقل از دولت نگاه مثبتی به جامعه و حکومت ندارند، اما وابسته به دولت خود به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته روشنفکرانی هستند که به یأس اعتراف دارند و معتقدند که دولت نتوانست موفق عمل کند و به همین خاطر هم می‌گویند دولت نباید در حوزه امید دخالت کند و گروه دوم کسانی هستند که باطنا مأیوس هستند و معتقدند که نباید انتظارات زیاد و معقول از دولت داشت. این گروه هم معتقدند باید توقع‌مان را از دولت بسیار پایین بیاوریم؛ بنابراین بحثی که اینجا مطرح می‌شود این است که دولت باید در حوزه امید وارد شود و موظف است که در این حوزه دخالت‌گری کند و ما هم باید در این حوزه مطالبه‌گر باشیم.

 

گسترده شدن استفاده از ادبیات «چه فایده‌ای دارد»
عضو گروه دین و فرهنگ پژوهشکده فرهنگ تصریح کرد: مسئله بعدی در کاهش امید در جامعه گسترده شدن استفاده از ادبیات «چه فایده‌ای دارد» است. ادبیاتی که ناامیدی را در بدنه مسئولان هم وارد کرده است. اگر قبول کنیم که بیانیه گام دوم یک سند کلان است و خطاب به تمامی مردم و بخش‌های مختلف صادر شده است یعنی ما با یک بیانیه کلان مواجه هستیم.

به گزارش ایکنا؛ تدین در ادامه این نشست به دو نظریه جامعه انتخاب دورکیم و نظریه جامعه انتخاب اسپنسری و نسبت آن‌ها اشاره کرد و گفت: در نظریه انتخاب دورکیمی می‌گوید که افراد می‌توانند صورت‌بندی‌های اجتماعی و فرهنگی خودشان را تغییر دهند. اما در اسپنسری می‌گوید افراد نمی‌توانند صورت‌بندی‌های اجتماعی و فرهنگی خودشان را تغییر دهند. در انتخاب دورکیمی مرگ و فروپاشی وجود ندارد، اما در انتهای انتخاب‌های اسپنسری به مرگ و فروپاشی می‌انجامد. جامعه اسلامی ما یک جامعه اسپنسری است که فنوتیپ‌های جدید اجتماعی و فرهنگی در آن رخ می‌دهد و هرکجا که جامعه با تهدید مواجه شد یک فنوتیپ جدید به جامعه تزریق می‌کند.

وی افزود: انتخاب تسلیمی و انتخاب مقاومتی عناوینی است که می‌توان جایگزین انتخاب اسپنسری و دورکیمی بیان کرد. اگر می‌خواهیم جامعه درست پیش رود باید انتخاب مقاومتی را در جامعه دیکته کنیم و باید قبول کنیم که اگر روزی بخواهیم فنوتیپای اجتماعی را تغییر دهیم؛ قطعا جامعه ما دچار فروپاشی خواهد شد. بیانیه گام دوم انقلاب، امید را برای رسیدن به یک هدف مطلوب مطرح کرده است و ساختار امید کاملا پیاده شده است.

عضو گروه دین و فرهنگ پژوهشکده فرهنگ گفت: در امید اجتماعی دو مبحث وجود دارد، یکی متغیر‌ها و دوم بازیگران این عرصه؛ لذا در متغیر‌ها طرح‌واره‌هایی وجود دارد که بر این موضوع اثرگذار است. در حوزه بازیگران مقام معظم رهبری به رسانه‌ها که تأثیرگذاری بسیاری در موضوع امید دارند اشاره می‌کند. رهبر معظم انقلاب در این خصوص می‌فرماید که مسئولین یک نقش اساسی در حوزه امید دارند و در این حوزه رهبری نگاه بسیار خاصی به مجلس دارند. دومین مورد که رهبر انقلاب در حوزه امیدآفرینی جامعه به آن تاکید دارند قوه قضائیه است. امیدواریم که مسئولان ما باید بپذیرند که انتخاب مقاومتی اصل موفقیت در این حوزه است.

تدین گفت: اگر بخواهیم دنباله‌روی مسیر انقلاب باشیم و همچنین در جهت تداوم بخشی به اهداف و پیشرفت‌های انقلاب حرکت کنیم، باید نسبت به تحقق این آینده امید داشته باشیم؛ بنابراین مؤلفه دوم نوعی امید به آینده است که در این بیانیه دیده می‌شود. نکته بعدی هم روح حاکم بر این بیانیه است. تأکید بر نقش‌آفرینی مؤثر جوانان با تکیه بر توانمندی‌های ایشان در واقع شرط اساسی برای تحقق آینده‌ مطلوب است. در این بیانیه به جمعیت سی و شش میلیونی جوانان که ظرفیت قابل‌توجهی است، اشاره می‌شود.