قراء اوج صدای خود را در محضر اساتید پیدا کنند/ اوج‌خوانی تنها ملاک زیبایی نیست

اوج و بم صدای قاریان مختلف باید چگونه ادا و در چه فواصل صوتی ارائه شود، موضوع بسیار مهمی است که باید از منظر موسیقایی بررسی شود تا قاریان و تالیان بدانند که بالا و پایین بردن صدا در هنگام تلاوت و اوج‌ و بم‌های تصنعی نه‌ تنها به زیبایی تلاوت اضافه نمی‌کند، بلکه گاه باعث آزردگی مستمعان نیز می‌شود. در این راستا خبرنگار ایکنا، مصاحبه‌ای با سیدجواد سادات‌فاطمی، پیشکسوت قرآنی و قاری بین‌المللی قرآن کریم انجام داده است.

این داور مسابقات بین‌المللی قرآن گفت: با توجه به ریشه‌ قرائت قرآن به شیوه فعلی در کشور مصر که امروزه همه دنیای اسلام از سبک مصری در تلاوت قرآن استفاده می‌کنند، باید بررسی کرد که در این سبک به چه صورت از اوج صدا استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: قراء مصری به چند سبک از صدای خود استفاده می‌کنند. البته مدل‌های تولید صدا در قراء مصری متفاوت است. اما هر یک از قراء مصری با توجه به مساحت صوتی و آمادگی صوتی که برای اوج یا بم خواندن داشتند، سبک خود را بر آن اساس تنظیم می‌کردند.

سادات‌فاطمی افزود: در بین قراء مصری افرادی هستند که بم صدا و نت‌های بمی که معمولا در قرائت استفاده می‌شود و یا برخی از این قراء، اوج لازم را ندارند. تعداد کمی از قراء هستند که صدای ایشان از مساحت لازم برای تلاوت در بم و اوج کامل برخوردار باشد. افرادی مانند مصطفی اسماعیل، شحات محمد انور و محمود شحات، قرائی هستند که صدای نسبتاً کاملی دارند، اما افرادی مانند حصان، طوخی، احمد شبیب و ... جزء قرائی هستند که صدای‌شان یا بم کافی و یا اوج لازم نداشته است، اما سبک خود را براساس صدای خود طوری تنظیم کردند که با استفاده از موسیقی تلاوت، قرائت خود را به زیبایی ارائه می‌کردند.

مکن است یک قاری نتواند آن طور که باید اوج را به خوبی تلاوت کند و صدای وی تبدیل به فریاد شود و گوش شنونده را آزار دهد که وجود یک استاد متخصص و توانمند می‌تواند به قاریان کمک کند

وی تصریح کرد: اینکه انتظار داشته باشیم که همگی قراء، بم کامل و یا اوج کامل را در تلاوت خود ارائه دهند، توقع درستی نیست. هر یک از قاریان قرآن باید با توجه به صدای خود و طبق مساحت و ویژگی‌های صوتی، سبک تلاوت خود را تنظیم کنند.

سادات‌فاطمی گفت: البته باید به این نکته توجه کرد که صوت، مقوله‌ای قابل پرورش و آماده‌سازی است یعنی شخصی که صدای او پرورش پیدا نکرده و آمادگی لازم را ندارد، ممکن است از اجرا در برخی از نت‌ها ناتوان باشد و نتواند آن‌ها را اجرا کند، اما همین فرد می‌تواند با تمرین مناسب و کار کردن و ساختن صدای خود به یک سری از نت‌هایی دسترسی پیدا کند که پیش از آن نمی‌توانست آن‌ها را اجرا کرده و ارائه دهد.

وی در ادامه افزود: البته دسترسی به این موضوع به تمرین مناسب، ممارست فراوان و بهره‌گیری از استاد متخصص بستگی دارد که فرد را راهنمایی کند تا صدای او آسیب نبیند و با فشار اضافه، صدای خود را در معرض خطر قرار ندهد تا بتواند توانمندی لازم در تلاوت را برای خود کسب کند.

