واژه «ولایت» مشترک لفظی است/ تمایز قاعده نفی سبیل و مسئله دوستی با کافران

به گزارش ایکنا؛ آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور در شصتمین جلسه درس خارج فقه روابط اجتماعی به ادامه بحث درباره مفهوم مودت و محبت پرداخت و اظهار کرد: در بحث مودت و محبت، ابتدا به مسئله محبت در دایره اسلامی پرداختیم و آیات و روایات را در این زمینه ملاحظه کردیم. پس از آن به مقام دوم پرداختیم که مودت و محبت در ماورای دایره اسلامی و ایمانی و به عبات دیگر، محبت و مودت با غیرمسلمان چه حکمی دارد. در این مقام ابتدا قرار بود به آیاتی که در این زمینه وجود دارد، پرداخته شود. عرض کردیم قریب 30 آیه مرتبط با این مبحث در قرآن کریم وجود دارد.

وی افزود: گروه اول از آیات مرتبط با بحث عبارتند از آیاتی که در آنها مفهوم «اتخاذ ولی» آمده است. این یک گروه از آیات است. این آیات تقریباً و تحقیقاً 9 آیه هستند. در این طایفه از آیات مباحثی وجود دارد که به ترتیب وارد شدیم. مبحث اول مطالبی بود که در خصوص مفهوم ولایت مطرح شد و در نهایت به این رسیدیم که واژه ولایت مشترک لفظی میان طیفی از معانی است و این طیف از درجه نازله که عبارت است از نوعی علاقه‌مندی و دوستی قلبی تا درجه عالیه که عبارتند از سرپرستی و قیمومت و حق تصرف را در برمی‌گیرد.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: با این توصیف سوالی که الآن مطرح می‌شود، این است که در آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد، به جاى مؤمنان كافران را به دوستى خود مگيريد» (نسا/144) واژه «اولیا» به چه معناست. در پاسخ به این سوال چند احتمال وجود دارد. مورد اول این است که بگوییم مقصود از اولیا همان درجه محبت و مطلق قرب است. احتمال دیگری که وجود دارد این است که بگوییم مقصود آیه این است که دوستی و محبت قلب نسبت به کافرین نداشته باشد. در این صورت به بحث ما ارتباط پیدا می‌کند. احتمال دیگر این است که بگوییم مقصود از اولیا و ولایت، دوستی ابرازشده و درجات بالاتر مودت است. احتمال دیگر این است که بگوییم آیه می‌فرماید کافرین را به عنوان قیم و سرپرست انتخاب نکنید.

وی تصریح کرد: جلسه قبل عرض کردیم اگر آخرین معنا و عالی‌ترین درجه ولایت و قرب را در نظر بگیریم، آیات به قاعده نفی سبیل ارتباط پیدا می‌کنند. بر این اساس معنای آیه این خواهد بود که اختیار امور خود را به دست کافرین ندهید. این همان قاعده نفی سبیل است که سابقه طولانی در تاریخ فقه دارد و از آیات و روایات استفاده شده است. مهم‌ترین دلیل قاعده نفی سبیل در آیات همین آیه است که می‌فرماید: «لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا؛ خداوند هرگز بر [زيان] مؤمنان براى كافران راه [تسلطى] قرار نداده است» (نسا/141).