وابستگی ترجمه به تفسیر، مترجمان را زمینگیر خواهد کرد
گروه ادب ــ یک مترجم قرآن گفت: ترجمه اصلاً وابسته به تفسیر نیست و این تفکر مترجمان را زمینگیر و محدود می‌کند؛ درست مانند اینکه بگوییم دیگر مترجمی نداریم.
حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا صفوی، مترجم قرآن در گفت‌وگو با ایکنا درباره نسبت ترجمه و تفسیر قرآن گفت: یکی از نکات مهم در این زمینه این است که ترجمه وابسته به تفسیر نیست، زیرا اگر به تعریف این دو توجه کنیم، وابستگی در میان آن‌ها دیده نمی‌شود و مفسر بودن الزامی برای ترجمه قرآن نیست.
وی با اشاره به تعریف ترجمه افزود: این تعریف پیچیده نیست و در واقع معانی و مفهومی که در زبان مبدأ وجود دارد، می‌خواهیم آن را به زبان مقصد منتقل کنیم، فرض کنیم که این ترجمه مربوط به آیات قرآن است که می‌خواهیم از قالب الفاظ و عبارات عربی درآورده و در قالب زبان فارسی بریزیم، حقیقت ترجمه این است. این معانی و مفاهیم که کلمات حامل آن هستند، فقط کافی است، معنی لغوی آن کلمات را فهمیده و ساختار و جایگاه نحوی آن را هم بدانیم، در این صورت معنا و مفهوم حاصل می‌شود و می‌توانیم آن را در هر قالب و ظرف زبانی بریزیم.
صفوی ادامه داد: ترجمه به تعبیری در حوزه علمیه به این صورت است که در ترجمه یک مراد استعمالی و یک مراد جدی وجود دارد که ترجمه مراد استعمالی است و به این معنی است که کلمات موجود در زبان مبدأ چه معنایی دارند؟ به عنوان مثال در ترجمه آیه «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» نیاز داریم که بدانیم «أَوْفُوا» به چه معناست، مصدر آن «ایفا» است و به معنی وفا کردن است و تشخیص دهیم ساختار صرفی آن امری است و ... در این صورت ترجمه «ای مؤمنان به همه قرارداد‌ها وفا کنید» شکل می‌گیرد، اما در تفسیر مراد جدی بیان می‌شود. به این معنی که آیا همین ترجمه، مراد خداوند است یا مسئله دیگری مطرح است؟ ممکن است همین یا مراد دیگری باشد و یا وجوب یا مستحبی بودن آن مورد توجه باشد که در تفسیر بررسی می‌شود، ترجمه و تفسیر ارتباطی به هم ندارند و مراد استعمالی مترتب بر مراد جدی نخواهد بود.
ترجمه نیازمند قرائن نیست
این مترجم در ادامه تصریح کرد: در تفسیر هم مانند ترجمه همین روند طی می‌شود، اما علاوه بر این برای یافتن مراد جدی باید به دنبال قرائن خارج از آیه باشیم و آیات دیگری را هم مشاهده کنیم که آیا معنایی که از آیه فهمیدیم، تأیید می‌شود یا خیر. روایاتی که مفسر قرآن هست را نیز ملاحظه کنیم و اگر کسی قائل به شأن نزول باشد، باید آن‌ها را هم مورد توجه قرار دهد و سپس تفسیر کند؛ بنابراین در ترجمه نیازی به این قرائن نیست.
هیچگاه ترجمه وابسته به تفسیر نبوده و اگر وابستگی هم باشد، این تفسیر است که به ترجمه وابسته است و من معتقدم در درجه نخست کسی، مفسر خوبی است که مترجم خوبی باشد. البته ممکن است برخی تعریف متفاوتی از ترجمه داشته باشند که آن را وابسته به تفسیر کند. در این صورت این تعریف اشتباه است
صفوی در ادامه تأکید کرد: هیچگاه ترجمه وابسته به تفسیر نبوده و اگر وابستگی هم باشد، این تفسیر است که به ترجمه وابسته است و من معتقدم در درجه نخست کسی، مفسر خوبی است که مترجم خوبی باشد. البته ممکن است برخی تعریف متفاوتی از ترجمه داشته باشند که آن را وابسته به تفسیر کند. در این صورت این تعریف اشتباه است.
مترجمان را محدود نکنیم
این مترجم و منتقد با اشاره به ترجمه‌های قرآن یادآور شد: ما ترجمه‌های بسیار خوب و متین، گویا و رسایی داریم که مترجمان آن‌ها اصلاً مفسر نیستند، بنابراین این هم دلیل دیگری بر عدم وابستگی ترجمه و تفسیر است. اگر ترجمه را به تفسیر وابسته کنیم، باید بگوییم که هیچ مترجمی نداریم و این تعریف مترجمان را محدود و زمینگیر خواهد کرد و کسانی که معتقدند باید تفسیر آیه را بدانیم و سپس سراغ ترجمه برویم، آن‌ها نمی‌خواهند ترجمه خالص قرآن بدون اینکه نظرات خود را اعمال کرده باشند، انجام شود.
وی در ادامه درباره روش مناسب برای ترجمه قرآن گفت: باید ترجمه به گونه‌ای باشد که برای مخاطب هادی، مبین، آسان و یا به لسان قومک باشد. اگر این آیات را در نظر بگیریم راهنمای ما را در ترجمه خواهد بود و به سراغ ترجمه تحت اللفظی نخواهیم رفت، زیرا در غیر این صورت دارای این ویژگی‌ها نخواهد بود. و به نظر می‌رسد دیگر نباید این ترجمه را انجام داد، زیرا برای عموم مردم، مناسب و قابل فهم نیست.
انتهای پیام