این قاری بین‌المللی قرآن اظهار کرد: آن چیزی که در تلاوت به سبک مصری مشاهده می‌شود، این است که قراء مصری در موسیقی تلاوت در مجموع از دو اکتاو مساحت صوت استفاده می‌کنند و اگر شخصی از این مساحت صوتی(دو اکتاو) بهره‌مند باشد، می‌تواند تلاوت کامل‌تر و مناسب‌تری داشته باشد، اما این بدان معنا نیست که اگر شخصی مساحت صوتی دو اکتاو را نداشته باشد، نمی‌تواند خوب تلاوت کند.

وی بیان کرد: چنین افرادی که قصد تلاوت دارند، می‌توانند با انتخاب ردیف‌ها و مقام فرعی‌های مناسب و استفاده از نکاتی که در موسیقی تلاوت وجود داشته و امکان‌پذیر است، از همان مقدار مساحت صوتی که دارد به خوبی استفاده کرده و با پیدا کردن سبک مناسب خود، تلاوت زیبایی را نیز ارائه دهد.

سادات‌فاطمی افزود: افرادی که قصد تلاوت دارند، حتما باید تحت نظر استادی که مسلط به بخش‌های مختلف موضوع قرائت باشد، تمرین کنند. اگر علاقه‌مندان به مسئله قرائت نتوانند از وجود استاد متخصص بهره ببرند، ممکن است به صدای خود آسیب بزنند و یا گرفتار بیماری‌های حنجره شوند. این امر باعث می‌شود تا افراد از صوت غلط استفاده کرده و صوتی که تولید می‌کنند نیز صوت مناسبی نبوده و احیانا برای مستمعان نیز آزاردهنده باشد.

اینکه انتظار داشته باشیم که همگی قراء، بم کامل و یا اوج کامل را در تلاوت خود ارائه دهند، توقع درستی نیست. هر یک از قاریان قرآن باید با توجه به صدای خود و طبق مساحت و ویژگی‌های صوتی، سبک تلاوت خود را تنظیم کنند.

اینکه انتظار داشته باشیم که همگی قراء، بم کامل و یا اوج کامل را در تلاوت خود ارائه دهند، توقع درستی نیست. هر یک از قاریان قرآن باید با توجه به صدای خود و طبق مساحت و ویژگی‌های صوتی، سبک تلاوت خود را تنظیم کنند

پیشکسوت قرآنی کشور تصریح کرد: علاقه‌مندان از طریق استاد متخصص و راهنمایی‌ها و تمریناتی که از وی أخذ می‌کنند، می‌توانند به اوج مناسب صدای خود دست پیدا کنند. اینکه افراد تنها به دنبال داد زدن باشند و بخواهند از این طریق اوج صدای خود را به دست آورند، اصلا صحیح نیست؛ چراکه ممکن است آسیب فراوانی به صدای خود زده و صدایی آزاردهنده ارائه دهند. به همین دلیل وجود یک استاد فن و راهنما حتما ضروری است تا با ارائه تمرینات صحیح به قراء، ایشان را از آسیب زدن به صدای خود دور کرده و زمینه را برای تلاوت زیبا و خوشایند ایشان فراهم کنند.

وی گفت: قاریان قرآن به ویژه نوجوانان و جوانانی که به تازگی وارد عرصه تلاوت قرآن شده‌اند، تنها با بهره‌گیری از اساتید صاحب فن و مبرز می‌توانند به اوج صحیح صدای خود دست پیدا کنند. البته اوج‌خواندن تنها ملاک کافی برای خوب بودن و زیبایی تلاوت نیست. ممکن است یک قاری توسط صدای زیبایی داشته باشد که این قاری باید تلاوت خود را با تکیه بیشتر بر توسط صدای خود ارائه دهد تا تلاوت زیبایی داشته باشد.

سادات‌فاطمی در پایان اظهار کرد: همچنین، ممکن است یک قاری نتواند آن طور که باید اوج را به خوبی تلاوت کند و صدای وی تبدیل به فریاد شود و گوش شنونده را آزار دهد که وجود یک استاد متخصص و توانمند می‌تواند به قاریان کمک کند تا هم تمرین مناسب را انجام دهند و هم اینکه بخش‌های صوتی که برای شنونده خوشایند است، فراگیرند تا تکیه کار لحنی خود را نیز بر روی این بخش‌های صوتی قرار دهند.